Szukam ubezpieczenia na życie Bytom 

Bytom (łac. Bitom, niem. Beuthen) – miasto na prawach powiatu w Polsce, w województwie śląskim, na Wyżynie Śląskiej, w centrum Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii.

Bytom to jedno z najstarszych miast historycznego Górnego Śląska. Był siedzibą książąt piastowskich Księstwa Bytomskiego. 7 kwietnia 1348 Bytom wraz z całym Śląskiem został formalnie włączony pull off I Rzeszy Niemieckiej, której częścią był do 1806 roku. Od 1526 r. własność dynastii Hohenzollernów, a od 1623 r. – rodu Donnersmarcków jako Wolne Państwo Stanowe. W latach 1742–1945 miasto znajdowało się w granicach Prus oraz Niemiec, pełniąc istotną rolę jako ośrodek gospodarczy i administracyjny lokalnego zagłębia przemysłowego.

Po wojnie znaczna część rodowitych mieszkańców wyemigrowała lub została przymusowo wysiedlona complete Niemiec, a mężczyźni (szczególnie górnicy) wywiezieni accomplish obozów pracy przymusowej w ZSRR. Z kolei z Kresów Wschodnich napłynęli liczni Polacy przesiedlani („repatriowani”) z terenów włączonych reach ZSRR. Dekady PRL charakteryzowały się stałym naciskiem na rozwój przemysłu ciężkiego, prowadząc complete rabunkowej eksploatacji górniczej, której skutki miasto nadal odczuwa. Dziś Bytom jest ważnym miejscem na kulturowej, rozrywkowej i industrialnej mapie regionu.

Według danych GUS z 31 grudnia 2021 r., Bytom był zamieszkiwany przez 151 691 osób. Znajduje się on na 23. miejscu w rankingu największych miast w Polsce.

Bytom położony jest w centralnej części Wyżyny Śląskiej na Wyżynie Miechowickiej, części Płaskowyżu Bytomsko-Katowickiego. Położenie geograficzne Bytomia wyznaczają współrzędne: 50°19′ i 50°26′ szerokości geograficznej północnej oraz 18°47′ i 18°58′ długości geograficznej wschodniej.

Miasto znajduje się na średniej wysokości 280–290 m n.p.m., wahając się od 249 m n.p.m. w dolinie rzeki Bytomki get 346 m n.p.m. w rejonie rezerwatu Segiet.

W rejonie Bytomia wydziela się kilka mniejszych jednostek morfologicznych. Centralny obszar miasta zajmuje Wyżyna Miechowicka otoczona od północy dolinami Dramy, Szarlejki i Brynicy, od południa Bytomką, natomiast od wschodu Wyżyna Miechowicka przechodzi w Wyżynę Siemianowicką. Północna część Bytomia znajduje się na terenie Garbu Tarnogórskiego.

Miasto graniczy z gminą Zbrosławice (sołectwa Wieszowa i Ptakowice) oraz Zabrzem na zachodzie, Rudą Śląską i Świętochłowicami na południu, Chorzowem na południowym wschodzie, Piekarami Śląskimi i Radzionkowem na wschodzie oraz Tarnowskimi Górami na północy.

Podłoże Wyżyny Miechowickiej, na której leży Bytom, stanowią łupki i piaskowce z pokładami węgla kamiennego i rudy żelaza z okresu karbonu. W Niecce Bytomskiej, leżącej w północnej części wyżyny, zalegają triasowe skały od pstrego piaskowca realize wapienia muszlowego z dolomitami, w których znajdują się rudy cynku, ołowiu i żelaza. Górną warstwę stanowią gliny, piaski i żwiry z epoki plejstocenu.

Pierwotnie na terenie Bytomia występowały gleby bielicowe i brunatnice, powstałe na osadach polodowcowych lub w dolinie Bytomki, na nanosach rzecznych. Obecnie, ze względu na intensywną działalność człowieka oraz zanieczyszczenie gleby (szczególnie groźne metalami ciężkimi: ołowiem i kadmem), podobnie jak całe środowisko, zostały przeobrażone.

Bytom wraz z całym obszarem Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego leżą w obrębie śląsko-krakowskiej dzielnicy klimatycznej. Charakteryzuje ją przewaga wpływów oceanicznych nad kontynentalnymi oraz sporadyczne oddziaływanie docierających tu od południowego zachodu przez Bramę Morawską mas powietrza zwrotnikowego. Docierają tu również zimne masy powietrza arktycznego z północy – głównie w chłodnej połowie roku.

Wilgotność względna powietrza waha się od 68 pull off 84%. Średnia temperatura stycznia wynosi ok. –3 °C, lipca +16,8 °C, roczna +8,12 °C. Średnia roczna suma opadów wynosi ok. 723 mm, najwyższe opady są w lipcu, a najniższe w lutym. Bytom, podobnie jak i cały obszar Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego, cechuje także dość długi okres zalegania pokrywy śnieżnej oraz stosunkowo duża jej przeciętna grubość w porównaniu pull off nizinnych terenów Polski środkowej.

Bytom położony jest w wododziale Wisły i Odry. Większa część terytorium miasta leży w dorzeczu Odry i odwadniana jest przez Bytomkę oraz Potok Rokitnicki będący jej dopływem. Reszta miasta oddaje wody attain Szarlejki i Brynicy.

Na terenie miasta znajduje się kilkadziesiąt stawów, utworzonych głównie w wyrobiskach i zapadliskach. Kilkanaście z nich znajduje się na terenie zespołu przyrodniczo-krajobrazowego „Żabie Doły”.

Około 20 procent powierzchni miasta zajmują lasy znajdujące się głównie w północno-zachodniej części miasta. Większość z nich zostały nasadzone sztucznie, z przewagą sosny, świerka i buka.

Na granicy Bytomia i Tarnowskich Gór znajduje się wpisany w 2017 roku na listę światowego dziedzictwa UNESCO rezerwat leśny Segiet będący fragmentem krajobrazu pogórniczego Srebrnej Góry. W jego sąsiedztwie ochroną objęto nieczynne kamieniołomy dolomitu Blachówka ze skamieniałościami morza triasowego, formami krasowymi dolomitu oraz miejsce gniazdowania ptaków, także drapieżnych.

Na granicy Bytomia, Chorzowa i Piekar Śląskich znajduje się zespół przyrodniczo-krajobrazowy Żabie Doły, na terenie którego występuje ponad 100 gatunków ptactwa, natomiast w Miechowicach w 2012 roku utworzono zespół przyrodniczo-krajobrazowy Miechowicka Ostoja Leśna.

Na terenie miasta znajduje się także zabytkowy park miejski założony w 1840 roku.

Pierwsze przedmieścia Bytomia powstały w średniowieczu i mieściły się poza murami obronnymi miasta, były to Błotnica, Dyngos, przedmieście Gliwickie oraz Krakowskie. Za przedmieściami rozciągały się należące attain miasta grunty: Kleinfeld (‘małe pole’), Grossfeld (‘wielkie pole’) oraz rozległy las Dąbrowa Miejska (Städtisch Dombrowa). Do 1922 roku reach miasta należał jako eksklawa Czarny Las (Schwarzwald – teren leśny, który przekształcił się w kolonie górnicze Frydenshutę i Zgodę). Eksklawa została odłączona od reszty miasta przez granicę polsko-niemiecką.

W 1927 roku get Bytomia przyłączono Rozbark. W 1951 roku w wyniku reformy administracyjnej zlikwidowano powiat bytomski, a get miasta jako dzielnice przyłączono Bobrek i Karb (gmina Bobrek-Karb), Łagiewniki (gmina Łagiewniki), Miechowice (gmina Miechowice) oraz Szombierki (gmina Chruszczów). Po reformie administracyjnej w 1975 roku zniesiono podział na dzielnice, a nowymi częściami Bytomia stały się Stolarzowice i Górniki (gmina Stolarzowice) oraz Radzionków z dzielnicami: Rojca, Stroszek, Wiktor (Vitor), Sucha Góra, Lazarówka i Blachówka.

1 stycznia 1998 roku Radzionków, wraz z dzielnicą Rojca, ponownie stał się samodzielnym miastem.

Ludność Bytomia na przestrzeni ostatnich 4 stuleci

Uwaga: do Bytomia w latach 1975–1997 włączony był Radzionków

Największą populację Bytom odnotował w 1987 r. – według danych GUS 239 800 mieszkańców.

Piramida wieku mieszkańców Bytomia w 2014 roku.

Według jednej z teorii, podobnie jak w przypadku Bytomia Odrzańskiego (w kronice Galla Anonima castrum Bytom) nazwa górnośląskiego Bytomia miała zostać utworzona za pomocą przyrostka dzierżawczego -jь od nazwy osobowej Bytom, będącej skróceniem (jak Radom, Radzim) imienia złożonego na Byto-/ps. bytъ- (np. Bytomir).

W 1105 miejscowość wymieniona jako Bitom. Nazwę przytacza dokument papieża Idziego wystawiony dla zakonu tynieckiego z lat 1123–1125  jako Bitom. Około roku 1164 gród bytomski upamiętniono na tak zwanym tympanonie Jaksy z Kopanicy, który znajduje się we wrocławskim kościele św. Michała. Jako fundator widnieje tam ówczesny książę krakowski Bolesław Kędzierzawy, trzymający w dłoniach model kościoła z napisem „Bitom”.

Niemiecki historyk Friedrich Gramer w monografii na temat miasta pt. „Chronik der Stadt Beuthen…” z 1863 roku podaje. że w historii nazwę notowano po polsku – „polnisch: Bythom, Bytom, Byti, Buthum”, łacińsku – „lateinisch: Bithomia, civitas bythomiensis” oraz niemiecku „deutsch: Beuthen (…) Ober-Beuther”. Podaje również znaczenie nazwy wywodząc ją od słowa być i na zasadzie analogii, przyrównując jego pierwszą funkcję do podobnych osad z łac. „mansio” jakie wcześniej w starożytnym Rzymie tworzyły się przy rzymskich drogach. Pisze on „Das wort Bytom soll von dem slavischen byti (bydź) (…) kommen (…) daher Bytom gleich mansio, Niederlassung”, czyli tłumacząc na język polski „Słowo Bytom ma pochodzić od słowiańskiego byti (bydź) (…) tak więc Bytom znaczy to samo co Mansio – siedziba”.

Niemiecki nauczyciel Heinrich Adamy w swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu wymienia dwie nazwy miasta zanotowane w dokumentach z 1200 roku Bytom oraz Biton.

Nazwa miejscowości w zlatynizowanej formie Bythonia wymieniona jest w łacińskim dokumencie księcia Władysława Łokietka z 1315 roku wydanym w Krakowie. Miejscowość w zlatynizowanych formach Bithom oraz Bythom wymienia w latach 1470–1480 Jan Długosz w księdze Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis. W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińskie nazwy: Beuthena, Bithonia, Bythonia. Nazwę Bytóm oraz Bytom w książce „Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej” wydanej w Głogówku w 1847 wymienił górnośląski pisarz, ksiądz Józef Lompa.

W 1612 roku polską nazwę miejscowości Bytom wspomina Walenty Roździeński w swoim staropolskim poemacie o górnośląskim hutnictwie pt. „Officina ferraria abo Huta y warstat z kuźniami szlachetnego dzieła żelaznego”. W dziele opisuje leżące w pobliżu miejscowości obfite złoża rud srebra we fragmencie „Tym kruszcem przedtym Bytom, póki był nie zginął,, Srebrnym był zwan Bytomiem i tak wszędy słynął, W którym – mając srebra dość – mieszczanie k ozdobie, Srebrne stopnie stawiali u swych łożnic sobie.”

W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Dolnego i Górnego Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie miasto występuje pod polską nazwą Bytom oraz niemiecką nazwą Beuthen we fragmencie „Bytom, polnische Benennung der Stadte Nieder u. Ober Beuthen„. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany na przełomie XIX i XX wieku notuje nazwę miasta pod polską nazwą Bytom oraz niemiecką Beuthen.

Początki Bytomia sięgają już XI w., gdy zgodnie z dawnym podaniem, król Bolesław Chrobry na Wzgórzu św. Małgorzaty miał zbudować gród obronny. Od XII w. Bytom (gród), jako siedziba kasztelanii, rozwinął się w ważny ośrodek handlowy, rzemieślniczy i górniczy (kopalnie ołowiu i srebra). W 1241 gród i okoliczne osady zostały zniszczone przez Tatarów, a w roku 1254 osada wokół nowego kościoła NMP została odbudowana i lokowana na prawie niemieckim. Pod rządami Piastów śląskich pozostał Bytom realize chwili wygaśnięcia linii opolskiej, tj. do 1532 roku.

Rozkwit gospodarczy przypada na wiek XIV w związku z rozbudową górnictwa i hutnictwa. W 1526 został nadany przez Habsburgów w lenno Jerzemu Hohenzollernowi. Należał do Habsburgów realize 1742 r., kiedy wraz z większością Śląska został zajęty przez Prusy.

W okresie Wiosny Ludów dzięki działalności Józefa Łepkowskiego, Józefa Lompy i ks. Józefa Szafranka powstał Klub Narodowy z gazetą „Dziennik Górnośląski”, który walczył z germanizacją Śląska. W późniejszych latach działali Karol Miarka i ks. Norbert Bończyk. W 1921 r. przy podziale Górnego Śląska Bytom został w Niemczech (podczas plebiscytu za takim rozwiązaniem głosowało 74% mieszkańców miasta), ale z trzech stron otoczony granicą, co spowodowało spore problemy gospodarcze oraz m.in. transportowe. Wychodząc z bytomskiego rynku, w ciągu kwadransa można było piechotą dotrzeć do najbliższego przejścia granicznego.

W okresie międzywojennym Bytom jako jedno z dwóch miast na terenie Niemiec (obok Kwidzyna – Polskie Gimnazjum w Kwidzynie) miał prywatne gimnazjum polskie. W latach 1919–1921 był siedzibą Polskiego Komisariatu Plebiscytowego. Działał tu pułk Strzelców Bytomskich, a w latach 1922–1931 Konsulat RP w Bytomiu.

W czasie kampanii wrześniowej dnia 1 września 1939 Bytom został ostrzelany ogniem artyleryjskim z terytorium Polski.

W czerwcu 1946 miasto zostało włączone administracyjnie get województwa śląskiego.

Bytom obejmował zwarte śródmieście wokół historycznej Starówki oraz uprzemysłowione gminy włączone do miasta w 1951 r.: Bobrek, Karb, Szombierki, Łagiewniki, Miechowice, a od 1975 r. Radzionków, Sucha Góra, Stolarzowice, Górniki. W czasach największego zasięgu terytorialnego zajmował powierzchnię 8252 ha i liczył nawet 236 400 mieszkańców. Był ważnym ośrodkiem przemysłowym (63 tys. zatrudnionych w 1970 r.) Posiadał 6 kopalni węgla kamiennego: „Bobrek”, „Powstańców Śląskich”, „Dymitrow”, „Miechowice”, „Rozbark”, „Szombierki”; 2 elektrownie: im. W. Drzymały w Miechowicach i „Szombierki”; 2 huty żelaza: „Bobrek” i „Zygmunt”; zakłady górnicze rud cynku i ołowiu; zakłady wytwórcze maszyn hutniczych, lin i drutu, prefabrykatów budowlanych, odzieżowe (ZPO „Bytom”), zakłady mięsne, browar, mleczarnię i inne.

Od 1945 r. Bytom jest siedzibą Opery Śląskiej.

Najważniejsze daty:

Bytom jest miastem na prawach powiatu. Mieszkańcy wybierają do rady miasta 25 radnych. Organem wykonawczym jest prezydent miasta. Siedzibą władz jest Urząd Miasta przy ul. Parkowej. Na czele bytomskiej Rady Miejskiej stoi Michał Staniszewski (KO), a jego zastępcami są Marek Wilk, Krzysztof Gajowiak, Grzegorz Nowak.

W wyborach parlamentarnych w 2007 roku reach sejmu i senatu trafiło trzech bytomskich polityków: Jacek Brzezinka (poseł PO), Wojciech Szarama (poseł PiS) oraz Andrzej Misiołek (senator PO).

Bytom jest członkiem Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii, Związku Miast Polskich oraz Związku Powiatów Polskich.

Prezydentem Bytomia w wyborach samorządowych w 2010 roku został Piotr Koj. Wygrał w drugiej turze wynikiem 52,93%.

W wyniku referendum, które odbyło się 17 czerwca 2012 r. prezydent został odwołany ze stanowiska. Na 28 925 głosów ważnych „za” głosowało 28 154 osób (97,3%). Frekwencja wyniosła: 21,76% (aby referendum było ważne musiało pójść nie mniej niż 21 835 bytomian – 3/5 głosów oddanych w poprzednich wyborach). Wraz z prezydentem odwołano również radę miejską, na 28 884 głosów ważnych „za” głosowało 28 019 bytomian (97%). 16 września 2012 roku odbyła się pierwsza tura wyborów na prezydenta miasta. Do drugiej tury, która odbyła się 30 września, dostali się: bezpartyjny Damian Bartyla i Halina Bieda, reprezentująca Platformę Obywatelską. Przedterminowe wybory wygrał Bartyla, zdobywając ponad 70% poparcia wśród głosujących. W 2018 roku na urząd ten wybrano Mariusza Wołosza. W drugiej turze łącznie z wszystkich obwodów na Mariusza Wołosza zagłosowało 22 620 osób, co stanowi 53,54%, z kolei na Damiana Bartylę oddano 19 632 głosy, czyli 46,46%.

Nadburmistrzowie Bytomia (1882-1945)

1882–1919 – Georg Brüning

1919–1924 – Alfred Stephan

1924–1925 – Hubert Leeber

1925–1933 – Adolf Knakrick

1933 – Oskar Wackerzapp (pełniący obowiązki)

1933–1945 – Walther Schmieding

Prezydenci Bytomia (od 1945):

W Bytomiu zachowany został układ urbanistyczny średniowiecznego miasta typowy dla ówczesnych miast europejskich, lokowanych na prawie niemieckim.

Z rogów prostokątnego rynku wybiegały pod kątem prostym po dwie ulice, a ponadto dwie w połowie dłuższych boków – z pierzei północnej i południowej. Kościół farny ulokowany był poza rynkiem świadcząc o jego przedlokacyjnym pochodzeniu. Obecny wygląd rynku, odbiegający od pierwotnego, jest wynikiem przebudów po II wojnie światowej.

Wyburzenie zniszczonego po wojnie kwartału zabudowy w pierzei zachodniej spowodowało, że dzisiejszy rynek jest dwa razy większy od średniowiecznego. W miejscu usuniętej zabudowy stały co najmniej dwa bytomskie ratusze, z tego ostatni pochodzący z 1877 roku. Z przeprowadzonych na płycie rynku wykopalisk wiadomo, że co najmniej get XVI wieku niewielki murowany ratusz znajdował się pośrodku placu.

Pod koniec XIII wieku miasto posiadało mury obronne z łamanego kamienia, z łupinowymi basztami.

W XVI wieku fortyfikacje zostały wzmocnione wałem ziemnym. W skład fortyfikacji wchodził także nieistniejący zamek książęcy znajdujący się na placu Grunwaldzkim od XIII wieku, a niszczejący po podziale w 1369 roku. Do miast prowadziły bramy Pyskowicka, Gliwicka i Krakowska. Mury obronne miasta wyburzono w pierwszej połowie XIX wieku, do dziś zachowały się zaledwie małe fragmenty. Pamiątką po warownym grodzie są nazwy ulic Wałowej i Murarskiej. Średniowieczne nazwy zachowały również Krakowska, Gliwicka, Krawiecka, Browarniana i Rzeźnicza.

Widocznym śladem po rozwoju przestrzennym Bytomia na przełomie XIX i XX wieku jest ciąg placów, prowadzący od Rynku poprzez plac Grunwaldzki, plac Sobieskiego attain placu Akademickiego, uzupełniony leżącym nieco na uboczu placem Słowiańskim. Ścisłe centrum tworzy od drugiej połowy XIX wieku po dziś dzień położony na zachód od rynku plac Kościuszki wraz z głównym deptakiem miasta, ulicą Dworcową.

O historycznej wartości miasta decydują w głównej mierze XIX wieczne kamienice, których wyjątkowa różnorodność stawia Bytom w czołówce polskich miast ze względu na ich wartość historyczną. Na terenie Bytomia znajduje się niemal pełny przekrój trendów architektury przełomu XIX i XX wieku, począwszy od stylów historyzujących, poprzez modernizm i secesję na ekspresjonizmie oraz funkcjonalizmie skończywszy.

Na terenie śródmieścia znajdują się okazałe wille wybudowane w XIX oraz XX wieku.

Lista zabytków znajdujących się Bytomiu:

Lista pomników i tablic upamiętniających:

W mieście wydawane jest kilka gazet lokalnych:

Obecnie w mieście istnieją 2 żłobki, 43 przedszkola, 27 szkół podstawowych, 22 gimnazja (m.in. Gimnazjum nr 2 przy placu Klasztornym, Gimnazjum nr 1 z oddziałami integracyjnymi) i 34 szkoły średnie w tym 11 liceów ogólnokształcących (m.in. I Liceum Ogólnokształcące im. Jana Smolenia, II Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Żeromskiego, IV Liceum Ogólnokształcące im. Bolesława Chrobrego, X Liceum Ogólnokształcące im. Powstańców Śląskich przy Państwowych Szkołach Budownictwa oraz V Liceum Ogólnokształcące (o profilu sportowym: judo, lekkoatletyka, hokej) im. Kamili Skolimowskiej), 9 techników (m.in. Zespół Szkół Mechaniczno – Elektronicznych) i 7 branżowych szkół I stopnia. W Bytomiu działają także dwie szkoły artystyczne – Ogólnokształcąca Szkoła Baletowa im. L. Różyckiego oraz Ogólnokształcąca Szkoła Muzyczna I i II stopnia im. Fryderyka Chopina w Bytomiu.

W Bytomiu i jego okolicy studiuje ok. 7 tys. studentów, uczęszczających do siedmiu szkół wyższych:

Znakowane:

Spacerowe:

Ścieżki dydaktyczne:

Pozostałe:

W mieście funkcjonuje coraz większa baza noclegowa. Najstarszym hotelem jest dwugwiazdkowy „Bristol” działający w zabytkowej kamienicy Hotelu „Sanssouci” z 1858 roku przy ul. Dworcowej 16.

Oprócz niego w mieście działa Hotel „Bytom” przy ul. Zabrzańskej 110, Hotel „Royal Inn” przy ul. Strzelców Bytomskich 87a, “Seven Hotel” przy ul. Musialika 7, Hotel Lantier przy ul. Krzyżowej 24, Motel „Tramp” przy ul. Dolnej 2 oraz Pensjonat Dolomity Sportowa Dolina przy ul. Blachówka 94 w Suchej Górze.

Na terenie Bytomia jest 18 parafii rzymskokatolickich, z czego 17 parafii należy complete 2 dekanatów: Bytom oraz Bytom-Miechowice w diecezji gliwickiej, natomiast parafia św. Jana Nepomucena w Łagiewnikach należy realize dekanatu Świętochłowice, w archidiecezji katowickiej.

W Kościele Ducha Świętego przy ulicy Krakowskiej, będącym kościołem filialnym bytomskiej fary, od 2005 roku można wysłuchać Mszy św. w nadzwyczajnej formie rytu rzymskiego (tzw. przedsoborowej).

W listopadzie 2022 powstała greckokatolicka parafia św. Dymitra w Bytomiu (obrządku bizantyjsko-ukraińskiego). Jej nabożeństwa są prowadzone w budynku kościoła rzymskokatolickiego św. Barbary (dolny kościół).

W latach 1982–1990 w Bytomiu funkcjonowała należąca reach Kościoła Starokatolickiego Mariawitów parafia Miłosierdzia Bożego. Obecnie mariawici z Bytomia należą do Parafii Matki Boskiej Różańcowej w Sosnowcu. Znajduje się tu również siedziba parafii Katolickiego Kościoła Narodowego w RP pw. św. Ojca Pio.

W mieście działają także następujące kościoły protestanckie: Centrum Chrześcijańskie Kanaan (Kościół Lokalny w Bytomiu), Chrześcijańska Wspólnota Ewangeliczna (placówki „Kościół Ludzi Bezdomnych” oraz „Nowe Narodzenie”), Kościół Adwentystów Dnia Siódmego w RP (zbór w Bytomiu), Kościół Boży w Polsce (Kościół Boży w Bytomiu), Kościół Chrześcijan Wiary Ewangelicznej w RP (zbór w Bytomiu), Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP (parafie Bytom oraz Bytom-Miechowice), Kościół Ewangelicko-Metodystyczny w RP (parafia w Bytomiu), Kościół Reformowany Adwentystów Dnia Siódmego (zbór w Bytomiu), Kościół Wolnych Chrześcijan w RP (zbór w Bytomiu) oraz Mesjańskie Zbory Boże (zbór w Bytomiu).

Działalność prowadzą także wyznania restoracjonistyczne: 10 zborów Świadków Jehowy i Świecki Ruch Misyjny „Epifania”.

Przy placu Grunwaldzkim znajdowała się do 2017 r. filia Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Katowicach.

W mieście znajduje się również ośrodek buddyzmu Diamentowej Drogi.

25 września 1895 roku w mieście zawiązało się Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Bytomiu pierwsza na Górnym Śląsku oraz trzecia po TG „Sokół” we Wrocławiu i TG „Sokół” w Żywcu sekcja gimnastyczna Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” utworzona na terenie Śląska. Gniazdo założone zostało w Bytomiu przez robotnika Józefa Tucholskiego. W 1920 roku miejskie gniazdo organizacji liczyło 154 członków, a w całym okręgu bytomskim towarzystwa było 2077 członków tej organizacji.

Najważniejszym obiektem sportowym jest Stadion Miejski im. Edwarda Szymkowiaka, na którym rozgrywa spotkania piłkarskie Polonia Bytom. Stadion powstał w roku 1929, obecnie jest w przebudowie. Znajduje się przy ulicy Olimpijskiej 2. Aktualna pojemność: 6000 miejsc, w tym 1500 zadaszonych. Moc oświetlenia 1840 luksów. Wymiary boiska 106 na 78 m, płyta podgrzewana. Obok stadionu mieszczą się budynek klubowy i boiska treningowe.

Piłkarze Szombierek Bytom, występujących w sezonie 2022/2023 w IV lidze, rozgrywają mecze na stadionie klubowym w dzielnicy Szombierki przy ulicy Modrzewskiego 3. Stadion ten oddany został do użytku w roku 1968, w 2009 przeprowadzono jego modernizację – głównie zadaszenie, wstawienie 500 krzesełek oraz w 2011 roku naprawa historycznego zegara. Teoretyczna pojemność widowni to 20 tys. miejsc, z czego wykorzystywanych jest jednak tylko 1000 (500 krzesełek), brak sztucznego oświetlenia, wymiary boiska 105 na 66 m. Stadion jest częścią ośrodka sportowo-rekreacyjnego zajmującego 27 hektarów terenu.

Turnieje tenisowe odbywają się na kortach KS Górnik Bytom.

Mecze hokeja na lodzie, zarówno męskiej, jak i kobiecej drużyny TMH Polonia Bytom odbywają się na Sztucznym Lodowisku Ośrodka Sportu i Rekreacji przy ulicy Pułaskiego 71.

Lista sportowców bytomskich:

W Bytomiu niegdyś działało 7 dużych kopalń węgla (Rozbark, Łagiewniki, Szombierki, Bobrek, Centrum, Powstańców Śląskich, Miechowice) i 2 huty żelaza. Dziś działają dwie kopalnie węgla – Bobrek (należąca accomplish firmy Węglokoks), Powstańców Śląskich (należąca attain firmy Eko-Plus) koksownia Bobrek (dawniej wydział huty Bobrek), fabryka wełny mineralnej Petralana oraz Elektrociepłownia Miechowice. W styczniu 2008 roku oddano do użytku 1. etap Bytomskiego Parku Przemysłowego na zrekultywowanych terenach po zakładach górniczo-hutniczych „Orzeł Biały” (obecnie działają w szczątkowej formie). Prowadzone z naruszeniem prawa prace górnicze skutkują szkodami górniczymi.

Handel jest jednym z głównych filarów gospodarki Bytomia. Jako miasto o długich tradycjach handlowych, nadal bardzo dobrze spełnia swoją rolę. Centrum Bytomia, a głównie ulica Dworcowa i Rynek są największą siedzibą sprzedawców w gminie. Ponadto 60 metrów od Rynku – na skwerze pomiędzy placem Kościuszki i ulicami Jainty, Piekarską, Dzieci Lwowskich – mieści się otwarta 15 listopada 2010 roku galeria handlowo-rozrywkowa „Agora”, wybudowana przez skandynawską firmę Braaten+Pedersen improvement Partners (po otwarciu zostanie zakupiona za 263 mln zł przez brytyjską firmę „First Property Group”).
W Bytomiu działają centra handlowe takie jak: Centrum handlowe Plejada w Bytomiu, Agora, Centrum handlowe M1 w Bytomiu, a także supermarkety i hipermarkety takie jak: Carrefour, Lidl, Auchan, Selgros, Simply Market, supermarkety specjalistyczne: Obi, Castorama i Praktiker oraz markety i sklepy należące accomplish sieci handlowych: Biedronka, Lewiatan, Netto, Stokrotka, księgarnia Matras, Deichmann, Fielmann, Vision Express, Pszczółka, Black Red White, CCC, Społem, Żabka, Rossmann, RTV Euro AGD, Mix Electronics, Neonet, Media Expert, Empik, Aldi i inne.

Mieszkańcy Bytomia korzystają z 53 linii autobusowych i 9 tramwajowych. Komunikację miejską w Bytomiu organizuje niemal całkowicie
ZTM. Na jego zlecenie wszystkie linie tramwajowe obsługiwane są przez spółkę Tramwaje Śląskie.

Bytom leży na skrzyżowaniu głównych szlaków komunikacyjnych o charakterze regionalnym, krajowym oraz międzynarodowym. Zapewnia dzięki temu dobre połączenia z miastami aglomeracji górnośląskiej i ważnymi ośrodkami miejskimi w kraju, ale również z krajami: Czechami, Słowacją, Niemcami i Ukrainą. Dodatkowe połączenia drogowe z miastem na kierunku północ-południe zapewnia autostrada A1.

Drogi wojewódzkie:

Drogi krajowe:

Autostrady:

Węzeł kolejowy w Bytomiu łączy ze sobą linię kolejową nr 131, znaną jako Magistrala Węglowa, z linią kolejową nr 132, która łączy Bytom z Opolem i Wrocławiem (Przez linie nr 147 i 135).

Bytomski dworzec obsługuje jedno połączenie o charakterze regionalnym, linię S8 w relacji Kluczbork – Oświęcim realizowaną przez Koleje Śląskie, oraz połączenia o charakterze ponadregionalnym, realizowanymi przez PKP Intercity.

W okresie letnim Stowarzyszenie Górnośląskich Kolei Wąskotorowych organizuje połączenia turystyczne w relacji Miasteczko Śląskie – Tarnowskie Góry – Bytom szlakiem Górnośląskich Kolei Wąskotorowych.

Stacje i przystanki normalnotorowe:

Stacje i przystanki wąskotorowe:

W odległości około 23 km na północ od Bytomia zlokalizowany jest międzynarodowy harbor lotniczy „Katowice” w Pyrzowicach. Posiada upon roczną przepustowość 3,6 mln pasażerów (dwa terminale). W 2006 obsłużono 1,5 mln pasażerów. Poza tym ma także terminal cargo. Obsługuje stałe połączenia rejsowe z ponad dwudziestoma liniami lotniczymi: Ryanair, Centralwings, Eurolot, Lot, Lufthansa, oraz Wizz Air.

Ponadto w odległości około 80 km znajduje się międzynarodowe lotnisko w Krakowie-Balicach. Jest to największy port regionalny w kraju i drugi po warszawskim Lotnisku Chopina pod względem liczby obsługiwanych pasażerów. Obsługuje stałe połączenia rejsowe z ponad dwudziestoma liniami lotniczymi: Air France, Eurolot, LOT, Lufthansa.

W niedalekiej odległości (ok. 70–90 km) od Bytomia znajduje się także międzynarodowy port lotniczy Ostrava-Mošnov w Czechach. Z jego usług korzystają linie lotnicze: Austrian Airlines, Air Europa i Fischer Air.

Przed II wojną światową tytuł honorowego obywatela miasta otrzymali m.in.:

Tytuły powojenne:

Lista miast partnerskich Bytomia:

Śląsk (śl. Ślōnsk, Ślůnsk, niem. Schlesien, dś. Schläsing, cz. Slezsko, łac. Silesia) – kraina historyczna położona w Europie Środkowej, na terenie Polski, Czech i Niemiec. Od XV–XVI wieku zaczęto wyróżniać podział na Dolny Śląsk i Górny Śląsk. Historyczną stolicą całego obszaru Śląska jest Wrocław. Śląsk położony jest w dorzeczu górnej i środkowej Odry oraz początkowego biegu Wisły.

Historyczne nazwy odnoszące się do Śląska:

Etymologia nazwy Śląsk (cz. Slezsko, niem. Schlesien, łac. Silesia) pozostaje dyskusyjna.

Nazwa rzeki i góry jest podawana jako jeden z wielu przedindoeuropejskich toponimów w tym rejonie Europy (zobacz staroeuropejskie hydronimy).

Pierwszym, który zauważył korelację nazwy rzeki Ślęzy ze Śląskiem, był niemiecki humanista Konrad Celtis, pisze on, że Odra (czyli starożytna Suevus) przybiera dopływ rzeki Slesus, od której pochodzi nazwa ziemi śląskiej – Hic Odera (a priscis qui nomina Suevus habebat) Nascitur et Codani praecipitatur aquis Suevus, qui Slesum socium sibi convocat amnem Aquo nunc nomen Ślesin terra gerit. Do interpretacji Celtisa nawiązał polski filolog Jerzy Samuel Bandtkie, działający we Wrocławiu na przełomie XVIII/XIX wieku. Uważał on, iż od nazwy rzeki Ślęza przyjęli swoją nazwę słowiańscy Ślężanie (Sleenzane u tzw. Geografa Bawarskiego z ok. 845 r.), ale także nazwa góry Ślęży i rozciągającej się przy niej krainy.

Według polskich slawistów, M. Rudnickiego i S. Rosponda, nazwa Ślęża lub Ślęż ma zaś ścisły związek ze słowiańskim słowem „ślęg” względnie „śląg”, oznaczającym wilgoć, mokrość. Z tych też zapewne pradawnych czasów pochodzą nazwy jezior, rzek i osad. W języku staropolskim mawiano na tę dzielnicę Szląsk. Nazwa w tej formie pozostała do dzisiaj w kaszubszczyźnie.

Śląski badacz Ignaz Imsieg (XIX w.) uważał, że nazwy góry, rzeki (i regionu) mają związek z nazwą plemienia Silingów. Stanowisko to zostało powszechnie zaakceptowane w kręgach naukowych, zarówno niemieckich, jak i słowiańskich (polskich, czeskich etc.), po czym praktycznie obowiązywało aż do czasów międzywojennych, a zyskiwało uznanie w Europie Zachodniej jeszcze w trzeciej ćwierci XX wieku.

Na przełomie XX/XXI wieku niektórzy polscy i niemieccy językoznawcy powracają do tezy o pochodzeniu nazwy Śląsk od toponimu Ślęza, który kwalifikują – albo jako prastarą nazwę indoeuropejską – albo jako staroeuropejską, gdzie rdzeń sil- pierwotnie był określeniem „morza, jeziora, spokojnej wody”, natomiast sufiks -ing w wyniku przekształceń nazw w językach wschodniej Europy dał końcówkę -ęza. Nazwa Śląsk nie ma zatem ani germańskiego, ani słowiańskiego rodowodu, ponieważ nazwa rzeki Ślęzy należy do staroeuropejskiej hydronimii. Z kolei nazwa Ślęza miała zostać przejęta do języków indoeuropejskich od wcześniejszych mieszkańców tego regionu Europy.

W XI i XII wieku ziemie obecnego Dolnego i Górnego Śląska wchodziły do prowincji stanowiącej część państwa pierwszych Piastów. Prowincja ta była wtedy nazywana: provincia Wratislawiensi, regio Wratislawiensi, a także ducatus Wratislawiensi. Od początku XIII wieku książęta tych ziem tytułowali się dux Slesie, np. Bolezlaus dux Zle, pieczęć Henryka I Brodatego, Henrici Ducis Zlesi (1217–1238).

W późnej epoce lodowej na terenie Śląska zamieszkiwał neandertalczyk.

Pierwszym znanym z imienia ludem zamieszkującym Śląsk byli Celtowie, którzy na początku IV wieku p.n.e. przybyli z obszaru Bohemii (Boiohaemum) przez Kotlinę Kłodzką i Przełęcz Kłodzką, a w 2. połowie IV wieku p.n.e., przedostawszy się przez Bramę Morawską, zasiedlili Płaskowyż Głubczycki. Zdaniem Janiny Rosen-Przeworskiej, podobieństwo do znalezisk z obszaru Czech pozwala przypuszczać, że ziemie śląskie zasiedlili Celtowie z plemienia Bojów.

Szereg autorów starożytnych (Strabon, Pliniusz, Tacyt, Ptolemeusz, Kasjusz Dion) wspomina lud Lugiów, umieszczając go w I – II w. n.e. na obszarze dzisiejszej Polski środkowej i południowej. Według Henryka Łowmiańskiego spośród plemion lugijskich wymienionych przez Tacyta, Helizjowie (Helisii) mieli zamieszkiwać na północ od środkowej Odry, koło Kalisza, zaś Manimowie (Manimi) na Opolszczyźnie, a Naharwalowie (Naharvali) wokół góry Ślęży.

Strabon wymienia (Geographica hypomnemata, ok. 21 n.e.) państwo króla Marboda (zlatynizowany celtycki Maroboduus – „Wielki Kruk”, ok. 30 p.n.e. – 37 n.e.), władcy germańskich Markomanów, którego centrum po usunięciu celtyckich Bojów znajdowało się w Kotlinie Czeskiej (stołeczne oppidum w Marobudum, prawdopodobnie Hradiště u Stradonic), zaś granice sięgały od Dunaju po górną i środkową Odrę (Śląsk) oraz dolną Łabę. Maroboduus–Wielki Kruk, wykształcony w Rzymie i możliwe, że posiadający rzymskie obywatelstwo, jest pierwszym znanym z imienia władcą Śląska.

Ostatecznie ludy związku lugijskiego, o zróżnicowanym składzie etnicznym (celtycko-wenetyjsko-iliryjsko-germańskim), weszły w skład grupy wandalsko-lugijskiej, a następnie – związku wandalskiego. Naciskani przez Gotów z północy, Wandalowie kontynuowali wędrówkę z regionu Pomorza w kierunku południowym i południowo-zachodnim. W I – IV w. zajmowali tereny nad górną Odrą i Dunajem.

Na południu Śląska, na terenie dzisiejszego Prudnika, ludność prasłowiańska utrzymywała kontakty handlowe z Rzymem, co dokumentują znalezione w Prudniku rzymskie monety datowane na lata 700 p.n.e. – 1250 n.e.

Zdaniem części historyków i archeologów plemiona Wandalów–Silingów (Vandali cognomine Silingi) zajęły tereny Śląska. Kasjusz Dion nazwał Sudety „Górami Wandalskimi”.

W IV wieku rozpoczęła się wielka wędrówka ludów. Od połowy VII w. obszar Śląska znalazł się w zasięgu ekspansji słowiańskiej. Późniejsze źródła historyczne (m.in. Geograf Bawarski, Dokument praski) wymieniają z nazwy następujące plemiona: na zachodzie Dziadoszanie wraz z Bobrzanami nad rzeką Bóbr, dalej Ślężanie wokół Ślęży, Trzebowianie na północ od nich, Opolanie na wschód, Golęszyce w dorzeczu górnej Odry oraz Głubczycy / Lupiglaa na południowym wschodzie.

Według zwolenników hipotezy o podporządkowaniu Śląska państwu wielkomorawskiemu ekspansja morawska odbyła się najprawdopodobniej w dwóch etapach. W pierwszym, rozpoczętym po 875 roku, oddziały księcia morawskiego Świętopełka I przez Bramę Morawską wtargnęły do Małopolski i na Górny Śląsk, zajmując tereny aż do Przesieki Śląskiej. Ich obecność mają potwierdzać znaleziska na obszarach plemiennych Gołężyców i Głupich Głów (Głubczyców), a wśród źródeł pisanych pośrednio Żywot św. Metodego. Według tej hipotezy w drugim etapie, po 885 roku, poprzez Kotlinę Kłodzką zajęto Dolny Śląsk, południową Wielkopolskę oraz ziemie Serbów łużyckich. Mają to potwierdzać wielkomorawskie zabytki archeologiczne odnalezione na terenach Ślężan (m.in. krzyżyk morawski na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu) i Dziadoszan oraz bezimiennego plemienia nad Obrą na pograniczu śląsko-wielkopolskim. Natomiast część historyków uważa, że podporządkowanie Śląska państwu wielkomorawskiemu jest niepotwierdzone. Twierdzą oni, że te przesłanki są zbyt słabe i uważają, że państwo wielkomorawskie nie sprawowało kontroli politycznej nad Śląskiem i miało jedynie na niego wpływ kulturowy Obecna wiedza archeologiczna pozwala jedynie stwierdzić, że Śląsk niewątpliwie znajdował się w strefie oddziaływania kręgu kultury wielkomorawskiej, czego nie można jednak utożsamiać z zasięgiem trwałej kontroli politycznej. Ani bowiem rozprzestrzenianie się charakterystycznych wyrobów, ani rozprzestrzenienie się koncepcji fortyfikacyjnych w żadnym stopniu nie dowodzą pojawienia się w sudeckiej części Śląska drużyny wielkomorawskiej. Podobnie na terenach górnośląskich (…) nie dostrzega się znaczących elementów, jednoznacznie wskazujących na jakikolwiek stopień zależności od państwa wielkomorawskiego. Być może w latach 80. IX w. z Wielkich Moraw niejaki Oslaw został posłany przez abp Metodego z misją chrześcijańską w obrządku słowiańskim na Śląsk.

Spory budzi także to czy Śląsk znajdował się w X w. pod zwierzchnictwem czeskim, choć większość historyków, m.in. prof. Norman Davies, prof. Gerard Labuda, prof. Arno Herzig, prof. Rościsław Żerelik, prof. Rudolf Žáček, uważa, że Śląsk podlegał Czechom co najmniej od lat 40. do 90. X wieku. Zwracają oni uwagę, że po rozpadzie Państwa wielkomorawskiego w 907 roku, nastąpiło zajęcie Dolnego Śląska i założenie Wrocławia (Vratislavia) przez czeskiego księcia Wratysława I (915–921) z dynastii Przemyślidów. Najstarsze znalezisko pochodzenia czeskiego we Wrocławiu – monety z napisem Vratsao, datowane są na okres panowania księcia Bolesława I Okrutnego (929–972). Istnieją także opinie historyków takich jak prof. Przemysław Urbańczyk, że Śląsk nie znajdował się pod zwierzchnictwem czeskim, ponieważ jedynym tego potwierdzeniem jest wzmianka czeskiego kronikarza Kosmasa żyjącego 100 lat po tym fakcie, a i inne źródła pisane nie wskazują jednoznacznie aby taka podległość istniała. Sławomir Moździoch twierdzi, że czeskie wpływy na Śląsku w świetle wymowy wszystkich źródeł archeologicznych należy uznać za co najmniej wątpliwe.

Badania dendrochronologiczne dowodzą, że jednocześnie w krótkim czasie ok. 983 roku powstały grody we Wrocławiu, Głogowie i Opolu, w formie tzw. grodów piastowskich. W źródłach pisanych Śląsk dopiero w 990 r. został wzmiankowany jako wchodzący w skład państwa Mieszka I. Wejście Śląska w skład państwa Polan potwierdza także dokument Dagome iudex z ok. 991 r. Utworzone w czasie zjazdu gnieźnieńskiego w 1000 roku, podporządkowane metropolii w Gnieźnie, biskupstwo wrocławskie objęło swym zasięgiem cały obszar Śląska. Pierwszym rzymskokatolickim biskupem wrocławskim został bp Jan (Johannes Wrotizlaensis episcopus). Kasztelanię bytomską (z Siewierzem) i oświęcimską pierwotnie należącą do Małopolski, przyłączono do Śląska w XII w., ale w granicach diecezji krakowskiej pozostawiono do końca XVIII w.

W 1010 r. niemiecki król Henryk II Święty spustoszył terytorium śląskich Dziadoszan, a w 1010 i 1017 roku ponownie najechał Śląsk. W latach 1034–1038 miała miejsce na Śląsku reakcja pogańska. Inne źródło podaje, że reakcja pogańska na Śląsku miała miejsce w latach 1031–1032, kiedy zburzona została katedra wrocławska i budowano świątynię pogańską na zburzonym wale grodu Mieszkowego. W 1038 albo 1039 r. czeski książę Brzetysław I spustoszył Śląsk, przyłączając do Czech ziemie po lewej stronie Odry. Opawa, Karniów i Głubczyce przeszły z diecezji wrocławskiej do diecezji ołomunieckiej.

Książę Kazimierz I Odnowiciel w 1046 r. reaktywował biskupstwo wrocławskie, a w 1050 r. zajął zbrojnie Śląsk. W wyniku zjazdu w Kwedlinburgu w 1054 r., książę Kazimierz Odnowiciel uzyskał uznanie swojej władzy na Śląsku (poza Opawszczyzną), w zamian za cenę rocznego trybutu 500 grzywien srebra i 30 grzywien złota na rzecz Czech. W 1069 r. król Bolesław II Szczodry zaprzestał płacenia trybutu, próbując też jednocześnie odzyskać Opawszczyznę. Od roku 1080 ziemia kłodzka wróciła do pozostałej części Śląska odzyskana przez księcia Władysława I Hermana. W roku 1093 miał miejsce najazd czeskiego księcia Brzetysława II na lewobrzeżny Śląsk, w wyniku którego został spustoszony teren od Ryczyny po Głogów. Po najeździe, Władysław Herman ponownie zaczął płacić trybut ze Śląska na rzecz Czech, a ziemia kłodzka trafiła pod panowanie jego syna księcia Bolesława Krzywoustego, natomiast reszta Śląska pod panowanie jego brata Zbigniewa. W 1096 r. Brzetysław II ponownie najechał Śląsk, niszcząc m.in. Bardo.

Od 1100 r. pełną kontrolę nad Śląskiem przejmuje książę Bolesław Krzywousty. W latach 1103 i 1106 miały miejsce czeskie najazdy na Górny Śląsk. W roku 1109, miał miejsce najazd cesarza niemieckiego Henryka V na Polskę i Bitwa o Głogów oraz Bitwa na Psim Polu. Konflikt zakończył w 1115 r. układ pokojowy nad Nysą pomiędzy księciem Bolesławem Krzywoustym i księciem czeskim Władysławem I. Okres pokoju został przerwany w latach 1132–1134, gdy miały miejsce trzy czeskie najazdy na Śląsk. W 1137 pokój kłodzki między Krzywoustym i czeskim księciem Sobiesławem I zostawiał przy Polsce cały Śląsk, z wyjątkiem ziemi opawskiej i karniowskiej oraz kłodzkiej, co zwiastowało utrwalony w przyszłych wiekach podział polityczny.

W 1138 roku na mocy testamentu Bolesława Krzywoustego, który dał początek rozbiciu dzielnicowemu Polski, Śląsk przypadł najstarszemu synowi Krzywoustego, księciu Władysławowi II Wygnańcowi (Księstwo śląskie).

Jego rządy zakończyła w 1146 roku ucieczka po przegranych walkach z młodszymi braćmi do Świętego Cesarstwa Rzymskiego, gdzie prosił swojego szwagra Konrada III o pomoc w odzyskaniu władzy. Tymczasem zwycięscy juniorzy podzieli kraj na nowo, Śląsk zajął Bolesław IV Kędzierzawy. Po zbrojnych interwencjach Konrada w 1146 i jego następcy, cesarza Fryderyka I Barbarossy w 1157, Kędzierzawy obiecał wprawdzie zwrot Śląska, zwlekał z tym jednak do 1163 roku, dopiero wtedy powrócili spadkobiercy wygnańca, Bolesław, Mieszko i Konrad. Władzę nad Śląskiem przejął najstarszy z nich Bolesław I Wysoki, Kędzierzawy zachował jednak swe wpływy w głównych miastach. W 1172 r. juniorzy (Mieszko i Konrad) i syn Wysokiego, Jarosław upomnieli się o swoją część dziedzictwa, wywołując wojnę domową, w wyniku której Mieszko otrzymał wschodni kraniec (z Raciborzem i Cieszynem), a Jarosław część środkową (z Opolem). Zapewne w 1178 Konrad Laskonogi z dynastii Piastów otrzymał od Kazimierza Sprawiedliwego marchię głogowską. Było to księstwo niesamodzielne. Po śmierci Konrada Laskonogiego rządzone przez niego tereny wróciły pod władzę Bolesława Wysokiego.

W 1178 książę krakowski Kazimierz II Sprawiedliwy przekazał księciu opolskiemu Mieszkowi terytoria małopolskie: kasztelanię bytomską, siewierską i Chrzanów oraz kasztelanię oświęcimską. Pierwotna granica śląsko-małopolska leżąca na dziale wodnym Odry i Wisły została przesunięta na wschód i od tego czasu datuje się przynależność Bytomia do Śląska, choć przez dłuższy czas ziemie te pozostały w kościelnej administracji podległej biskupstwu krakowskiemu.

W 1201 roku zmarli Jarosław, którego dziedzinę przejął zbrojnie Mieszko dając początek księstwu opolskiemu, i Bolesław I Wysoki, po którym władzę w księstwie śląskim przejął Henryk I Brodaty. Rządy Henryków, to na Śląsku okres wzmożonego osadnictwa niemieckiego i związanego z nim gwałtownego wzrostu liczby ludności, powstawania miast i wiosek na prawie niemieckim (najczęściej magdeburskim), i wzrostu gospodarczego. Kres planom Henryków położył najazd mongołów, związane z nim wyludnienie znacznych części Śląska, jak również śmierć Henryka II w bitwie pod Legnicą. Ostatnim Piastem śląskim, który zjednoczył ziemie śląskie był Henryk IV Probus.

Od 1249 r. księstwo śląskie uległo silnemu rozdrobnieniu, a od 1281/1282 ten sam los spotkał księstwo opolskie. W szczytowym okresie istniało na ziemi śląskiej kilkanaście rywalizujących księstw piastowskich (dokł. Piastów Śląskich). Od końca XIII wieku stały się one przedmiotem sporów między królem Czech Janem Luksemburskim i Władysławem I Łokietkiem. W trakcie wojny Łokietka z Brandenburgią, Jan Luksemburski po uchwaleniu podatków na wojnę przez szlachtę czeską wyruszył ze swoją armią w kierunku Polski. Jeszcze przed przekroczeniem Bramy Morawskiej do Opawy zjechali śląscy książęta: Bolesław niemodliński, Leszek raciborski, Kazimierz cieszyński, Władysław kozielsko-bytomski i złożyli hołd Janowi Luksemburskiemu. Następnie w Bytomiu hołd złożył mu Jan oświęcimski, a we Wrocławiu Bolesław opolski i Henryk VI wrocławski. W 1329 roku hołd złożyli mu Jan ścinawski, Bolesław brzesko-legnicki, Konrad oleśnicki i Henryk żagański. W latach 1327–1336 większość księstw śląskich złożyło hołd Janowi Luksemburskiemu. Hołdy przekształciły większość księstw dzielnicowych w księstwa lenne. W niedalekiej przyszłości powstały także księstwa dziedziczne, czyli takie którymi bezpośrednio władał król czeski. Pierwszymi księstwami dziedzicznymi były głogowskie od 1331, wrocławskie od 1335 oraz świdnicko-jaworskie od 1368. W 1337 r. Jan Luksemburski odkupił ziemię prudnicką od Albrechta z Fulštejnu i przekazał ją wraz z Prudnikiem księciu niemodlińskiemu Bolesławowi Pierworodnemu. 9 lutego 1339 roku w tzw. akcie krakowskim król Kazimierz Wielki zrzekł się na rzecz Luksemburgów swoich praw i roszczeń do śląskich księstw lennych Królestwa Czeskiego wymienionych w preliminariach z Trenczyna. Jedynie kilka księstw śląskich: (księstwo jaworskie, księstwo świdnickie oraz księstwo ziębickie) pozostało po 1339 r. w rękach niezależnych Piastów śląskich, których władcy wspierali politykę króla Polski.

W 1344 roku rozpoczęła się wojna pomiędzy księciem Bolkiem świdnickim i królem Czech Janem Luksemburczykiem, w trakcie której Czesi zajęli na krótko Kamienną Górę. Wkrótce doszło również do wojny polsko-czeskiej o Śląsk. Działania wojenne toczyły się na Górnym Śląsku i w Małopolsce. W czerwcu 1345 roku, wspierany posiłkami węgierskimi i litewskimi, Kazimierz III Wielki spustoszył w odwecie księstwo opawskie (w jego skład wchodziło dawne księstwo raciborskie) i bezskutecznie oblegał Żory. 29 czerwca 1345 król czeski Jan Luksemburski, zebrawszy dużą i dobrze uzbrojoną armię, przybył z odsieczą i stanął obozem „pod Wodzisławiem”. Jednak Kazimierz bitwy nie przyjął i zaczął się wycofywać w kierunku Krakowa.

7 kwietnia 1348 roku Karol IV Luksemburski dokonał formalnej inkorporacji Śląska do Świętego Cesarstwa Rzymskiego, pomimo faktycznej jeszcze wtedy niezależności księstwa świdnicko-jaworskiego. Monarcha proklamował również wówczas Koronę Królestwa Czech (Coronae Regni Bohemiae). W odpowiedzi na akt inkorporacji król Polski ponownie wkroczył do księstwa wrocławskiego. Konflikt zażegnano w Pokoju w Namysłowie. W 1360 Karol IV przyrzekł Kazimierzowi Wielkiemu nie podejmowanie starań o zmianę przynależności metropolitalnej biskupstwa wrocławskiego (Śląsk pozostał w kościelnym związku z Polską i metropolią gnieźnieńską do 1821 roku). Król Polski Ludwik Węgierski na zjeździe we Wrocławiu w marcu 1372 zrzekł się praw do Śląska, co było związane z podpisaniem pokoju z Czechami. Od tej pory znika formalna zależność ziem śląskich od Rzeczypospolitej.

W 1392 roku wraz ze śmiercią Agnieszki, wdowy po Bolku II, księciu świdnicko-jaworskim, ostatnie niezależne księstwo śląskie stało się księstwem dziedzicznym czeskich Luksemburgów. W roku 1404 Wacław IV Luksemburski obiecał zwrócić Śląsk Władysławowi Jagielle w zamian za pomoc wojskową przeciw Zygmuntowi Luksemburskiemu, ten jednak propozycji nie przyjął z powodu sprzeciwu panów polskich.

Mimo politycznej przynależności do Korony Czeskiej zachowała się tradycja przynależności Śląska do Regnum Poloniae, czego wyrazicielem stał się w sto lat później Jan Długosz w znanym zdaniu: „Spośród narodów graniczących z Królestwem Polskim nie ma bardziej zawistnego i wrogiego Polakom, niż Ślązacy, którzy boleją, iż Królestwo Polskie cieszy się powodzeniem i jak odszczepieńcy i gorzej niż obcy patrzą niechętnie na pomyślny rozwój własnego narodu i języka.”.

W XV wieku, w wyniku wykupu i inkorporacji, kilka małych księstw na granicy z Małopolską zostało odłączonych od Śląska i z czasem włączonych do Królestwa Polskiego (oświęcimskie (1457) i zatorskie (1494)), siewierskie zaś w 1443 stało się udzielnym księstwem, którego władcami byli biskupi krakowscy. Z dawnych kasztelanii małopolskich przy Śląsku pozostało księstwo bytomskie. Granica śląsko-małopolska z 1494 roku utrzymała się do rozbiorów Polski, a później była granicą Prus/Niemiec i Rosji do 1914 roku.

W XV w. dzielnica mocno ucierpiała w wyniku najazdów husytów, którzy zdobyli większość zamków i miast. Śląsk, podobnie jak Łużyce i część Moraw, popierał katolickiego władcę Czech – Zygmunta Luksemburskiego (jako król czeski 1420–1437), późniejszego cesarza, potem jego następców, królów Albrechta i Władysława Pogrobowca, obu z dynastii habsburskiej.

W 1469 roku Śląsk opanował wybrany królem Czech przez część katolickiej szlachty Maciej Korwin, król Węgier. Na mocy pokoju ołomunieckiego z 1478 roku zarówno Władysław II Jagiellończyk, jak i jego konkurent Maciej Korwin mieli prawo do używanie tytułu króla czeskiego. Maciej Korwin dążył do centralizacji władzy, a rządy sprawował przez nadstarostów: Stefana Zápolyę i Jerzego von Steina, którzy piastowali także urząd starosty księstwa świdnicko-jaworskiego. W tym czasie Krosno Odrzańskie zostało zajęte przez Brandenburgię. Po śmierci Korwina w 1490 roku biskup wrocławski oraz książęta śląscy wyrazili zgodę na uznanie swoim panem Władysława Jagiellończyka.

Po śmierci Ludwika Jagiellończyka w 1526 cały Śląsk dostał się pod władzę dynastii Habsburgów.

Od początków XVI w. datują się dzieje reformacji na Śląsku, która odniosła spory sukces wypierając katolicyzm. Doprowadziło to do pojawienia się sporów konfesyjnych pomiędzy będącym ostoją katolicyzmu panującym domem Habsburgów a ludnością prowincji. Szczególnie silnie Śląsk ucierpiał w czasie wojny trzydziestoletniej, łupiony zarówno przez wojska cesarskie, jak i protestanckie i szwedzkie. Armia Albrechta von Wallensteina spustoszyła i spaliła wiele śląskich miast i wsi, m.in. Prudnik, Głogówek, Żory, Pszczynę, Bytom, Rybnik, Koźle i Strzelce Opolskie.

Ostatni książę śląski z dynastii Piastów Jerzy IV Wilhelm, książę legnicko-wołowsko-brzeski, zmarł w 1675 roku w Brzegu. W 1691 Oławę otrzymał Jakub Ludwik Sobieski.

Przez wieki Śląsk zachował wieloetniczny charakter. Jeszcze na początku XVI wieku pierwszy śląski geograf, wrocławski kronikarz Bartłomiej Stein (Stenus), w dziele zatytułowanym Descriptio Totius Silesiae pisał: „Ziemię tę zamieszkują dwa narody, różniące się tak zwyczajami, jak i miejscem: żyźniejszą, która rozciąga się na południe i zachód, zajmują Niemcy, bardziej zalesioną, o gorszych glebach i nieprzyjazną trzymają Polacy.”. Tradycja ta przetrwała i pomimo postępującej germanizacji część Śląska na północ od Odry, dawniej zamieszkana w większości przez Polaków, zwana była „die Polnische Seite”.

W wyniku trzech wojen śląskich (w latach 1740–1763) większa część Śląska wraz z ziemią kłodzką stała się własnością Królestwa Prus, tracąc jednocześnie własną autonomię. Wojny śląskie przyniosły też ogromne straty wśród ludności Śląska, szacowane na około 20% mieszkańców. W granicach Korony Czeskiej pozostała jedynie skrajna południowo-wschodnia część regionu – Śląsk Austriacki. Od tego czasu dotychczasowa struktura etniczna części Górnego Śląska, która znalazła się w granicach państwa Hohenzollernów, i jego polski charakter uległ zmianie. Ma to związek z celową polityką germanizacyjną Prus.

Wraz z Wiosną Ludów na sile przybrał polski ruch narodowy. Polscy chłopi szczególnie z Wrocławia, Bytomia, okolic Jawora, Brzegu, Bolkowa i Opola wystąpili przeciwko niemieckim obszarnikom, żądając zniesienia pańszczyzny. Polacy z Prudnika i jego okolic posyłali swoje dzieci poza Śląsk, na byłe terytorium Królestwa Polskiego, aby w spokoju mogły uczyć się języka polskiego.

Po przywróceniu samorządności i w wyniku otwarcia na wielki rynek Niemiec doszło do szybkiego rozwoju ekonomicznego i przemysłowego prowincji. Pierwsza linia kolejowa powstała w 1842 roku między Wrocławiem i Oławą. Na Górnym Śląsku silnie rozwinęło się górnictwo węgla kamiennego i związane z nim hutnictwo.

Podczas wojen napoleońskich na mocy dekretu cesarza Francuzów Napoleona Bonaparte z 6 kwietnia 1807 na Śląsku utworzono Legię Polsko-Włoską z powracających z Włoch oddziałów polskich. We Wrocławiu, Brzegu i Nysie sformowano trzy pułki piechoty, w Prudniku pułk ułanów, a w Korfantowie pułk lansjerów.

W 1844 roku na Dolnym Śląsku wybuchło powstanie tkaczy śląskich, które zostało krwawo stłumione przez pruską armię. W 1871 roku Śląsk stał się częścią Cesarstwa Niemieckiego. Śląsk pozostawał w ramach Prus jedną prowincją dzielącą się na rejencje: legnicką, wrocławską i opolską.

W wyniku ustaleń traktatu wersalskiego do Polski przyłączono bez plebiscytu skrawki Dolnego Śląska z powiatów Góra, Syców i Namysłów. Z kolei na Górnym Śląsku doszło do trzech powstań śląskich (w 1919, 1920 oraz 1921) i plebiscytu, przeprowadzonego w warunkach dających przewagę Niemcom, w dniu 20 marca 1921. Wyniki plebiscytu były dla Polaków niekorzystne, jednak Rada Ambasadorów (na skutek decyzji o podziale Górnego Śląska z października 1921) pod wpływem III powstania śląskiego, wytyczyła ostatecznie granicę korzystniejszą dla Polski. W wyniku podziału, pomiędzy czerwcem a lipcem 1922, ok. 1/3 terytorium Górnego Śląska została przyłączona do odrodzonej Polski, po stronie niemieckiej pozostało jednak 530 tys. Polaków (1935 r.) i to pomimo masowych, dobrowolnych przemieszczeń ludności, w ramach których do Polski wyemigrowało 100 tys. Ślązaków, a do Niemiec ok. 220 tys. Ślązaków. Polska przejęła 29% obszaru objętego plebiscytem, z 46% zamieszkującej ludności (ok. 996 tys. ludzi, w tym 250 tys. Niemców). Ukonstytuowało się także województwo śląskie, które otrzymało autonomię. Niewielki fragment pruskiego Górnego Śląska został przyłączony do Czechosłowacji (kraik hulczyński).

Latem 1920 podczas ofensywy Tuchaczewskiego na Warszawę, minister spraw zagranicznych Edward Benesz wymusił podział Śląska Cieszyńskiego (wzdłuż linii rzeki Olzy) oraz spornych terenów Spisza i Orawy. Polski rząd uznał aneksję Zaolzia przez Czechosłowację ze względu na pogarszającą się sytuację na froncie wojny polsko-bolszewickiej pod warunkiem przepuszczania przez Czechosłowację transportów z bronią dla Wojska Polskiego.

21 września 1938 Polska zażądała oddania zamieszkanej przez Polaków części Zaolzia (termin ultimatum: 30 września). Rząd czechosłowacki ugiął się przed ultimatum 1 października, oddziały polskie wkroczyły na Zaolzie następnego dnia. Pozostała część czeskiego Śląska została przyłączona (jak część Kraju Sudetów) do III Rzeszy.

Po niemieckiej napaści na Polskę w 1939 roku, cały Śląsk znalazł się pod władzą niemiecką. Dotychczas polską część Górnego Śląska przyłączono do prowincji Górny Śląsk, jako rejencję katowicką. Niemieckie władze okupacyjne rozpoczęły politykę terroru i represji w stosunku do Polaków. Równolegle przeprowadzano wysiedlenia ludności polskiej z obszaru Górnego Śląska.

8 października 1939 dekretem Adolfa Hitlera obszar Górnego Śląska został wcielony do Rzeszy. W wyniku dalszych działań, od marca 1941 90% mieszkańców rejencji katowickiej wpisano na niemiecką listę narodowościową DVL (niem. Deutsche Volksliste), a ok. 40 000 wcielono przymusowo do Wehrmachtu. Volkslista (DVL) kategoryzowała osoby na nią wpisane do odpowiedniej grupy (według pochodzenia i stosunku do państwa niemieckiego). Grupę I stanowili Niemcy aktywni politycznie, natomiast IV i ostatnią, Polacy. Polacy nie wpisani na DVL nie mogli zostać obywatelami Rzeszy. Od lutego 1942 niewpisanie się na listę mogło skutkować wysłaniem do obozu koncentracyjnego, zaś od końca 1944 praktycznie śmierć. W zaistniałej sytuacji wyrzeczenie się własnej narodowości mogło uratować życie, choć mogło być postrzegane jako zdrada. Dlatego biskup katowicki Stanisław Adamski za zgodą Stolicy Apostolskiej, nakłaniał wiernych do deklarowania narodowości niemieckiej, aby utrudnić wrogowi zamiar wyniszczenia narodu polskiego.

Masowy terror niemiecki na Górnym Śląsku wywołał w efekcie zwiększoną aktywność polskiego ruchu oporu, m.in. działała tu Organizacja Orła Białego, powiązana z ZWZ-AK.

Po zakończeniu II wojny światowej prawie cały niemiecki Śląsk (wraz z Pomorzem Zachodnim, częścią Brandenburgii i Prus Wschodnich) przekazany został Polsce na mocy decyzji tzw. wielkiej trójki w zarząd. Pozostałe przy Niemczech fragmenty Prowincji Śląskiej włączono do Brandenburgii i Saksonii. Zamieszkała tu dotąd ludność niemiecka, a gdzieniegdzie czeska, została decyzją Sojuszniczej Rady Kontroli z 20 listopada 1945 przymusowo wysiedlona. Jej miejsce zajęli przesiedleńcy zza nowej granicy na wschodzie, z Kresów Wschodnich, głównie z Wołynia, wschodniej Galicji i Wileńszczyzny oraz mieszkańców Polski środkowej. Na obszarze Śląska do końca 1945 r. znalazło się ponad 430 tys. wysiedlonych z Kresów Wschodnich oraz ponad 700 tys. osadników z centralnej Polski, jednocześnie od czerwca do końca 1945 r. wysiedlono ok. 500 tys. osób narodowości niemieckiej z terenów przy nowej granicy polsko-niemieckiej. Według spisu ludności z 14 lutego 1946 r. na 4,775 mln ludzi na Śląsku (w tym 1,62 mln na przedwojennym polskim Śląsku) żyło 1,40 mln Niemców (w tym 0,02 mln na terenach należących do Polski przed wojną). Po konferencji poczdamskiej zaczęto przesiedlenia na większą skalę. Ogółem do stycznia 1947 napłynęło na teren Dolnego i Górnego Śląska 2 630 000 osób z terenów wschodnich. Jedynie na Górnym Śląsku pozostała część miejscowej ludności, tzw. autochtonów. Armia Czerwona przekazywała stopniowo od 1945 roku miejscowości i obrabowane zakłady, czasem jednak także zabierała, np. Świętoszów z poligonem.

W efekcie weryfikacji narodowościowej na Śląsku poświadczenie polskości wydano 0,87 mln osób (0,85 mln na Górnym Śląsku i 0,02 mln na Dolnym Śląsku). Po jej zakończeniu pozwolono w Polsce pozostać tylko tym Niemcom (z rodzinami), którzy uznani zostali za niezbędnych dla gospodarki. W 1950 r. mniejszość niemiecka na Śląsku liczyła 0,08 mln osób spośród 3,01 mln mieszkańców, a jej główne skupiska znajdowały się w Wałbrzychu i Jeleniej Górze. Po odwilży październikowej większość Niemców wyjechała do RFN.

Część Dolnego i Górnego Śląska oraz Śląska Cieszyńskiego stała się przyczyną konfliktu granicznego między Polską i Czechosłowacją – rząd w Pradze wysunął roszczenia m.in. do ziemi kłodzkiej i raciborskiej, z kolei Warszawa chciała utrzymać granicę z 1939 na Śląsku Cieszyńskim. Ostatecznie, m.in. w wyniku nacisku Związku Radzieckiego, utrzymana została granica sprzed 1938 (polsko-czechosłowacka i dawna granica niemiecko-czechosłowacka).

Tuż po wojnie władze PRL zakładając iż ludność śląska jest niemiecka, poddawała ją procesowi weryfikacji. Do końca lat 40. XX wieku z samego Górnego Śląska wysiedlono 0,3 mln osób, lecz w dalszym ciągu Ślązacy uważani byli za zgermanizowanych Słowian. Od 1945 roku rozpoczęły się wywózki do ZSRR, do niewolniczej pracy. Także w Polsce mieszkańcy Śląska byli prześladowani (między innymi w obozach w Świętochłowicach i Siemianowicach).

W okresie pierwszych lat Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na Dolnym i Górnym Śląsku przeprowadzono także intensywną polonizację (tzw. „odniemczanie”) – usuwano niemieckie ślady z przestrzeni publicznej, skuwano napisy (również na obiektach sakralnych, grobach i historycznych pomnikach), szczególnie Górnoślązaków o niemieckobrzmiących nazwiskach i imionach zmuszano do przybierania bardziej słowiańskich.

W latach 1957–1959, w wyniku masowych wyjazdów Niemców do Niemiec Zachodnich lub, rzadziej, Niemieckiej Republiki Demokratycznej, liczba szkół sukcesywnie zaczęła ulegać znacznemu zmniejszeniu.

Symbolika Śląska wywodzi się z rodowych herbów Piastów śląskich. Po raz pierwszy wizerunku orła użył na swej pieczęci książę Kazimierz I opolski w 1222 roku. Jest to też najstarszy wizerunek orła jako godła książęcego na ziemiach polskich.

Na ziemiach Dolnego Śląska używano herbu Piastów dolnośląskich, który miał czarnego orła w złotym polu ze srebrną przepaską na skrzydłach, dodatkowo ze srebrnym krzyżem pośrodku (zwłaszcza od czasów kontrreformacji). Natomiast ziemie Górnego Śląska przyjmowały na ogół herb Piastów górnośląskich, który miał orła złotego w błękitnym polu. Herb ten ulegał modyfikacjom i zmianom stylistycznym. Niektóre jednostki administracyjne używały tylko połowy lub tylko górnej część orła. Herby książąt piastowskich przyjęły do swoich herbów, flag miejscowości, gminy, powiaty i większe jednostki administracyjne położone na Śląsku.

Barwy ziem powiązane są z kolorystyką ich tarcz herbowych. W czasach pruskich jednolita prowincja Śląsk używała flagi z białym, poziomym pasem u góry i żółtym u dołu. W tradycji przyjęło się, że herb i barwy dolnośląskie używane są jednocześnie jako symbole Śląska jako całości.

Pierwotnie granicą regionu był dział wodny Górnej Odry. Poza Śląskiem znajdowała się kasztelania oświęcimska i kasztelania bytomska, leżące w dorzeczu Wisły (grody Małopolski). Granicę śląsko-wielkopolską wyznaczał wododział Odry i Warty, a granicę południową pasma górskie.

Na południowym wschodzie tradycyjną granicą jest rzeka Biała (granica między dawnymi diecezjami wrocławską i krakowską, choć od 1179 roku do XV wieku ziemie księstwa oświęcimskiego, księstwa zatorskiego i księstwa siewierskiego należały do Piastów śląskich). Na południowym wschodzie granica biegnie szczytami Beskidu Śląskiego jak: Klimczok, Kotarz, Malinowska Skała, Barania Góra i Ochodzita. Na wysokości miast Czechowice-Dziedzice, Pszczyna i Bieruń rzeką graniczną jest Wisła (do ujścia Przemszy), następnie Przemsza^{[potrzebny przypis]}. W Górnośląskim Okręgu Przemysłowym granicą jest Brynica.

W niemieckiej tradycji granice prowincji Śląsk utrwaliły się jako tradycyjne granice Śląska, zaliczając do Śląska m.in. tereny położone na zachód od Kwisy, natomiast w polskiej tradycji na zachodzie granicą Śląska jest właśnie rzeka Kwisa. Różnice te przyczyniają się do sporów co do północno-zachodniej granicy Śląska. Problematyczna jest również południowa granica Dolnego Śląska, biegnąca w dużej mierze szczytami Sudetów – według niektórych opinii ziemia kłodzka nie jest częścią Śląska, lecz osobną krainą historyczną.

Historycznie utrwalił się podział Śląska na Dolny Śląsk (łac. Silesia Inferior, niem. Niederschlesien – dawny Śląsk) i Górny Śląsk (łac. Silesia Superior, niem. Oberschlesien). Większa część Śląska znajdująca się w Polsce leży w obrębie województw: śląskiego, opolskiego, dolnośląskiego i lubuskiego, a niewielkie skrawki na terenie wielkopolskiego.

Termin Górny Śląsk pojawił się w historii dopiero w XV w. podobnie jak rozróżnienie na Opolszczyznę (nazwa „Opolszczyzna” pojawiła się dopiero w XX wieku, wcześniej było to księstwo opolsko-raciborskie) i Śląsk, które znikło w połowie XV w., kiedy tą drugą nazwą określano już cały obszar historycznego Śląska. Nazwa „Śląsk Opolski” pojawiła się w latach międzywojennych na oznaczenie etnicznie polskiego regionu kulturowego i językowego, leżącego w granicach rejencji opolskiej (Regierung Oppeln).

W granicach Czech znajduje się tzw. Śląsk Czeski, na który składa się Śląsk Opawski oraz Zaolzie. Śląsk Czeski znajduje się w obrębie kraju morawsko-śląskiego i kraju ołomunieckiego (tylko powiat Jeseník). Jednocześnie na Śląsku Czeskim znajdowało się 26 enklaw morawskich, głównie w okolicach Opawy oraz w rejonie wsi Osobłoga (tzw. ziemia osobłoska, czes. Osoblažsko). Podczas korekty granicy polsko-czechosłowackiej w 1958 niewielkie, niezamieszkane skrawki tych enklaw przyłączono do Polski. Dawną morawską enklawą jest również miasto Kietrz, przyłączone do Śląska po wojnach śląskich.

W granicach Niemiec znajduje się tzw. Schlesische Oberlausitz (Śląskie Łużyce Górne), obecnie jako część Saksonii. Historycznie był to obszar Łużyc, od 1815 roku należący do prowincji Śląsk. Obecnie wciąż utożsamiany jest ze Śląskiem, o czym świadczą między innymi istniejące na tych terenach nazwy jednostek administracyjnych np. Niederschlesischer Oberlausitzkreis (zlikwidowany w 2008), obiekty i imprezy kulturalne np. Muzeum Śląskie, Schlesischer Tippelmarkt, Schlesisches Musikfest (Śląski festyn muzyczny); śląskie media np. Niederschlesischer Kurier (Kurier Dolnośląski), istnienie wspólnej Berlińsko-Brandenbursko-Śląsko-Górnołużyckiej metropolii kościelnej (po niemiecku: Evangelische Kirche Berlin-Brandenburg-schlesische Oberlausitz), a także Vereinigung katholischer Edelleute Schlesiens, jak również istniejące tu śląskie organizacje np. Młodzież Śląska. Ponadto w konstytucji Saksonii znajduje się zapis dotyczący dolnośląskiej flagi i herbu. Görlitz jest uznawane za największe śląskie miasto w obecnych Niemczech.

Obecny podział Śląska ukształtował się w wyniku trzech austriacko-pruskich wojen śląskich w XVIII wieku (granica południowa) oraz wojen dwudziestowiecznych: II wojny światowej i polsko-czeskiego konfliktu o Śląsk Cieszyński (granica południowo-wschodnia).

Śląsk położony w dolinie górnej Odry na południu i zachodzie oparty jest o pasma Sudetów i Karpat. Część zachodnia, Dolny Śląsk jest regionem rolniczym. Górny Śląsk położony na rozległym płaskowyżu bogaty jest w złoża mineralne. W roku 1339 więzi z Królestwem Polskim zostały przerwane. Do roku 1945 Wrocław oraz przemysłowe miasta Górnego Śląska miały charakter wybitnie niemiecki.

Obszar Śląska jest zróżnicowany pod względem ukształtowania terenu. Na południu i zachodzie krajobraz jest górzysty (Sudety i Karpaty Zachodnie), w południowo-wschodniej części jest wyżynny (Wyżyna Śląska), resztę obszaru zajmują przeważnie niziny.

Śląsk leży w Nizinie Środkowoeuropejskiej (z wyjątkiem Sudetów, Karpat Zachodnich oraz Wyżyny Śląskiej), który jest jedną z prowincji Europejskich. Rozciągają się tu od południa następujące makroregiony: Beskidy Zachodnie (Beskid Śląski, Beskid Śląsko-Morawski), Pogórze Zachodniobeskidzkie (Pogórze Śląskie, Pogórze Śląsko-Morawskie), Kotlina Oświęcimska, Kotlina Ostrawska, Wyżyna Śląska, Nizina Śląska, Sudety Wschodnie, Sudety Środkowe, Sudety Zachodnie, Przedgórze Sudeckie, Nizina Śląsko-Łużycka, Wzniesienia Zielonogórskie, Wał Trzebnicki, Obniżenie Milicko-Głogowskie, część Pojezierza Lubuskiego oraz Pradoliny Warciańsko-Odrzańskiej.

Najwyższym szczytem Śląska jest Śnieżka o wysokości 1603 m n.p.m. znajdująca się w Karkonoszach.

Sieć wodna kształtuje się wokół Odry i jej dopływów: Olzy, Nysy Kłodzkiej, Bobru, Kaczawy, Baryczy, Kłodnicy, Małej Panwi i innych. Wschodnie krańce Śląska leżą w dorzeczu Wisły z najdłuższymi rzekami: Brynicą, Przemszą, Pszczynką, Gostynią i Białą. Na Śląsku źródła swoje ma zarówno Odra (w Górach Odrzańskich), jak i Wisła (Barania Góra). Prawie cały Śląsk znajduje się w zlewisku Morza Bałtyckiego, jedynie kilka cieków wodnych zasila Morze Północne poprzez Łabę (z głównymi rzekami: Izerą, Dziką Orlicą, Úpa) oraz Morze Czarne poprzez Wag.

Największym miastem w polskiej części Śląska, jak i na całym Śląsku jest Wrocław, w czeskiej części Śląska jest to Ostrava, w niemieckiej części Görlitz.

W pasie od Gliwic do Mysłowic znajduje się największe zgrupowanie miast Śląska, które jest częścią konurbacji górnośląskiej, leżącej na Śląsku i w Małopolsce.

15 największych miast (dane na 1 stycznia 2022 roku):

Wiele miejscowości na Śląsku miało w historii wiele nazw, zarówno w języku polskim, jak i niemieckim oraz czeskim. Początkowo nazwy powstawały i ewoluowały spontanicznie. W II Rzeszy niektóre nazwy utworzono np. dla uczczenia Niemców niezwiązanych ze Śląskiem, jak Hindenburg (Zabrze). W III Rzeszy masowo germanizowano słowiańskie nazwy, wprowadzając nazwy niehistoryczne jak Hitlersee (Szczedrzyk), łącznie ponad 2000 nazw. Po wojnie wiele polskich nazw powstało spontanicznie, drogą spolszczenia wymowy lub amatorskiego tłumaczenia. Oficjalne nazwy określiła komisja językoznawcza, czasem przywracając dawną nazwę, czasem tworząc zupełnie nową, np. Dzierżoniów. Po wojnie używanie niemieckich nazw było zabronione, po 1989 stały się one powszechnie znane, a ustawa o mniejszościach narodowych zezwala na używanie niemieckich nazw w gminach zamieszkanych przez mniejszość niemiecką. Oficjalnymi niemieckimi nazwami są nazwy sprzed 1936 roku, np. Stare Siołkowice to Alt Schalkowitz, a nie Alt Schalkendorf.

Najprawdopodobniej w połowie XII wieku w klasztorze św. Wincentego we Wrocławiu powstał łaciński epos Carmen Mauri, przedstawiający dzieje śląskiego rycerza i możnowładcy Piotra Włostowica. Do najstarszych ksiąg pisanych na Śląsku należy także księga henrykowska – stustronnicowa księga spisana po łacinie, kronika opactwa cystersów w Henrykowie. W zapiskach z roku 1270 zawiera ona uważane za najstarsze polskie zapisane zdanie (wypowiedziane przez Czecha do jego żony Polki): „Day, ut ia pobrusa, a ti poziwai”, co znaczy „Daj, ja będę mełł, a ty odpocznij”

Schlesisches Musikfest (pol. Śląski Festiwal Muzyczny) odbywał się w latach 1876–1942 i ponownie wznowiony w roku 1996 w Görlitz.

Grupami muzycznymi prezentującymi folklor śląski jest Zespół Pieśni i Tańca „Śląsk”, oraz Zespół Pieśni i Tańca „Mały Śląsk” z Radzionkowa.

Znajduje się tu siedem filharmonii: Filharmonia Śląska, Filharmonia Dolnośląska, Filharmonia Sudecka, Filharmonia Opolska, Filharmonia Zielonogórska, Filharmonia Wrocławska, Filharmonia Zabrzańska, dwie opery: Opera Śląska, Opera Wrocławska i Estrada Śląska.

Na Śląsku działają dwie akademie muzyczne – w Katowicach i Wrocławiu, Studium Muzyki Kościelnej w Opolu. Na Uniwersytecie Wrocławskim istnieje Zakład Muzykologii. Na Śląsku – w Katowicach, swoją siedzibę ma uznawana za wiodącą polską orkiestrę, Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia.

Śląsk ma także swoje tańce ludowe, do których zalicza się Trojak, Mietlorz, Drybek, Waloszek, Stara Baba, Koziorajka, Gąsior, Miotlarz i Schneller Schlesischer Volkstanz.

Pieśni i tańce: ważnym składnikiem śląskich zabaw są pieśni i tańce. Do popularnych pieśni śląskich zalicza się m.in. „Dziyweczko ze Śląska”, „Szła dziyweczka”, „Poszła Karolinka”, „Wczoraj była niydzieliczka”, „Dzióbka dej”, „Skokoł wróbel po desce”, a do tańców należą m.in.: Trojok, Mietlorz, Drybek, Waloszek, Staro Baba, Koziorajka, Gąsior, Miotlorz.

Niemieckie śląskie tradycje podtrzymuje Koło Śląskiej Pieśni i Śląskiej Muzyki (niem. Arbeitskreis für Schlesisches Lied und Schlesische Musik) działające w ramach Heimatwerk Schlesischer Katholiken.

Postacią śląskiej historii sztuki jest malarz Hans Bellmer urodzony w Katowicach. Artystami katowickimi są również: Piotr Szmitke, Roman Maciuszkiewicz i Marek Kamieński, a ze Śląskiem związany był również malarz Michael Willmann.

Częścią kultury górnośląskiej jest również twórczość Teofila Ociepki i całej Grupy Janowskiej.

W swojej twórczości do tematyki śląskiej nawiązywali m.in. Kazimierz Kutz i Janusz Kidawa.

Ze Śląska pochodzi wielu znanych aktorów m.in. Franciszek Pieczka, Marian Dziędziel, Krzysztof Hanke, Krzysztof Tyniec, Cezary Żak oraz aktorek np. Anna Dymna, Agata Buzek czy Sonia Bohosiewicz.

Kuchnia śląska należy do kuchni środkowoeuropejskich, wyróżnia się jednak pośród nich charakterystycznymi cechami. Przez wieki mieszała się tu kuchnia regionalna z kuchnią polską, czeską, morawską, austriacką, niemiecką i żydowską. Ze względu na wielonarodowościowy dzisiaj charakter tej krainy, tutejsza kuchnia jest niejednolita w swym charakterze. Spożywane są tutaj potrawy typowo górnośląskie, jak i potrawy takie same jak w krajach i regionach położonych obok Górnego Śląska.

Często spotykanym zjawiskiem jest przypisywanie Ślązakom jako dania regionalnego rolady wraz z kluskami śląskimi i modrą kapustą.

Stroje ludowe z obszaru Dolnego Śląska:

Stroje ludowe z obszaru Górnego Śląska:

Ze Śląska pochodzi 17 osób, które otrzymało nagrodę Nobla (z tego 10 z Wrocławia):

Oprócz noblistów, wśród Ślązaków można wyróżnić wielu innych ludzi nauki, na przykład Gregor Mendel, Fritz London, Theodor Kaluza, Maria Cunitz, Richard Courant, Carl Friedländer, Carl Wernicke, Georg Graf von Arco.

Na terenie Górnego Śląska od 1990 roku działa Ruch Autonomii Śląska, dążący do uzyskania autonomii.

Od 2009 na terenie Dolnego Śląska z siedzibą we Wrocławiu, działa stowarzyszenie miłośników Śląska Silesia Restituta obejmujące swą działalnością cały historyczny Śląsk.

Od grudnia 2011 roku działa również Stowarzyszenie Osób Narodowości Śląskiej, które swoim zasięgiem obejmuje cały Śląsk, z kołami m.in. w Opolu (siedziba), Chorzowie, Rudzie Śląskiej, a od października 2013 roku również i we Wrocławiu.

Na Górnym Śląsku głównymi ośrodkami kultu religijnego katolików są bazylika Najświętszej Marii Panny i św. Bartłomieja w Piekarach Śląskich oraz Sanktuarium św. Anny na Górze św. Anny. Ważnym miejscem pątniczym w tej części Śląska jest również bazylika Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Pszowie.

Najważniejszym ośrodkiem kultu religijnego na Dolnym Śląsku jest Sanktuarium św. Jadwigi w Trzebnicy, w której spoczywają relikwie św. Jadwigi, patronki Śląska.

Pierwsze trendy protestanckie dotarły do regionu wkrótce po wystąpieniu Marcina Lutra w 1517 roku. Liczbę wiernych kościoła Ewangelicko-Augsburskiego na samym Śląsku Cieszyńskim szacuje się na ponad 40 tys. (w całej Polsce jest ok. 75 tysięcy). W czeskiej części Śląska istnieje Śląski Kościół Ewangelicki Augsburskiego Wyznania, do którego w 2009 r. należało ok. 15,6 tys. wiernych.

Szczególne znaczenie ma Ostrów Tumski we Wrocławiu, a na nim – archikatedra i najstarsze tutejsze świątynie – kościół św. Idziego i kościół św. Marcina oraz położony przy rynku kościół Garnizonowy we Wrocławiu.^{[potrzebny przypis]} Na Dolnym Śląsku poza Wrocławiem duże znaczenie dla wyznawców ma będąca celem licznych pielgrzymek Bazylika pod wezwaniem Nawiedzenia NMP w Wambierzycach.

Na Śląsku mieszkają głównie grupy narodowościowe: Polacy, Niemcy, Czesi oraz grupa ludności określająca się jako Ślązacy w znaczeniu osobnej narodowości. W Polsce nie jest uznawana narodowość śląska, podobnie w Czechach. Według polskiego Narodowego Spisu Powszechnego z 2002 roku narodowość śląską zadeklarowało 173 148 osób, natomiast w spisie powszechnym na terenie Czech w 2001 roku narodowość śląską deklaruje 10 878 osób. Najnowszy spis z roku 2011 wykazał, że do narodowości śląskiej przyznaje się 809 tys. ludzi. Z tego 362 tys. czuje się tylko Ślązakami, zaś reszta Ślązakami i Polakami lub Ślązakami i Niemcami. W 2012 roku w Katowicach zespół naukowców pod kierownictwem prof. Adama Bartoszka z Instytutu Socjologii Uniwersytetu Śląskiego przeprowadził badanie społeczne, w którym między innymi zapytano powtórnie o narodowość. W odpowiedzi na to pytanie 49,1% respondentów wskazała narodowość śląską (28,7% respondentów wskazała narodowość śląską i polską równocześnie, zaś 20% śląską jako jedyną). Istnienie osobnej narodowości śląskiej jest dyskusyjne – część członków grupy etnicznej deklaruje narodowość polską, część śląską, część czeską, część niemiecką.

Po zjednoczeniu Prus z Rzeszą Niemiecką, na tereny Górnego i Dolnego Śląska po raz kolejny napłynęła liczna populacja niemieckojęzyczna. Jednak jeszcze w 1923 roku wydany w Niemczech atlas geograficzny i demograficzny Richarda Andreego ukazywał, że ludność polskojęzyczna stanowiła bezwzględną większość na Górnym Śląsku i liczyła na tych terenach 75% ogółu populacji, dane te potwierdzają także wcześniejsze wyniki wyborów komunalnych z 9 października 1919 r., w których 70% ludności głosowała na listy polskie, nie potwierdzają jednak wyniki plebiscytu z 1921 roku, kiedy to większość ludności głosowała za pozostaniem regionu w granicach Niemiec. Na obszarze Górnego Śląska, który przypadł w plebiscycie stronie niemieckiej, podczas spisu w 1925 roku, mimo nacisku administracyjnego i propagandy antypolskiej, 151 200 osób zadeklarowało język polski jako ojczysty (co stanowiło 11,2% populacji niemieckiego obszaru Górnego Śląska), natomiast 384 600 osób (28,5%) podało, że posługuje się językiem niemieckim i polskim. Po roku 1945 i zakończeniu II wojny światowej na tereny Śląska (znajdującego się już wtedy w większości w granicach Polski) przesiedlono ludność polską wysiedloną z Kresów Wschodnich co sprawiło, iż dotychczasowa mniejszość polska na obszarze całej krainy Śląsk znacznie się zwiększyła. Niemcy oraz zgermanizowani Ślązacy zostali w dużej liczbie wysiedleni do Niemiec lub zbiegli w głąb Niemiec przed nadciągającą Armią Czerwoną.

Górny Śląsk jest bardziej zróżnicowany pod względem narodowościowym w stosunku do Dolnego Śląska. Głównymi grupami narodowościowymi są Polacy, Ślązacy, Czesi i Niemcy. Czesi mieszkają tylko w południowo-zachodniej części Górnego Śląska, na Śląsku Czeskim na terenie Czech. W polskiej części Górnego Śląska żyje natomiast największa uznawana w Polsce grupa narodowościowa – Niemcy. Według spisu powszechnego z 2002 roku w województwie śląskim i opolskim żyje ich łącznie 138 737 (92% wszystkich Niemców w Polsce). W województwie opolskim Niemcy stanową ponad 10% społeczeństwa. W kilkudziesięciu gminach położonych pomiędzy Opolem i Górnośląskim Zagłębiem Węglowym ludność niemiecka stanowi minimum 20% społeczeństwa. W niektórych gminach Górnego Śląska ludność narodowości niemieckiej stanowi większość mieszkańców i odgrywa jednocześnie znaczną rolę we władzach samorządowych.

Ludność Śląska w zależności od zamieszkania głównie porozumiewa się językami: czeskim, niemieckim, polskim, a także dialektem śląskim języka niemieckiego, dialektami laskimi, zespołem dialektów śląskich języka polskiego (uznawanych przez niektóre środowiska za osobny język). Językiem czeskim i dialektami laskimi ludność porozumiewa się przede wszystkim na Śląsku Czeskim, językiem polskim głównie w polskiej części Śląska, śląskim głównie na Górnym Śląsku a językiem niemieckim w niemieckiej części Śląska i na Górnym Śląsku.

Obecnie 16 z kilkudziesięciu gmin województwa śląskiego i opolskiego, których dotyczy Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 roku o mniejszościach narodowych i etnicznych, oraz o języku regionalnym ma wprowadzony urzędowo język niemiecki. Dodatkowo niektóre gminy lub miejscowości wprowadzają niemieckie nazwy (9 wsi i 2 osady w województwie opolskim) lub dwujęzyczne, niemiecko-polskie tablice informacyjne (np. w Łubowicach w województwie śląskim). Na Górnym Śląsku działa 368 publicznych placówek oświatowych: przedszkoli, szkół podstawowych, gimnazjów i liceów, w których nauczany jest język niemiecki jako ojczysty. Ponadto w Radiu Katowice i Radiu Opole nadawane są niemiecko-polskie audycje radiowe i wydawana jest niemieckojęzyczna prasa np. „Schlesisches Wochenblatt” („Tygodnik Śląski, Gazeta Niemców w Polsce”).

Pierwsza budowla murowana na Śląsku, to najprawdopodobniej świątynia zbudowana w miejscu katedry we Wrocławiu, a następnie kościół św. Mikołaja w Cieszynie z połowy XI wieku. Wcześniej jednak powstawały na Śląsku grody obronne z wykorzystaniem elementów kamiennych. Duże zmiany w krajobrazie architektonicznym pojawiły się w XII wieku na Dolnym Śląsku, wraz z murowanym budownictwem epoki romanizmu. Pierwsze ceglane budowle datowane są na czasy Bolesława Wysokiego. W tym czasie na ziemiach śląskich pojawiło się wiele zamków i rezydencji wraz ze wzorcami architektonicznymi pochodzącymi z Francji, Niemiec, czy Włoch. Od czasów renesansu Śląsk charakteryzowała bogata architektura sakralna, zachowana do dzisiaj przeważnie w kształcie i stylistyce drewnianych kościołów. Na liście światowego dziedzictwa UNESCO znajduje się Kościół Pokoju w Świdnicy, zbudowany w połowie XVII wieku. Najstarszymi zachowanymi do naszych czasów kościołów drewnianych są średniowieczne kościoły Wszystkich Świętych w Łaziskach i Sierotach na Górnym Śląsku. Wieża Woka w Prudniku jest najstarszą prywatną budowlą obronną na terenie obecnej Polski.

Wielokrotnie przez Śląsk przenikały na ziemie polskie różne style architektoniczne, przykładem może być architektura klasycystyczna, której najstarszym przedstawicielem na ziemiach polskich jest Pałac Dietrichsteinów w Wodzisławiu Śląskim.

Największe zmiany architektoniczne na Górnym Śląsku pojawiły się wraz z nastaniem epoki przemysłowej w XIX wieku, a następnie w latach PRL, gdy nastąpił gwałtowny rozwój miast na tym terenie. Poza budownictwem przemysłowym oraz osiedlami robotniczymi takimi jak np. Kolonia Emma w Radlinie w XIX wieku i na początku XX budowane były także okazałe rezydencje właścicieli tutejszych majątków Henckel von Donnersmarcków czy książąt z innych rodów.

W XX wieku w miastach Śląska powstało wiele budynków modernistycznych i ekspresjonistycznych, szczególnie we Wrocławiu (np. Hala Stulecia, WUWA, czy Dom Handlowy Petersdorf).

Największe kopalnie miedzi znajdują się w Legnicko-Głogowskim Okręgu Miedziowym (LGOM).

Do najstarszych ośrodków wydobycia węgla kamiennego należały Zagłębie Noworudzkie i Wałbrzyskie.

Najstarsza czynna kopalnia węgla kamiennego w Europie – KWK Murcki w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym (GOP).

W Rybniku znajduje się Elektrownia Rybnik S.A. (grupa PGE) o mocy 1775 MW (7% mocy zainstalowanej w Polsce), w Opolu PGE Elektrownia Opole S.A. o mocy 1492 MW, w Łaziskach Górnych Elektrownia Łaziska o mocy 1155 MW (4,2% mocy w Polsce).

Przy hutach miedzi w Legnicy i Głogowie oraz przy niektórych kopalniach węgla kamiennego (m.in. przy KWK Jankowice, KWK Chwałowice, KWK Halemba) działają elektrociepłownie.

Huty miedzi znajdują się w Legnicy, w Głogowie oraz w Orsku.

W Szklarach na Dolnym Śląsku do 2. połowy lat 80. działała poniemiecka huta niklu. Kopalnię serpentynitów – skał zawierających nikiel, częściowo odkrywkową, częściowo głębinową (liczne sztolnie) zamknięto znacznie wcześniej. Stara huta bardzo silnie zatruwała środowisko. Trujące związki wydobywały się m.in. z komina hutniczego pozbawionego jakichkolwiek urządzeń oczyszczających. Ponadto emitowano duże ilości azbestu stanowiącego naturalny składnik serpentynitów. Huta została zamknięta z powodu przestarzałej technologii, nieopłacalności modernizacji oraz bardzo negatywnego wpływu na środowisko.

Na Śląsku jest silnie rozwinięty jest przemysł motoryzacyjny. Znajdują się tu trzy fabryki samochodów: Fiat Auto Poland w Tychach i Bielsku-Białej oraz General Motors Manufacturing Poland w Gliwicach.

Znajdują się tu również fabryki pojazdów i sprzętu wojskowego: Bumar Łabędy oraz Wojskowe Zakłady Mechaniczne. Istnieją tu także trzy fabryki produkujące tabor kolejowy: Alstom Konstal, Protram oraz Newag Gliwice. W Ośrodku Badawczo-Rozwojowym w Bielsku-Białej produkowane były szybowce (m.in. SZD-48-3 Jantar Std 3, SZD 30″Pirat”, SZD 51-1 Junior, SZD-50-3 Puchacz).

Przez obszar Śląska przebiega szereg ważnych dróg i autostrad. Ważnym traktem są autostrady A1 i D1. Na terenie Śląska autostrada A1 (łącząca Gdańsk, Toruń, Łódź i Częstochowę ze Śląskiem) została ukończona. Na granicy państwowej w pobliżu polskiego Wodzisławia Śląskiego i czeskiego Bogumina łączy się z jej czeską kontynuatorką autostradą D1, biegnącą dalej w kierunku Moraw i Pragi. Niemniej ważnym szlakiem jest autostrada A4 łącząca Śląsk z Łużycami Górnymi i Małopolską. Trasa ta łączy również Górny i Dolny Śląsk, stanowi też ważną arterię komunikacyjną w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym, oraz ważny szlak pomiędzy Niemcami a Ukrainą. Ponadto na terenie Śląska znajdują się fragmenty autostrad A8 i A18. Przez Śląsk przebiegają lub będą przebiegać również drogi ekspresowe S1, S3, S5, S8, i S11.

Pierwszą linią kolejową na Śląsku była Kolej Górnośląska (niem. Oberschlesische Eisenbahn) planowana od 1836 i uruchomiona w 1842 roku, początkowo na odcinku Wrocław – Oława, następnie stopniowo wydłużana do Opola i Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. W 1844 roku Towarzystwo Kolei Dolnośląsko-Marchijskiej uruchomiło Kolej Dolnośląsko-Marchijską, łączącą Śląsk z Berlinem. W latach 1865–1872 oddano do użytku Kolej Prawego Brzegu Odry (niem. Recht-Oder-Ufer-Eisenbahn) łączącą Dolny Śląsk z Górnym Śląskiem. W kolejnych latach oddawano na Śląsku coraz to nowe połączenia kolejowe, głównie regionalne np. Kolej Wrocławsko-Świebodzicką, Kolej Sobócko-Świdnicką, Kolej Wrocławsko-Trzebnicką czy Kolej Wrocławsko-Jelczańską. W latach 1928–1933 powstała Magistrala węglowa łącząca województwo śląskie z portami nadbałtyckimi w Trójmieście.

Na Śląsku zbudowano również dwie sieci kolei wąskotorowych. W 1853 roku powstały Górnośląskie Koleje Wąskotorowe, natomiast w 1899 roku Wąskotorowa Kolej Wrocławsko-Trzebnicko-Prusicka (niem: Breslau–Trebnitz–Prausnitzer Kleinbahn). Kolej wąskotorowa w połowie XIX i w początkach XX wieku były kluczowym elementem lokalnego systemu transportowego, w szczególności w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym. Dziś Wąskotorowa Kolej Wrocławsko-Trzebnicko-Prusicka nie istnieje, natomiast Górnośląskie Koleje Wąskotorowe obsługują tylko kilka odcinków w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym. Górnośląskie Koleje Wąskotorowe to najstarsza nieprzerwanie funkcjonująca kolej wąskotorowa na świecie. Drugą była, obsługiwana przez kilka różnych przedsiębiorstw, sieć kolei wąskotorowych w Zagłębiu Ostrawsko-Karwińskim (o cechach systemu tramwajowego) obejmująca 63 km torów o rozstawie 760 mm łączących miejscowości w rejonie Ostrawy, Karwiny i Bogumina. Pierwszy odcinek powstał w 1902 r., ostatni bezpowrotnie zlikwidowano w 1973 r. W Wojewódzkim Parku Kultury i Wypoczynku istnieje także parkowa kolejka wąskotorowa. Służy ona tylko do przewozów pasażerskich. Została uruchomiona w 1957 roku i działa do dnia dzisiejszego.

Pierwszym lotniskiem wybudowanym na Śląsku było Lotnisko Wrocław-Gądów, zbudowane w 1910 roku, początkowo jako lotnisko wojskowe, a od 1920 roku, po ratyfikacji traktatu wersalskiego pełniło funkcje cywilne. Znajdowało się tu lądowisko oraz hangar dla sterowców. Od 1922 roku funkcjonowała też na jego terenie filia zakładów lotniczych Junkers. Lotnisko działało do 1975 roku. Późniejsze jest Gliwice-Trynek, zbudowane w 1916 roku. Regularne loty z tego lotniska rozpoczęły się w maju 1925. 5 lipca 1931 w drodze z Drezna na lotnisku tym wylądował sterowiec Graf Zeppelin, który po jednodniowym pobycie odleciał do Friedrichshafen. Z inicjatywy Ligi Obrony Przeciwpowietrznej i Przeciwgazowej oraz Śląskiego Towarzystwa Lotniczego w latach 1926–1928 powstało lotnisko Katowice-Muchowiec, natomiast w 1927 roku powstało Rybnik-Gotartowice. W 1938 roku powstało, funkcjonujące do dziś lotnisko Wrocław-Strachowice.

Obecnie mieszkańcy Śląska są obsługiwani głównie przez trzy międzynarodowe porty lotnicze: Katowice-Pyrzowice (leżący tuż przy wschodniej granicy Śląska jednak już na terenie Zagłębia Dąbrowskiego), Ostrawa-Mosznów (już na terenie Moraw), Wrocław-Strachowice oraz jeden krajowy port lotniczy Zielona Góra-Babimost. Znajduje się tu także wiele małych lotnisk należących do aeroklubów.

Pierwszy tramwaj konny został uruchomiony 10 lipca 1877 roku we Wrocławiu, natomiast w 1893 roku spółka Elektrische Straßenbahn Breslau AG uruchomiła tam linię elektryczną. Jest to pierwsza linia tramwaju elektrycznego na terenie obecnej Polski. Pierwsza linia tramwajowa o trakcji parowej została uruchomiona 27 maja 1894 w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym przez berlińską spółkę Oberschlesische Dampfstraßenbahn. 10 kwietnia 1897 uruchomiono tramwaje gazowe w Jeleniej Górze. Tramwaje kursowały w wielu miastach Śląska, m.in.: w Legnicy (1898–1968), w Bielsku-Białej (1895–1971), w Wałbrzychu (1898–1963), w Boguminie (1902–1973), w Opawie (1905–1956), w Cieszynie (1911–1921). Obecnie działają tylko sieci tramwajowe we Wrocławiu, w Ostrawie, w Görlitz oraz w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym.

Pierwszą linię trolejbusową na terenie Śląska uruchomiło 20 marca 1912 roku Gleislose Bahn Brockau GmbH we Wrocławiu. Z powodu trudności technicznych została zlikwidowana rok później. Trolejbusy działały również w latach 1943–1945 i 1949–1957 w Legnicy oraz w latach 1943–1973 w Wałbrzychu. Obecnie linie trolejbusowe działają w trzech miastach: w Ostrawie, w Opawie oraz w Tychach.

Ze Śląska pochodzi wielu wybitnych sportowców – medalistów olimpijskich lub mistrzów świata np. Leszek Blanik, Adam Małysz, Tomasz Sikora, Waldemar Legień, Jan Kowalczyk, Joachim Halupczok, Rafał Kubacki, Ryszard Wolny, Wojciech Bartnik, Arkadiusz Milik, Piotr Żyła czy Otylia Jędrzejczak.