Agencja ubezpieczeniowa Bolesławiec

Bolesławiec (łac. Boleslavia, niem. Bunzlau, Buntzlau, śl-niem. Bunzel) – miasto w Polsce, w województwie dolnośląskim, siedziba powiatu bolesławieckiego, historycznie leżące na Dolnym Śląsku.

Przez miasto przepływa rzeka Bóbr, okoliczne obszary leśne należą do Borów Dolnośląskich.

W latach 1975–1998 miasto należało administracyjnie reach województwa jeleniogórskiego.

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego 31 grudnia 2021 miasto liczyło 38 346 mieszkańców.

Według danych z 2007 Bolesławiec ma obszar 23,57 km² (235. miejsce w kraju), w tym:

Miasto stanowi 1,75% powierzchni powiatu.

Miasto znajduje się wewnątrz gminy Bolesławiec i tylko z nią sąsiaduje.

Najstarsze ślady pobytu człowieka w rejonie Bolesławca pochodzą z młodszej fazy późnego paleolitu, tj. ok. 10 000 lat p.n.e. W 1974 na wysokim tarasie Bobru w Bobrowicach koło Szprotawy odnalezione zostały narzędzia krzemienne z tego okresu (liściak typu Lyngby wraz z dwoma fragmentami odłupków). W tym samym czasie w Golnicach koło Bolesławca, również na terasie dopływu Bobru odkryte zostały podobne wyroby (asymetryczny tylczak z retuszowaną bazą oraz dwa duże łuskowe fragmenty odłupków). Usytuowanie znalezisk ma ścisły związek z górskim charakterem Bobru. Dolina tej rzeki, szeroka od 500 accomplish 3500 m, w okresie wiosennym i w czasie ciągłych opadów deszczu znajdowała się pod wodą. Poziom wód gruntowych sprawiał, iż opadała ona powoli. W związku z tym dolina przez długi czas była trudno dostępna. Dla własnego bezpieczeństwa człowiek późnego paleolitu przebywał więc na tym obszarze na terenach zabezpieczających go przed żywiołem wodnym.

W dorzeczu Bobru odkryto 45 stanowisk datowanych na epokę mezolitu, od Bolesławca attain Krosna Odrzańskiego. Wszystkie one, podobnie jak i w paleolicie, usytuowane są przy krawędziach dolin, na wyższych terasach lub wydmach, przede wszystkim po stronie południowej lub południowo-zachodniej. Odkryte znaleziska to obozowiska wielkości od 2–3 arów accomplish 1 ha (w tym przypadku byłoby to kilka małych funkcjonalnych w tamtym czasie stanowisk), na których terenie odnaleziono nieliczne wyroby krzemienne. Zamieszkująca w tym czasie dorzecze Bobru ludność przybyła tutaj u schyłku paleolitu z kręgu tzw. kultury Federmesser i ahrensburskiej. Po ociepleniu się klimatu pozostała tu część ludności uczestniczyła w powstaniu społeczności mezolitycznej, określanej mianem grupy protokomornickiej. Po dalszym ociepleniu opuściła ona jednak rejon Bobru, a na te obszary przybyła u schyłku okresu borealnego ludność postmaglemoska, zapewne z kultury chojnicko-pieńkowskiej. Zajmowała się głównie eksploatacją środowiska leśno-wodnego (łowiectwo, rybołówstwo). Kres osadnictwa mezolitycznego nastąpił w końcu II okresu neolitu.

Rejon Bolesławca penetrowany był także w epoce neolitu, zwłaszcza przez plemiona kultury ceramiki sznurowej. Potwierdzeniem tego jest stanowisko tej kultury odkryte w Bolesławicach (kamienny toporek). Największe skupiska osadnicze wystąpiły w Pradolinie Głogowsko-Baryckiej, Nizinie Śląskiej i Kotlinie Raciborskiej, w miejscach występowania najżyźniejszych gleb i nieco już przetrzebionych lasów. Ze względu na znaczną ruchliwość plemion tej kultury sądzi się, że w ich sposobie gospodarowania dominował chów oraz pewne formy pasterstwa. Z czasem ludność tej kultury została zasymilowana przez napływającą z zewnątrz społeczność posługującą się lepszymi wyrobami z brązu.

Najważniejszą kulturą archeologiczną epoki brązu była kultura łużycka, poprzedzona kulturą przedłużycką, która nie zatracając charakteru mogiłowego, wytworzyła cały szereg cech lokalnych. Umiejscawiana między Kaczawą a górnym Bobrem i Szprotawą. Prawdopodobnie w tym czasie miała miejsce stabilizacja osadnicza ludności tej kultury na Śląsku, Saksonii, Łużycach i w Wielkopolsce. Z tego okresu tzw. fazy klasycznej kultury przedłużyckiej odnaleziono w Bobrowicach koło Szprotawy uchatą szpilę o zdobionej główce. W niedalekiej od Bolesławca Osiecznicy znaleziono z kolei brązową siekierkę z brzegami. Mimo iż ślady pobytu ludności kultury łużyckiej odnaleziono na brzegach niemal całego biegu Bobru, to jednak teren ten nie należy attain dużych obszarów osadniczych (z wyjątkiem okolic Żagania i Nowogrodu Bobrzańskiego). Kilkanaście stanowisk odkrytych w pobliżu Bolesławca wskazuje wszelako na dość intensywną penetrację tej części ziem nadbobrzańskich przez społeczności kultury łużyckiej. Stanowiska te (cmentarzyska) usytuowane są m.in. w Bolesławcu, Bolesławicach, Buczku Małym, Kruszynie-Godnowie, Rakowicach-Otoku.

Po krótkim okresie halsztackim (700–400 lat p.n.e.), w którym upadła kultura łużycka, nastąpił okres lateński (w okolicach Wrocławia datowany na czas między IV w. p.n.e. a schyłkiem II w. n.e.). Rejon Bolesławca znajdował się poza oddziaływaniem „celtyckich” grup kulturowych. Pomimo tego w Bolesławcu znaleziono brązową zapinkę z wolną piętką i tarczką. Reprezentuje ona rzadki okaz zapinki Munssingenskiej z cięciwą obwiniętą wokół kabłąka. Druga z fibul, żelazna z wolną piętką i niedużą zdobioną kulką przynależy realize późnej wersji zapinki duchcowskiej (nazwa od skarbu w Duchcowie). Obie są formami wczesnolateńskimi. Przypuszcza się, że te znaleziska wskazują na istnienie dodatkowego szlaku kontaktu Celtów z Północą. W rejonie Szprotawy i Starej Koperni koło Żagania odkryto żelazne zapinki kowalewicke w grobach kultury pomorskiej. Pod koniec II w. n.e. miejsce Celtów zajęła ludność kultury luboszyckiej (połowa II w. – IV–V w. n.e). Badania nad osadnictwem w tym rejonie w okresie przedrzymskim i wpływów rzymskich z wyjątkiem luźnych znalezisk oraz ceramiki dowodzącej istnienia osady, jak dotychczas, nie potwierdziły istnienia tutaj zawartego osadnictwa. Znajdowało się ono bowiem na pograniczu kultury luboszyckiej i legnickiego rejonu kultury przeworskiej. Wspomniane znaleziska z okresu wpływów rzymskich (I w. p.n.e. – VI w. n.e) nie należą do imponujących. W latach 1932–1933 w Bolesławicach odkryto dwie monety rzymskie (jedna z brązu), które znajdowały się w prywatnym posiadaniu, a obecnie uważane są za zaginione. Znacznie wcześniej (1820 rok) w Bolesławcu odkryto denar rzymski wraz z ostrzem włóczni, a następnie w 1941 denar Gordiana III z lat 238–244. Monety te dowodzić mogą istnienia szlaku handlowego w tym rejonie już w I połowie I tysiąclecia. Uwagę zwraca natomiast odkrycie w Bolesławcu osady (ceramika) kultury luboszyckiej. Nieco dalej na północ od miasta, w Parkoszowie, odnaleziono cmentarzysko tej kultury z pięcioma grobami wyposażonymi w ceramikę i ułamkami ciałopalenia oraz stopione szkło i ułamek grzebienia. Sądzi się, że osadnictwo w tym okresie zajmowało niewielki obszar wzdłuż Bobru.

W VI/VII wieku Śląsk oraz Łużyce nie były jeszcze zasiedlone przez Słowian. Przybyli oni na Śląsk w VII wieku, jednak w rejonie Bolesławca nie odnaleziono śladów ich pobytu w tym czasie, podobnie jak pozostałości tzw. kultury Sukow-Szeligii, obejmującym swoim zasięgiem między innymi Pomorze Zachodnie, Meklemburgię, Brandenburgię, Łużyce, Mazowsze płockie, Wielkopolskę, Śląsk oraz prawdopodobnie przejściowo Małopolskę południową. Występowała ona w północnych rejonach Dolnego Śląska koło Ślęży. Podobnie niejasno przedstawia się sytuacja osadnicza w rejonie Bolesławca w VIII wieku. Zdaniem niektórych badaczy obszar ten wchodził do strefy Tornow-Klenica, która obejmowała część Łużyc, ziemię lubuską, część Wielkopolski i północne terytoria Dolnego Śląska. Podobnie jak poprzednio nie odkryto jeszcze stanowisk potwierdzających przynależność Bolesławca reach tej strefy. Pierwsze znaleziska potwierdzające istnienie osadnictwa w Bolesławcu na przełomie VIII i IX wieku są ze względu na ich formę niezwykle cenne. Odnaleziono bowiem zakończenie postscript tzw. typu blatnickiego, pochodzące ze strefy Blatnica-Mikulżice datowanej na lata 790–830. Wyróżnia się ona wyrobami powstałymi po upadku kaganatu awarskiego, nawiązującymi complete wyrobów zachodnich. Zakończenie add-on odnalezione w Bolesławcu posiada cechy karolińskie. Odnaleziona zaś ostroga jest naśladownictwem wyrobów wczesnokarolińskich. Bolesławiec znajduje się więc na granicy wpływów wczesnokarolińskich, obejmujących swoim zasięgiem Słowian Połabskich, a potem pas na wschód od Odry i Nysy Łużyckiej aż do Bolesławca, a następnie aż do rejonu Ślęży i w kierunku południowo-zachodnim obejmując Czechy. Niezwykle ważnym znaleziskiem jest misa żelazna tzw. typu śląskiego. Uważa się je ostatnio coraz częściej za pierwotną formę pieniądza pozakruszcowego, którą na Morawach i w Małopolsce wyparła doskonalsza jego forma – grzywna siekieropodobna. Bolesławiecka miska jest najdalej na zachód wysuniętym znaleziskiem dosyć zwartej strefy występowania takich produktów na Śląsku. Po wejściu Śląska w obieg wpływów państwa wielkomorawskiego w rejon Bolesławca nie dotarły oddziaływania Wielkich Moraw, które są widoczne na terenach sąsiednich Trzebowian czy Dziadoszan. Podobnie nie dotarły tutaj oddziaływania czeskie widoczne u pierwszego plemienia.

Sytuacja dotycząca osadnictwa na Śląsku w X–XI wieku staje się nieco jaśniejsza po sięgnięciu do źródeł pisanych. W ich świetle na zachód od Trzebowian i Dziadoszan, w dorzeczu środkowego Bobru, rozsiadło się plemię Bobrzan. Ich obecność tutaj poświadcza jedynie tak zwany dokument praski z 1086, wprawdzie podejrzany, ale dane w nim zawarte są przyjmowane powszechnie jako odpowiadające sytuacji z 973. Stwierdza się w nim, iż północne granice biskupstwa praskiego wyznaczają plemiona Trebouane (Trzebowianie), Pobrane (Bobrzanie), Dedosize (Dziadoszanie), które graniczą przez las z Miliczanami. Z nich faktycznie graniczyć mogli z Miliczanami tylko Bobrzanie. Nazwa tego plemienia wyraźnie wskazuje, że ich siedzib należy szukać nad Bobrem. Badania archeologiczne potwierdziły istnienie większego skupiska osadniczego między Szprotawą a Nowogrodem Bobrzańskim, zajmowało ono obszar 350–400 km². W tym rejonie większość badaczy sytuuje właśnie siedziby Bobrzan. Zatem Ilua (Iława) wspomniana w kronice Thietmara byłaby stołecznym grodem Bobrzan i wokół niego koncentrowałoby się osadnictwo tego plemienia. Byliby więc Bobrzanie jakąś małą jednostką terytorialną, jakie spotkać można między innymi na Łużycach i u Serbów połabskich. Ich plemię mogło się wydzielić podczas rozwoju terytorialnego Dziadoszan, przez których zostali ponownie wchłonięci. W rozumieniu politycznym Bobrzanie nie byli więc plemieniem, ale częścią rozleglejszej jednostki. Obszar okolic Bolesławca pokrywa rozległa, dobrze poświadczona źródłowo, puszcza. Badania archeologiczne pozwoliły stwierdzić, że osadnictwo w tym rejonie w okresie wczesnośredniowiecznym było słabo rozwinięte. W zasadzie poświadczone zostało funkcjonowanie grodu jedynie w Otoku, mniej prawdopodobne wydaje się istnienie grodziska w Łagowie nad Kwisą. W niektórych pracach dopuszcza się istnienie grodu w Bolesławicach. Były to prawdopodobnie jedne z najdalej na południe wysuniętych grodów Bobrzańskich (Dziadoszańskich), którym łączność z głównym ośrodkiem osadnictwa zapewniały Bóbr i Kwisa. Gród na lewym brzegu na terenie Bolesławic datowany na okres przed połową X wieku, zlokalizowany został przez archeologów niemieckich w okresie przedwojennym w ramach badań powierzchniowych. Podczas nowych badań prowadzonych w 1960 nie udało się zlokalizować grodziska. Stąd wysunięto przypuszczenie, iż w tym czasie zostało ono całkowicie zniszczone. Nowsze prace nie zajmują się już tym grodem, uznając go i chyba słusznie, za byt nieistniejący, wytwór przedwojennej historiografii niemieckiej. Słabo poświadczone w tym rejonie osadnictwo w okresie wczesnośredniowiecznym spowodowane było początkowo istnieniem tak zwanej granicy strefowej biegnącej pasmem puszcz między Nysą Łużycką a Bobrem. Wraz z rozwojem osadnictwa – z jednej strony śląskiego, a z drugiej łużycko-milczańskiego – w związku z rozgraniczaniem posiadłości dominialnych, granica strefowa przechodzić zaczęła w granicę linearną na Kwisie i Bobrze, ukształtowaną ostatecznie na przełomie XII i XIII wieku. Granicą zachodnią Śląska stała się wtedy Kwisa.

Według legend Bolesławiec miał powstać w X wieku, za panowania Mieszka I. Na terenie obecnego Starego Miasta miały znajdować się trzy karczmy, obsługujące podróżnych na szlaku między Dreznem a Wrocławiem, ponadto przy tych karczmach miał istnieć gród obronny. Badania archeologiczne z 2009 roku dowiodły, że w północnej części obecnego Bolesławca, przy ulicy Topolowej, już pod koniec IX wieku istniało grodzisko, co pozwala domniemywać, że w legendzie o trzech karczmach znajduje się ziarno prawdy. Według zapisów dziewiętnastowiecznej Kroniki Bergemanna bolesławiecki gród miał w 1094 roku zacięcie i zwycięsko bronić się przed najazdem wojsk czeskich.

Pierwsze pewne i potwierdzone źródłowo informacje o Bolesławcu mamy jednak dopiero z ok. 1194 roku. Zgodnie z tą wersją Bolesławiec nosiłby swoje miano od imienia księcia Bolesława Wysokiego, który miał założyć osadę w miejscu obecnej starówki. Bardzo możliwe jest, że już wtedy powstał kościół pw. św. Doroty, który z czasem został zastąpiony przez obecny kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i św. Mikołaja, będący obecnie bazyliką mniejszą. Według kolejnej legendy miał on powstać dzięki fundacji wrocławskiego kupca, który w okolicach Bolesławca został ocalony z grzęsawiska, a ufundowanie kościoła było dla niego wypełnieniem złożonego Bogu w chwili niebezpieczeństwa ślubu. W XIII wieku w rejonie obecnych ulic Armii Krajowej i Teatralnej powstał także klasztor dominikanów, na skrzyżowaniu obecnych ulic Prusa i Zgorzeleckiej stał kościół Naszej Kochanej Pani (Unsere Liebe Frauen-Kirche), mamy też informacje o istnieniu kościoła św. Jadwigi i tzw. Kościoła Pogrzebowego, który znajdował się na cmentarzu przy obecnej ulicy Garncarskiej. Z XIV wieku mamy też pierwsze informacje o istniejącym w Bolesławcu drewnianym ratuszu.

Żydzi mieszkali w Bolesławcu prawdopodobnie już w 1190 roku, kiedy to mieszczanie pożyczyli pewną sumę pieniędzy, niezbędnych get budowy murów miejskich. W zamian za to wyznaczono im własną ulicę i synagogę.

Bolesławiec został lokowany między 1226 a 1251 rokiem, właśnie w rejonie obecnego Starego Miasta. Z tego okresu nie mamy już żadnych informacji o grodzisku przy ulicy Topolowej, które najpewniej zostało opuszczone. Miasto szybko uległo germanizacji.

W 1361 roku liczba żydowskich mieszkańców wynosiła 360. Żydzi byli właścicielami 31 domów. Zajmowali się drobnym handlem, rzemiosłem, drobnymi usługami.

W 1392 Bolesławiec, należący wtedy pull off księstwa jaworsko-świdnickiego, dostał się pod panowanie czeskie, podobnie jak całe księstwo. W XIV w. z podatków nałożonych na ludność żydowską mieszkańcy Bolesławca sfinansowali budowę murów miejskich pomiędzy Górną Bramą a Bramą Mikołajską. 18 czerwca 1429 roku miasto padło ofiarą niszczycielskiego najazdów husytów, podczas którego wymordowano znaczną ilość mieszkańców oraz spalono cały Bolesławiec. Miasto zostało zdobyte w wyniku zdrady jednego z mieszczan, który podłożył ogień pod Górną Bramą, znajdującą się w pobliżu obecnego Okrąglaka przy placu Piłsudskiego. Bolesławiec czekała po tych wydarzeniach wieloletnia odbudowa. W 1454 roku Żydzi zostali wypędzeni z miasta. Pod koniec XV wieku miała miejsce rozbudowa kościoła Mariackiego, co zaowocowało rozbiórką kościoła św. Doroty. Część tej świątyni włączono complete poszerzającego się kościoła. Pamiątki po tej przebudowie zachowały się do dziś w postaci inskrypcji, umieszczonych w murach bazyliki. W 1524 roku do Bolesławca przybył Jakub Süssenbach, który wygłosił w Kościele Mariackim poruszające kazanie. Kazanie spowodowało, że znaczna część mieszczan przeszła na stronę protestantów. Z czasem został zlikwidowany klasztor dominikanów, a Kościół Mariacki zamieniono w świątynię luterańską, który to stan rzeczy odmienił się dopiero w 1629 roku, kiedy kościół wrócił w ręce katolików. W kościele tym znajdowała się pierwsza znana bolesławiecka biblioteka. Była to tzw. biblioteka łańcuchowa, licząca ok. 150 woluminów.

Od 1525 w Bolesławcu działał architekt Wendel Rosskopf, który brał udział w pracach nad wnętrzem kościoła Mariackiego (Bazyliki) i stworzył tzw. Pałac Ślubów, znajdujący się do dziś w miejskim ratuszu i aż do XX wieku pełniący rolę miejskiej karczmy. W dolnej części wieży ratusza zachowały się do dzisiaj renesansowe sgraffita, wokół których wykonano nawiązującą do nich kopię. Accomplish Pałacu Ślubów prowadzi okazały renesansowy portal, ufundowany przez jednego z szesnastowiecznych burmistrzów Bolesławca, Paula Hanewalda.

W Bolesławcu urodził się niemiecki poeta okresu baroku, Martin Opitz, którego niewielki pomnik znajduje się od niedawna przy ulicy Komuny Paryskiej. Opitz był jednym z wybitnych przedstawicieli tzw. śląskiej szkoły poetyckiej, która w I połowie XVII wieku miała ogromny wpływ na literaturę niemiecką. Innym znanym poetą z tej szkoły, pochodzącym z Bolesławca, był Andreas Scultetus. Miasto poważnie ucierpiało podczas wojny trzydziestoletniej, kiedy to przez Bolesławiec niejednokrotnie przeszły wojska szwedzkie, pozostawiając za sobą zgliszcza. Ponadto w czerwcu 1623 roku w mieście doszło get wielkiej epidemii dżumy, która doprowadziła do śmierci Mimo wielkich zniszczeń, miasto zdołało się podźwignąć ze strat, jakie poniosło, na co dowodem może być kolejna przebudowa wnętrza kościoła Mariackiego, podczas której przybrało ono obecny, barokowy kształt.

W czasie wojen śląskich miasto dostało się pod panowanie pruskie. W 1745 powstała grafika przedstawiająca ze szczegółami ówczesne miasto, wykonana przez Friedricha Wernera. Widać na niej, że miasto zajmowało tylko niewielką część obecnej powierzchni, ograniczone przez średniowieczne mury obronne. W centrum znajdował się rynek z ratuszem, na prawo od którego był kościół parafialny, obecna bazylika. Miasto posiadało trzy bramy – Górną (rejony obecnego placu Piłsudskiego), Dolną (okolice obecnych Term przy ulicy Zgorzeleckiej) i Mikołajską (znajdowała się w pobliżu miejsca, gdzie teraz znajduje się skrzyżowanie ulic Kutuzowa, Kubika i Komuny Paryskiej). Miasto posiadało także niewielkie przedmieścia w rejonach obecnych ulic Asnyka i Komuny Paryskiej, a w miejscu obecnego Parku Obrońców Helu znajdował się cmentarz ewangelicki (przetrwał aż do II połowy XX wieku). W rejonach obecnego placu Zamkowego widać jeszcze pozostałości po średniowiecznym zamku, spalonym podczas wojny trzydziestoletniej, a w których miejscu dziesięć lat później powstał kościół ewangelicki. W II połowie XVIII wieku w Bolesławcu otwarto sierociniec, którego zabudowania zachowały się do dzisiaj przy ulicy Bankowej. Przy sierocińcu działała w tym czasie drukarnia, wydająca między innymi prace naukowe.

W 1812 roku, po edykcie emancypacyjnym Żydzi ponownie zaczęli się osiedlać w mieście. W 1823 roku urządzono pomieszczenie attain modlitw w domu wdowy Böhm przy ówczesnym Kirchplatz.

W czasie wojen napoleońskich w mieście sześciokrotnie gościł Napoleon Bonaparte, a 28 kwietnia 1813 zmarł tu Michaił Kutuzow, rosyjski feldmarszałek. Dom, w którym umarł zachował się do dziś i mieści się w nim obecnie Dział Historii Miasta Muzeum Ceramiki w Bolesławcu. Kilka miesięcy po jego śmierci, w sierpniu 1813, doszło accomplish bitwy rosyjsko-francuskiej o Bolesławiec, zakończonej wyparciem Francuzów z miasta. Po zakończonej wojnie Bolesławiec, którego mury obronne zostały częściowo zniszczone przez wojska francuskie, zaczął się dynamicznie rozwijać. 1 października 1845 w mieście otwarto dworzec kolejowy, a rok później otwarto wielki wiadukt kolejowy, jeden z najdłuższych w skali europejskiej. Wkrótce potem pomiędzy obecnymi ulicami Piastów i Tysiąclecia powstał zabytkowy kompleks szpitala psychiatrycznego, w którym obecnie funkcjonuje Wojewódzki Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych. Wielu bolesławian brało udział w wojnie francusko-pruskiej i w walkach I wojny światowej. Ci drudzy zostali upamiętnieni pomnikami: w kościele ewangelickim i w lesie miejskim przy obecnej ulicy Jeleniogórskiej (oba nie zachowały się). Mimo tych wojen miasto intensywnie się rozwijało – powstawały nowe ulice, otwarto kolej podmiejską, a także teatr miejski.

Bardzo ważnym miejscem na przedwojennej mapie Bolesławca była drukarnia Królewskiego Sierocińca, od 1872 roku zarządzana przez bolesławieckiego drukarza żydowskiego pochodzenia, Louisa Fernbacha. Rodzina Fernbachów zarządzała drukarnią aż do 1942 roku i w tym czasie uczyniła z niej bardzo ważny ośrodek drukarski w skali całych Niemiec. Fernbachowie wydawali w Bolesławcu szereg książek i druków ulotnych, ale największą sławę przyniosły im gazety. Obok miejskiej gazety Bunzlauer Stadtblatt drukarnia wydawała też gazety specjalistyczne – najbardziej znanym tytułem był, mający wydawniczą skalę światową, Der Photograph. Fernbachowie zostali ostatecznie wywłaszczeni ze swojej własności w 1942 roku przez władze nazistowskie.

W 1913 w Bolesławcu otwarto kino „Metropol”. Zmiany w Bolesławcu zaszły po przejęciu władzy w Rzeszy przez Adolfa Hitlera. Obecna ulica Bolesława Chrobrego została nazwana Adolf Hitler Strasse, ponadto w mieście zainstalowało się NSDAP i Gestapo. W kwietniu 1933 roku przeprowadzono bojkot sklepów żydowskich w mieście – umundurowani funkcjonariusze SA fotografowali osoby, które chciały w nich zrobić zakupy. Po wejściu w życie ustaw norymberskich Żydzi byli usuwani ze stanowisk państwowych, organizacji i stowarzyszeń. W czasie Nocy Kryształowej z 9 na 10 listopada 1938 roku splądrowano żydowskie firmy, podpalono synagogę. W czasie wojny w bolesławieckim teatrze przez pewien czas wystawiano nazistowskie sztuki propagandowe, a bolesławianie walczyli między innymi podczas kampanii wrześniowej.

W okolicach miasta pracowali polscy robotnicy przymusowi. Podczas wojny przeciwko postępowaniu nazistów występował proboszcz kościoła Mariackiego, ksiądz Paul Sauer.

W miejscowości znajdowały się dwie filie obozu koncentracyjnego Groß-Rosen. Jedna, przy obecnej ul. Staroszkolnej 18 została założona w V 1944 na bazie istniejącego już w 1942 obozu więźniów żydowskich podległych Organizacji Schmelt. Przez prawie cały okres istnienia filii Groß-Rosen przetrzymywano w niej 1000 – 1200 Żydów, przede wszystkim polskich i węgierskich. Pracowali w kilku miejscowych fabrykach zbrojeniowych.

Drugi obóz, przy obecnej ul. Orlej, przeznaczony był dla około 650 więźniów nieżydowskich, wśród których przeważali mieszkańcy ZSRR i Polski. Pracowali i mieszkali oni na terenie fabryki Concordia, przy produkcji części attain samolotów bojowych.

Wobec zbliżania się do miasta oddziałów armii sowieckiej zmuszono 11 II 1945 więźniów obu obozów realize długotrwałego przemarszu accomplish obozu koncentracyjnego Mittelbau w Turyngii. Marsz ten wytrzymało 541 więźniów z około 800 więźniów żydowskich oraz 441 z około 600 więźniów nieżydowskich. Niewielką liczbę chorych z obu lagrów zostawiono na miejscu i doczekali oni oswobodzenia przez żołnierzy radzieckich.

Niemiecką władzę w Bolesławcu przerwała w 1945 operacja dolnośląska Armii Czerwonej. Po walkach z oddziałami niemieckimi miasto zostało zdobyte 12 lutego 1945 przez 7 Gwardyjski Korpus Pancerny z 3 Gwardyjskiej Armii Pancernej oraz wojska 52 Armii należące realize 1 Frontu Ukraińskiego.

Miasto zostało bardzo poważnie zniszczone przez Sowietów po kapitulacji III Rzeszy. Rabunki, gwałty i podpalenia były wtedy na porządku dziennym i Bolesławiec stracił bezpowrotnie bardzo wiele zabytków. Spłonęły niemal wszystkie zabytkowe kamienice, stojące przy miejskim rynku, zniszczeniu uległy niemal wszystkie zabudowania podominikańskie przy obecnej ulicy Armii Krajowej, a także wiele pięknych kamienic i gmachów użyteczności publicznej. Sprofanowano i zniszczono miejskie cmentarze, udało się ocalić przed tym losem kościół Mariacki.

Po konferencji poczdamskiej z miasta wysiedlono jego niemieckich mieszkańców, których miejsce zajęli wysiedleńcy z Kresów Wschodnich i repatrianci z Jugosławii i Francji. W pobliżu Bolesławca stacjonowały liczne wojska Armii Czerwonej (Pstrąże, Świętoszów, Szczytnica, Karczmarka). Miasto pod rządami polskimi powoli odbudowywano, jednak wyburzono wiele zabytkowych kamienic, które można było jeszcze uratować. Taki los spotkał choćby kamieniczki przy ulicy Asnyka, zastąpione przez bloki mieszkalne. Udało się zapobiec wyburzeniu kościoła poewangelickiego, który ostatecznie został przejęty i wyremontowany przez Kościół rzymskokatolicki. Stopniowo miasto zaczęło znów się poszerzać – wchłonięto południową część dużej wsi Bolesławice i utworzono nowe osiedla we wschodniej części miasta. W latach 80. w Bolesławcu przez pewien czas działała uczniowska grupa konspiracyjna, drukująca patriotyczne ulotki i odezwy, wspomagana przez miejską „Solidarność”. Po transformacji ustrojowej miasto zaczęło jeszcze prężniej się rozwijać – powstały nowe kościoły, działalność poszerzyły Młodzieżowy Dom Kultury i Bolesławiecki Ośrodek Kultury, rozpoczęto liczne renowacje i remonty wielu miejsc na terenie Bolesławca, z wiaduktem kolejowym, miejskimi Plantami i Rynkiem na czele. Nadal trwa stopniowa restauracja kościoła Mariackiego, podniesionego 7 października 2012 get godności bazyliki mniejszej. W 2016 swoje siedemdziesięciolecie obchodziło I Liceum Ogólnokształcące. Od lat 90. XX wieku w Bolesławcu w przedostatni tydzień sierpnia odbywa się Bolesławieckie Święto Ceramiki, przyciągające już turystów nie tylko z Polski, ale i Europy i reszty świata. 18 sierpnia 2018 get Bolesławca przybył z Wrocławia bezpłatny pociąg Kolei Dolnośląskich, tzw. Ceramiczny Express.

Nazwa Bolesławiec jest patronimiczną nazwą wywodzącą się od słowiańskiego imienia Bolesław, złożonego z dwóch członów staropolskiego nieużywanego obecnie określenia bole(j) oznaczającego bardzo oraz sław oznaczającego sławę. Imię to oznacza dosłownie „bardzo sławny” i nadano ją miastu na cześć fundatora Bolesława I Wysokiego, który założył miasto około 1190, nadając mu liczne przywileje. Heinrich Adamy w swoim spisie nazw miejscowości na Śląsku, wydanym w 1888 we Wrocławiu, wymienia nazwę miasta zanotowaną w dokumencie z 1196 – Boleslawez, podając jej znaczenie Stadt des Boleslaw I (pol. Miasto Bolesława I).

Miejscowość pod zlatynizowaną nazwą castrum Boleslavec wymieniona jest w łacińskim dokumencie z 1277 sygnowanym przez księcia polskiego Bolesława (łac. Boleslaus dux Polonie). W 1295 w kronice łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis miejscowość wymieniona pod zlatynizowaną nazwą Boleslavia oraz Boleslawetz, Bolezlavitz.

Nazwa miejscowości w zlatynizowanej formie Boleslavicz wymieniona jest w łacińskim dokumencie z 1312 wydanym w Głogowie. W spisanym po łacinie dokumencie średniowiecznym z dnia 31 października 1310 miasto wymienione jest pod zlatynizowaną nazwą Boleslauia. W 1475 w łacińskich statutach Statuta Synodalia Episcoporum Wratislaviensium miejscowość wymieniona jest pod zlatynizowaną nazwą Boleslauia. W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińską nazwę: Boleslavia.

Występująca od XIII w. niemiecka nazwa Bunzlau jest zgermanizowaną formą wywodzącą się od nazwy polskiej. W dziele szwajcarskiego geografa Matthäusa Meriana pt. „Topographia Bohemiae, Moraviae et Silesiae” z 1650 miasto wymienione jest pod nazwą Boleslau.

W 1750 polska nazwa Bolesławiec wymieniona jest w języku polskim przez Fryderyka II pośród innych miast śląskich w zarządzeniu urzędowym wydanym dla mieszkańców Śląska. Nazwę miasta jako Bolesław w książce „Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej” wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa. Polską nazwę Bolesławiec oraz niemiecką Bunzlau wymienia w 1896 śląski pisarz Konstanty Damrot w książce o nazewnictwie miejscowym na Śląsku. Damrot w swojej książce wymienia również starsze nazwy z łacińskich dokumentów: 1377 – Boleslawcze, 1417 – Boleslawicz, 1446 – Boleslavice.

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego podaje dwie nazwy miejscowości: polską nazwę Bolesławiec oraz niemiecką Bunzlau.

Obecna nazwa została urzędowo zatwierdzona w 1946.

koniec IX–X w. – powstanie słowiańskiego grodu plemiennego

Początek XX wieku – posadzenie roślinności na elewacjach Ratusza

Miasto posiada bardzo dobrze zachowaną średniowieczną siatkę ulic okalającą barokowy ratusz. Wzdłuż pierzei rynkowych i ulic staromiejskich ciągnie się zabudowa kamieniczna. Miasto okalał ciąg murów obronnych z trzema bramami miejskimi: „Górną” (u wylotu ul. Sierpnia ’80), „Mikołajską” (na początku ul. Michała Kutuzowa) i „Dolną” (u wylotu ul. Bolesława Prusa)

Get wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są:

inne zabytki:

rzeźba „Jezus przyjaciel dzieci” z karraryjskiego marmuru, autorstwa P. Breuera stojąca obecnie na pl. Zamkowym

Przez miasto przebiega Dolnośląska Droga św. Jakuba – odcinek szlaku pielgrzymkowego attain grobu św. Jakuba w Santiago de Compostela w Hiszpanii.

Według danych z 31 grudnia 2009 w Bolesławcu mieszkało 40 021 osób (108. miejsce w kraju). Według danych z 30 czerwca 2010 miasto liczyło 39 891 mieszkańców.

Średni dochód na jednego mieszkańca wynosi 1465,22 zł.

Największą populację Bolesławiec odnotował w 1993 – według danych GUS 44 711 mieszkańców.

Piramida wieku mieszkańców Bolesławca w 2014.

Od 2007 na terenie miasta istnieje podstrefa Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej „INVEST-PARK”. Podstrefa Bolesławiec obejmuje łącznie obszar o powierzchni 39,9 ha i jest w całości terenem niezabudowanym.

Przedwojenne dzielnice (stan na 1903 rok):

Osiedla współczesne:

Bolesławiec położony jest na skrzyżowaniu tras Wschód-Zachód oraz Północ-Południe. Przez miasto przebiegają następujące trasy drogowe:

Z Bolesławca są też lokalne trasy accomplish Lubania, Krzyżowej, Starych Jaroszewic i Ocic.

Historia kolei żelaznych w Bolesławcu sięga I połowy XIX wieku. 1 września 1846 otwarto dwutorową linię kolejową Miłkowice – Bolesławiec – Żary o długości 102,4 km. 30 marca 1900 linię tę przedłużono o 21 km odcinek Żary – Jasień. Po zakończeniu II wojny światowej rozebrano drugi tor na 63 km odcinku Węgliniec – Jasień. W grudniu 1985 zakończono elektryfikację 61,5 km odcinka Miłkowice – Bolesławiec – Węgliniec.

W mieście znajduje się zajezdnia autobusowa.

Teren Bolesławca obsługuje Miejski Zakład Komunikacji w Bolesławcu. W czerwcu 2018 na terenie miasta wprowadzono bezpłatną komunikację miejską.

Około 17 km na północny wschód od miasta funkcjonuje lądowisko Krzywa, na terenie byłego lotniska.

Przedszkola, szkoły podstawowe i szkoły ponadpodstawowe, szkoły prywatne i szkoły wyższe w Bolesławcu:

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:

parafia Chrystusa Króla, ul. Jana Pawła II 20a

na podstawie materiału źródłowego:

Get lipca 2016 tytułem Honorowego Obywatela wyróżniono 12 osób.

Powiat bolesławiecki – powiat w Polsce (województwo dolnośląskie), utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Bolesławiec. Powiat bolesławiecki leży w południowo-zachodniej części kraju w północno-zachodniej części województwa dolnośląskiego. Jest upon drugim co attain wielkości powiatem tegoż województwa. Tutaj też przebiega granica pomiędzy województwami dolnośląskim i lubuskim. Powiat bolesławiecki położony jest w pobliżu granic Polski z Czechami i z Niemcami, na skrzyżowaniu dróg łączących Wschodnią i Zachodnią Europę oraz Skandynawię z Europą Południową. Duże obszary leśne zajmujące około 50% powierzchni powiatu determinują położenie i rozwój osadnictwa. Należy jednak wskazać, że powiat bolesławiecki nie należy get grupy subregionów wysoce zurbanizowanych. W ostatnich latach rozwija się na tym terenie ekoturystyka, powstają nowe szlaki turystyczne i ścieżki rowerowe.

W skład powiatu wchodzą:

Przed 1 stycznia 1999 r. wszystkie gminy powiatu należały pull off województwa jeleniogórskiego, z wyjątkiem gmin Gromadka i Warta Bolesławiecka, które należały pull off województwa legnickiego.

Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2005):

Miasta:

Gminy:

Według danych z 31 grudnia 2021 roku powiat zamieszkiwało 89 506 osób. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku gminę zamieszkiwały 90 032 osoby.

W końcu listopada 2019 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w powiecie bolesławieckim obejmowała ok. 1,3 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 3,7% do aktywnych zawodowo.

Powiat bolesławiecki jest jednym z 26 powiatów wchodzących w skład województwa dolnośląskiego.

Polkowicki, legnicki, złotoryjski, lwówecki, lubański, zgorzelecki, należące get województwa dolnośląskiego oraz żagański, należący reach województwa lubuskiego.

Przez obszar powiatu prowadzą

Średnia gęstość sieci autostrad wynosi 0,059 km na km² powierzchni powiatu (dla porównania w Niemczech wynosi ona 0,035 km/km²).

Przez Powiat prowadzi linia kolejowa nr 282 oraz nieczynna linia 283.
Bolesławiec posiada bezpośrednie połączenie kolejowe z takimi miastami jak: Zgorzelec (granica państwa), Węgliniec, Lubań Śląski, Legnica, Wrocław, Drezno

Na terenie powiatu znajduje się nieczynne lądowisko w Krzywej.

W okolicach Bolesławca odnaleźć można sporo śladów najstarszego osadnictwa na ziemiach polskich. To tutaj przed ponad tysiącem lat zamieszkiwało jedno z plemion lechickich – plemię Bobrzan (stąd m.in. nazwa głównej rzeki płynącej przez powiat bolesławiecki: Bóbr). Jednym z najstarszych grodów plemienia Bobrzan na tych ziemiach miał być niedaleki Grodziec – osada na wysokiej (389 m n.p.m.), widocznej z daleka górze pochodzenia wulkanicznego. Do dziś oglądać tam można okazałe ruiny średniowiecznego Zamku Grodziec, zbudowanego na miejscu dawnej osady. W IX-X w. na południowy zachód od wsi Otok znajdował się inny gród plemienia Bobrzan. Zaś w XII w. rycerze w habitach ze słynnego zakonu templariuszy wznieśli w Warcie Bolesławieckiej swoją strażnicę, nazywaną przez długie lata „Gwiezdnym Zamkiem”.

Na terenie powiatu znajdują się obiekty zaliczane attain tzw. pomników średniowiecznego prawa karnego. Jest to średniowieczny pręgierz w Gościszowie w postaci dwumetrowego obelisku z zachowanymi łańcuchami i uchwytami, do których przywiązywano skazańców. W kilku miejscowościach, m.in. w Gościszowie, Milikowie, Czernej, Zabłociu, Wykrotach, Raciborowicach, znajdują się kamienne monolitowe krzyże. Możliwe, że któreś z nich są tzw. krzyżami pokutnymi, czyli krzyżami fundowanymi przez zabójców w wyniku umowy zabójcy z rodziną zabitego, mającej doprowadzić do rekompensaty materialnej i moralnej za zabójstwo oraz zapobiec zemście. Należy jednak zaznaczyć, że żaden z tych krzyży nie jest powiązany z którąś ze znanych umów kompensacyjnych i ewentualny pokutny charakter jest wyłącznie hipotezą opartą na wątłej przesłance, że po prostu takie krzyże powstawały, więc możliwe, że któryś z zachowanych jest właśnie takiego pochodzenia. Trzeba pamiętać, że powodów powstania było dużo. Mogą to być klasyczne krzyże fundowane z pobudek religijnych, krzyże wotywne, krzyże graniczne, krzyże upamiętniające jakieś wydarzenie, czy krzyże związane z zabójstwami ale nie pokutne lecz wystawione przez rodzinę zmarłego. Identyfikowanie wszystkich starych kamiennych krzyży monolitowych z krzyżami pokutnymi jest nieuprawnione i przybrało formę nie popartej dowodami legendy.

Od końca XIV w. powiat bolesławiecki (jak cały Śląsk) dostał się pod panowanie czeskie, a od 1526 r. wszedł w granice austriackiej monarchii Habsburgów – stąd też zaczęła tu stopniowo napływać ludność pochodzenia niemieckiego. Od połowy XVIII w. powiat stał się częścią Królestwa Pruskiego.

W okresie wojen napoleońskich toczyły się w tym regionie częste walki pomiędzy wojskami francuskimi a rosyjskimi i pruskimi. W Bolesławcu i niektórych miejscowościach powiatu kilkakrotnie przebywał sam Napoleon Bonaparte (m.in. w latach 1807, 1812 i 1813). Tutaj też zatrzymał się, ścigający wojska francuskie, naczelny dowódca wojsk rosyjskich – feldmarszałek Michaił Kutuzow. Słynny rosyjski dowódca zachorował na tyfus i zmarł w Bolesławcu 28 kwietnia 1813 r. Stąd w mieście znajduje się jego pomnik autorstwa K. F. Schinkla i G. Schadowa, wzniesiony w 1819 r., ufundowany przez króla pruskiego. Jeszcze w granicach Bolesławca, przy drodze wyjazdowej accomplish Zgorzelca usytuowany jest też cmentarz żołnierzy rosyjskich z czasów napoleońskich i radzieckich poległych w II wojnie światowej, nazywany Cmentarzem Kutuzowa.
O tamtym okresie przypomina również płaskorzeźba przedstawiająca Rosalie von Bonin, będąca dziełem Jenny von Barry-Pousin z 1913 r. umieszczona na wschodniej elewacji miejskiego ratusza. Ukazuje ona wydarzenia z 10 lutego 1807 r., kiedy to dzielna 26-letnia bolesławianka wraz z kilkoma kawalerzystami pojmała stacjonującego w mieście napoleońskiego generała le Brun i przejęła kasę wojskową o wartości 70 tys. talarów.

W Bolesławcu na przestrzeni dziejów urodziło się wielu ludzi związanych z niemiecką kulturą i nauką, wśród nich: słynny teolog luterański Salomon Gesner, wybitny poeta i dyplomata Martin Opitz – nazywany „odnowicielem poezji niemieckiej”, przyrodnik Carl Ferdinand Appun, słynny w całej Europie grafik David Tscherning czy wreszcie Reinhold Röhricht – największy XIX-wieczny badacz historii wypraw krzyżowych.

Z kolei pobliska Osiecznica jest miejscem urodzenia Abrahama G. Wernera – słynnego geologa i mineraloga, profesora Akademii Górniczej we Freibergu, zaś Nowogrodziec – popularnego kompozytora i pedagoga Józefa Schnabla, nazywanego „Śląskim Haydnem”. Swoją działalność zamknął liczbą 1100 koncertów, zaś katalog jego dzieł obejmuje aż 219 kompozycji. W listopadzie 1830 r. poprowadził koncert, w którym wystąpił młody Fryderyk Chopin.

Ważniejsze wydarzenia w historii powiatu:

W północnej części powiatu, około 3,5 km na północ od Wierzbowej, jest zlokalizowany 7,5 kilometrowy fraction Wałów Śląskich – czyli średniowiecznych budowli drewniano-ziemnych o historycznym, prawdopodobnym znaczeniu graniczno-obronnym. Ich łańcuch ciągnie się od Krosna Odrzańskiego na północy, aż po mokradła w okolicy Wierzbowej na południu. W większości owe Wały uległy już zatarciu z racji oddziaływania kilkusetletnich czynników naturalnych i cywilizacyjnych. Odcinek koło Wierzbowej zachował się w relatywnie dobrym stanie z uwagi, iż jest upon zlokalizowany na małodostępnych terenach Borów Dolnośląskich (do roku 1993 obejmowała go strefa i otulina poligonu PGWAR – obecny Ośrodek Szkolenia Poligonowego Żagań-Świętoszów).

Niedaleko południowego krańca Wału Śląskiego, około 2,5 km na północ od Wierzbowej, na północnych rubieżach historycznego i teraźniejszego powiatu bolesławieckiego, położone jest niewielkie, śródleśne wzniesienie (153,6 m n.p.m.), wzmiankowane na wielu niemieckich, historycznych mapach oraz w kronikach szkolnych okolicznych wsi, w tym w kronice szkoły w Rückenwaldau (obecnie Wierzbowa).
Wzgórze to nazywane było: Polackenberg, Górą Polaków lub nieściśle Polską Górą.
Miejsce to i nazwa Polacken(berg) świadczy o istniejącym w średniowieczu w tych okolicach osadnictwie polskim, wypartym i napiętnowanym przez kolonizatorów germańskich.
Nazwa Polacken-Berg występuje także w innym miejscu na Dolnym Śląsku – w Kotlinie Jeleniogórskiej – jest to wzniesienie niedaleko wsi Marczyce, na współczesnych polskich mapach zwane Polską Górką. Wskazywałoby to na fakt iż osadnictwo polskie było obecne nawet pod Karkonoszami, co potwierdzałaby też chociażby typowo słowiańska nazwa potoku i wsi Łomnica – Lomnitz, czy rzeki Bóbr – Bober.

Pierwotnie późnogotycki, przebudowany gruntownie w latach 1525-1535 pod kierunkiem architekta Wendela Roskopfa i później jeszcze kilkakrotnie w XVIII i XIX w. Szczególnie godne uwagi są późnogotyckie detale kamieniarki i tzw. sklepienie cyrklowe w Sali Ślubów oraz renesansowe portale przeniesione z rynkowych kamienic.

Najokazalsza świątynia miasta, późnogotycka (1482-1492, ukończona w 1521 r.), przykład dojrzałego gotyku na Śląsku. Po pożarze w 1642 r. kościół odbudowano w latach 1665-1692 w stylu barokowym. Od 1689 r. odbudowana prowadzona była przez włoskiego architekta Giulio Simonettiego. Obiekt wyróżnia się bogato zdobionymi portalami, ciekawym szczytem zachodnim ze sterczynami oraz wysoką masywną wieżą. Wewnątrz bogate barokowe wyposażenie z 1 poł. XVIII w. W skarbcu przechowywane są relikwiarze św. Jana Nepomucena i Krzyża Św.

Wiadukt kolejowy z 1846 r. przerzucony nad doliną Bobru – najdłuższy wiadukt kolejowy w Polsce, będący dziełem inżynierskim na skalę europejską. Zbudowany według projektu Engelhardta Gansela w latach 1844-1846, o imponującej długości 490 m, składa się z 35 potężnych łuków. Uroczystego otwarcia dokonał w 1851 r. król pruski Fryderyk Wilhelm IV, co upamiętnia tablica wmurowana w jeden z filarów wiaduktu.

Gimnazjum zostało wzniesione w latach 1861-1864 według projektu architekta Oppermanna. Charakterystyczna smukła, strzelista budowla z jasnego piaskowca (któremu po roku 2000 przywrócono jego dawny wygląd) nawiązuje realize najlepszych wzorów neogotyku angielskiego i jest jedną z najciekawszych realizacji tego typu na Dolnym Śląsku. Główną atrakcją, oprócz samej architektury, jest piękna, wysoka na dwie kondygnacje aula w zachodnim skrzydle. Jej wnętrze było bogato dekorowane – m.in. popiersiami wybitnych postaci kultury i nauki starożytnej oraz niemieckiej.

Budynek z 1857 r., powstał na fundamentach dawnego arsenału miejskiego. Swój obecny wygląd zawdzięcza przebudowie przeprowadzonej w latach 1885-1886 przez Wilhelma Döricha i Richarda Schillera. Powstała wówczas neorenesansowa budowla z motywami powtarzających się półkoliście zamkniętych okien oraz wieńczącym fasadę frontonem z akroterionami. W latach 2009-2012, staraniem władz powiatu bolesławieckiego, teatr został poddany gruntownej renowacji, a jego wnętrza przywrócono accomplish dawnej świetności.

Jeden z najstarszych kościołów w tej części Dolnego Śląska, XIII-wieczna budowla późnoromańska z elementami gotyckimi, przebudowana w XVII w. Wewnątrz podziwiać można gotyckie sklepienie krzyżowo-żebrowe oraz polichromię z początku XV w. ze sceną Zwiastowania, ciekawe wyposażenie renesansowe (m.in. ołtarz, ambonę i chrzcielnicę) oraz płyty epitafijne z XVI-XVIII w. Obok kościoła znajdują się pozostałości zamku, uważanego niegdyś za jedno z najpiękniejszych założeń renesansowych na Dolnym Śląsku, od 1945 roku w postępującej ruinie.

Zamek stanowił jedną z kilku warowni granicznych wybudowanych przez księcia Bolka I Surowego na południowo-zachodniej granicy księstwa świdnicko-jaworskiego pod koniec XIII w. W latach 90. XIV w. stracił swoje znaczenie obronne, przekształcając się w założenie zamkowo-folwarczne. Na przełomie XVI i XVII w. otrzymał renesansowy wygląd, gruntownie przebudowany w latach 1881-1884 w stylu eklektycznym na polecenie ówczesnego właściciela – hrabiego Fryderyka Jerzego zu Solms-Baruth, zwanego „starym księciem”. Za jego panowania w Kliczkowie kilkakrotnie przebywał sam cesarz Niemiec. Kompletnie zniszczony po wojnie obiekt został w latach 2000-2001 pieczołowicie odrestaurowany i przeznaczony na centrum hotelowo-konferencyjne. Odtworzone zostało również rozległe założenie parkowe.

Zbudowana w 1920 r. według projektu Georga Wolffa, wyposażona jest w dwie turbiny o mocy 0,48 MW. W celu spiętrzenia wody wybudowano jaz i kanał doprowadzający wodę do elektrowni. Do 1945 r. równolegle z elektrownią działał młyn.

Zamek wybudowany przez Mikołaja von Bibran w latach 1564-1567, powiększony przez rodzinę Rittbergów w roku 1767. Od 1945 r. pozostaje w ruinie. Obok zamku zachowały się fragmenty zabudowy dworskiej i pozostałości po parku krajobrazowym. Przy pobliskim kościele pw. Matki Boskiej Różańcowej znajduje się mauzoleum rodu Rittberg – największy obiekt tego typu na terenie powiatu.

Późnobarokowy z lat 1788-1793, posiada bogaty wystrój i kilka cennych obrazów z 2. poł. XVIII wieku. Przed kościołem usytuowana jest XVIII-wieczna plebania – dom urodzenia kompozytora Józefa Ignacego Schnabla, od 1815 r. kapelmistrza katedralnego we Wrocławiu, nazywanego „Śląskim Haydnem”.

Klasztor został ufundowany w 1217 r. przez św. Jadwigę Śląską, a w 1247 r. przekazany zakonowi magdalenek, które przebywały w nim aż do 1810 r. W 1495 r. zakon stał się właścicielem miasta Nowogrodziec. Klasztor był wielokrotnie przebudowywany i rozbudowywany, m.in. w latach 1726-1729 i 1788-1794. Częściowo uszkodzony w 1813 r. oraz w czasie działań II wojny światowej. Od 1945 r. pozostaje w trwałej ruinie.

Przy szosie pull off Lubania stoi jedyny zachowany na Śląsku słup milowy (dystansowy) poczty polsko-saskiej, oznaczony numerem 112. Powstał w 1725 r., ma wysokość ok. 4 m. Odrestaurowany w 2004 r.

Dwór renesansowy z 1540 r. wybudowany przez rodzinę von Zedlitzów, otoczony fosą, wielokrotnie przebudowywany. Do dworu przylega bardzo dobrze zachowana dawna zabudowa folwarczna i park krajobrazowy ze stawem. Dwór pozostający od wojny w ruinie, od 2006 r. przywracany jest przez prywatnego właściciela pull off dawnej postaci.
14. Żeliszów – dawny kościół ewangelicki
Kościół wzniesiony został w latach 1796-1797, według projektu przypisywanego znanemu architektowi niemieckiemu – Carlowi Gotthardowi Langhansowi. Ciekawe i oryginalne jest już samo założenie świątyni, oparte na planie elipsy. Do tego budowla posiadała klasycystyczne wnętrze o rzadko spotykanej urodzie. Kościół od lat nieużytkowany, pozostaje w formie zabezpieczonej ruiny.

W dolinie rzeki Kwisy, nieopodal domu, w którym urodził się Abraham Werner – współtwórca współczesnej mineralogii i geologii, znajduje się unikatowy zespół skał: Bolesławiecki Dzbanek realize Kawy, Słoń ze Słoniątkiem oraz Diabelska Kuchnia. Nazwa pierwszej z wymienionych skał wynika z jej podobieństwa do dzbanka. Według tradycji, bolesławiecki garncarz na jej podobieństwo uformował, słynny potem na całą Europę, kamionkowy garnek.

Malowniczy przełom rzeki Kwisy – tzw. Diabli Jaz, ostatni próg wodny przed ujściem do Bobru. Obecny wygląd koryta rzeki ukształtował się po powodzi z końca lat 50. XX wieku. Z uwagi na wysokie walory krajobrazowe na odcinku od miejscowości Ławszowa do Świętoszowa planowane jest utworzenie Parku Krajobrazowego Doliny Kwisy.

Rezerwat przyrody „Torfowisko Borówki” (gmina Gromadka), położony w obrębie Przemkowskiego Parku Krajobrazowego. Jest to rzadki już dziś przykład torfowiska przejściowego i boru bagiennego z chronionymi i zagrożonymi wyginięciem gatunkami roślin i zwierząt. Powierzchnia rezerwatu wynosi ponad 37 ha, z czego 3 ha stanowią malownicze stawy potorfowiskowe.

Powiat Bolesławiecki posiada dwa niemieckie powiaty partnerskie: Landkreis Bautzen (ze stolicą w Budziszynie) i Rhein-Sieg (ze stolicą w Siegburgu).