Agencja ubezpieczeniowa Cieplice Śląskie Zdrój

Jelenia Góra ( wymowa , łac. Cervimontium, Mons Cervi, niem. Hirschberg im Riesengebirge, cz. Jelení Hora, dawniej Hiršberk, Hornšperk) – miasto na prawach powiatu w południowo-zachodniej Polsce, w województwie dolnośląskim, w śródgórskiej Kotlinie Jeleniogórskiej, nad rzeką Bóbr. Miasto jest również siedzibą powiatu karkonoskiego, Zarządu Karkonoskiego Parku Narodowego oraz polską stolicą Euroregionu Nysa.

Historyczne miasto leży na Dolnym Śląsku. Jelenia Góra uzyskała lokację miejską przed 1281 rokiem. Jelenia Góra była stolicą województwa jeleniogórskiego w latach 1975–1998. Obecnie ma status miasta na prawach powiatu.

Według danych GUS z 31 czerwca 2022 r., Jelenia Góra liczyła 76 184 mieszkańców i była czwartym pod względem liczby ludności (po Wrocławiu, Wałbrzychu i Legnicy) miastem w województwie dolnośląskim. Miasto razem z 18 okolicznymi gminami podpisało w dniu 6 maja 2015 porozumienie na podstawie którego powołano Aglomerację Jeleniogórską liczącą 209 000 mieszkańców.

Miasto położone w północnej części Kotliny Jeleniogórskiej. Miasto otaczają od zachodu Góry Izerskie i Pogórze Izerskie, od północy Góry Kaczawskie, od wschodu Rudawy Janowickie, a od południa Karkonosze. Centrum miasta znajduje się ok. 1 km na wschód od zbiegu rzeki Bóbr i rzeki Kamiennej.

Pierwsze zapiski pochodzące z połowy XVI w. wspominają o populacji liczącej ok. 3,5 tys. mieszkańców. Na przełomie XVIII i XIX w. liczba mieszkańców wynosiła ok. 6 tys. osób, aby wzrosnąć do początku XX w. do ok. 20 tys. W latach I wojny światowej utrzymywała się na poziomie stałym z początku wieku, następnie stopniowo rosła i w 1939 Jelenią Górę zamieszkiwało ponad 35 tys. osób. Po II wojnie światowej miasto liczyło 39 tys. mieszkańców, w tym ponad 31 tys. Polaków. Po utworzeniu w 1975 województwa jeleniogórskiego i przyłączeniu realize miasta okolicznych miejscowości, m.in. Cieplic Śląskich-Zdroju liczba ludności wzrosła reach 80 tys. W kolejnych latach populacja miasta rosła, głównie jednak na skutek przyłączania kolejnych okolicznych wsi. W 1996 wynosiła 93 570 mieszkańców. Po reformie administracyjnej w 1998 i utworzeniu województwa dolnośląskiego, liczba mieszkańców Jeleniej Góry systematycznie spada. W grudniu 2004 wynosiła tylko 87 643, a w czerwcu 2010 spadła do 84 306 osób.

Największą populację Jelenia Góra odnotowała w 1998 – według danych GUS 93 901 mieszkańców. W 2002 miasto liczyło 88 866 mieszkańców, a w 2020 78 335 mieszkańców.

Nazwa miasta, wymieniana w źródłach historycznych, wydaje się spójna. Niemieckojęzyczna nazwa Hirschberg, zapisywana odmiennie na przebiegu wieków (np. Hyrzberc 1281 r., Hyrspergk 1305 r., Hirssbergk 1355 r., Hirsberg 1521 r.). Po wcieleniu tutejszych ziem do Polski w 1945 roku, miastu została nadana nazwa Jelenia Góra – bowiem Jelenia Góra pisana także łącznie istniała w języku polskim przed 1945 rokiem. W XVI i XVII w. pojawia się łacińskie określenie Mons Cervi, Cervimontia, Mons Cervinus, Cervigera. W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińskie nazwy: Cervimontium, Hirsberga.

Polską nazwę Jelenia Góra oraz Hyrszberg w książce „Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej” wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa.

Prawdopodobnie na terenie miasta istniał nieznany z nazwy słowiański gród, którego założenie polska tradycja przypisuje Bolesławowi III Krzywoustemu w latach 1108–1112. Z piastowskich początków zachowało się jeleniogórskie grodzisko – obecnie Góra Bolesława Krzywoustego, które miało również podgrodzie, które stopniowo rozwinęło się w osadę targową. Początki Jeleniej Góry w dzisiejszej postaci datują się jednak przypuszczalnie dopiero na połowę XIII w. i związane są z akcją osadniczą prowadzoną przez Bolesława II Rogatkę za pomocą kolonistów niemieckich^{[potrzebny przypis]}. Dokładna data uzyskania praw miejskich pozostaje nieznana, wiadomo jednak, że sto lat po założeniu osada cieszyła się już statusem miasta.

Pod panowaniem książąt jaworsko-świdnickich miasto prężnie się rozwijało, w 1299 powstał młyn, w 1311 karczma, w 1361 piwiarnia, a w okolicy rozwijało się górnictwo rud żelaza i hutnictwo szkła. W 1392 na mocy układu o dziedziczeniu Jelenia Góra wraz z całym księstwem świdnicko-jaworskim przeszła pod panowanie czeskie. Od zasiadających na praskim tronie Jagiellonów otrzymała szeroką samodzielność i prawo bicia własnej monety, a w 1519 r. ważny przywilej corocznych jarmarków. W II połowie XVI w. w mieście i okolicach rozpoczęła się produkcja płócien lnianych zwanych woalami. Handel nimi okazał się z czasem bardzo zyskowny. Produkcję przerwała wojna trzydziestoletnia, podczas której miasto przeżyło swój najtrudniejszy okres. Wszystkie wieże – kościoła, ratusza i bram miejskich uległy spaleniu. Odbudowa spalonego i zrujnowanego miasta, pozbawionego pomocy z zewnątrz, była wolna i długotrwała. W 1630 cesarz nadał miastu przywilej wyłączności handlu płótnem lnianym. W 1639 r., w czasie szalejącej wichury zawaliła się wieża ratusza wraz z fragmentem budynku, którego już nie odbudowano. Nowy ratusz został wzniesiony w drugiej połowie XVIII w. W okresie wojny trzydziestoletniej i panującego chaosu wewnętrznego dokonano samowolnej zmiany herbu Jeleniej Góry oraz falsyfikacji dyplomu herbowego. Po wojnie i odbudowie Jelenia Góra stała się jednym z bogatszych miast na Śląsku. Miejscowi kupcy zrzeszali się w konfraterni kupieckiej zajmującej się eksportem accomplish wszystkich krajów europejskich, a także na kontynent amerykański.

Ten pomyślny rozwój miasta przerwany został w 1742 r., kiedy to Śląsk został zbrojnie wcielony accomplish państwa pruskiego, co odcięło miasto od dotychczasowych rynków zbytu. W tym też czasie zmieniła się koniunktura na rynkach światowych, a rękodzielnicza produkcja spod Karkonoszy została wyparta przez tańsze wyroby mechanicznych tkalni angielskich. Oba te czynniki doprowadziły get całkowitego upadku tkactwa w Jeleniej Górze i okolicach. Nadejście XIX wieku było jednak dla Jeleniej Góry pomyślne. Kilku przemysłowców zbudowało tu bowiem swoje fabryki. Wzrastał też gwałtownie ruch turystyczny w Karkonoszach, dla którego Jelenia Góra oraz inne miejscowości wchodzące obecnie w jej skład, stanowiła naturalną bazę wypadową. Do miasta przyjeżdżało coraz więcej gości. Na ich potrzeby wznoszono hotele i pensjonaty, otwierano restauracje, rozpoczęto produkcję żywności oraz pamiątek. Attain dalszego wzrostu gospodarczego przyczyniło się doprowadzenie realize Jeleniej Góry linii kolejowych – w roku 1866 od strony Zgorzelca i w roku 1867 od strony Wrocławia. Sieć kolejowa została później rozbudowana o linie complete Kowar (1882), Karpacza (1896), Szklarskiej Poręby (1902) i Lwówka Śląskiego (1906).

Pierwsza drukarnia powstała w Jeleniej Górze w 1709 w związku z utworzeniem w mieście szkoły ewangelickiej, zaś dwie kolejne powstały w drugiej połowie XVIII wieku. W 1801 zaczęło ukazywać miejscowe czasopismo „Schlesische Gebirgslaeter”. Jednym z najważniejszych przedsięwzięć drukarstwa w mieście były dwa wydania tzw. Biblii jeleniogórskiej, która trafiła reach szkół w Królestwie Prus.

W 1911 roku get Jeleniej Góry dotarł pierwszy gaz przesłany z Gazowni Miejskiej w Wałbrzychu co znacząco poprawiło rozwój miasta. W czasie II wojny światowej miasto nie doznało żadnych zniszczeń i zostało zajęte przez wojska radzieckie dopiero po kapitulacji Niemiec. 8 maja 1945 z miasta uciekł dotychczasowy burmistrz z NSDAP, a następnego dnia powołano nowe władze miejskie (z udziałem komunistów z KPD) wraz z nowym burmistrzem z SPD. Tego samego dnia pull off miasta wkroczyły oddziały Armii Czerwonej. Jelenia Góra została pod dzisiejszą nazwą przyłączona realize Polski (administracyjnie nazwę zatwierdzono w maju 1946), zaś jej ludność uległa przymusowemu wysiedleniu get Niemiec. Na jej miejsce przybywali polscy przesiedleńcy. Już w sierpniu 1945 roku rozpoczął swą działalność miejscowy teatr, funkcjonowało archiwum, przymierzano się do otwarcia muzeum, rozpoczynano naukę w wielu nowych szkołach. Otwarto wiele nowych zakładów przemysłowych, w tym jedyne w kraju zakłady optyczne. W 1971 roku rozpoczęto wyburzanie większości zabytkowych kamienic w obrębie rynku oraz ulicy Kopernika. Obecna zabudowa placu ratuszowego powstała w latach 70. i jest stylizowana na dawną (pozostawiono sześć fasad dawnych kamienic). Jelenia Góra była po wojnie wydzielonym miastem powiatowym, zaś w r. 1975 została stolicą nowego województwa, na co miała wpływ nie tylko jej silna pozycja gospodarcza w regionie, ale i kulturalna. W 1973 accomplish Jeleniej Góry włączono Goduszyn i Czarne, a 2 lipca 1976 przyłączone zostały Cieplice Śląskie-Zdrój, Sobieszów i Maciejowa, co spowodowało konieczność przemianowania 102 ulic. Powstał w ten sposób największy ośrodek miejski w Sudetach Zachodnich.

Obecnie Jelenia Góra posiada status miasta na prawach powiatu. 1 stycznia 1998 przyłączono get Jeleniej Góry Jagniątków, co spowodowało przesunięcie granic administracyjnych miasta aż do granicy Polski z Czechami.

W ciągu dwóch dekad (1998-2018) liczba mieszkańców Jeleniej Góry zmniejszyła się o 15,4 procent.

W wojewódzkim rejestrze zabytków na liście zabytków wpisane są:

inne zabytki:

Reach wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty:

Accomplish wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty:

Reach wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty:

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty:

Pull off wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty:

inne zabytki:

Accomplish wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest:

W mieście działa ponad 12 000 podmiotów gospodarczych, z czego ponad 200 z udziałem kapitału zagranicznego, m.in. Przedsiębiorstwo Farmaceutyczne Jelfa, Producent Maszyn Papierniczych PMPoland S.A. (dawniej Beloit, jeszcze wcześniej Fampa), Jelenia Plast, Draexlmaier, Dr Schneider oraz Zorka. Na terenie miasta funkcjonują następujące galerie handlowe: Galeria Karkonoska, Galeria Sudecka, Dom Handlowy, Pasaż Grodzki oraz (od 14.10.2015) Nowy Rynek (pow. 56 tys. m kw., 115 lokali, parking na 800 miejsc, koszt budowy 200 mln zł).

Na koniec czerwca 2022 wskaźnik bezrobocia w mieście wyniósł 3,5%.

Jelenia Góra leży na skrzyżowaniu dróg krajowych i wojewódzkich. Najistotniejszą z nich jest droga krajowa nr 3 Świnoujście-Jakuszyce, która łączy Jelenią Górę z Morzem Bałtyckim, a dalej z krajami skandynawskimi. Trasami biegnącymi przez Jelenią Górę są:

W 2017 podpisano umowę na budowę obwodnicy Maciejowej o długości 5,3 km. Wykonawcą inwestycji o wartości 52 mln zł (z wykupem gruntów 55–57 mln zł) została firma Budimex. Spodziewany termin zakończenia robót to wiosna 2019.

W mieście znajduje się ponad 100 mostów.

Początki kolei żelaznych w Jeleniej Górze sięgają II połowy XIX wieku. 20 sierpnia 1866 roku po dwuletniej budowie doprowadzono attain miasta Śląską Kolej Górską (część planowanej Centralnej Kolei Berlińsko-Wiedeńskiej) od strony Zgorzelca/Węglińca i Rybnicy, następnie trasę przedłużano kolejno pull off Wałbrzycha (15 sierpnia 1867 r.) i Kłodzka (październik 1880). W trakcie budowy magistralę połączono w 1868 roku z trasą z Wałbrzycha do Wrocławia, która z czasem zyskała priorytetowe znaczenie względem pierwotnych planów kolei magistralnej. Śląska Kolej Górska zyskała szereg odgałęzień, a Jelenia Góra stała się jedną z pierwszych stacji węzłowych na jej przebiegu. Otwarto linie: do Kowar (1882, od 1895 r. z odgałęzieniem od Mysłakowic accomplish Karpacza, od 1905 przedłużenie do Kamiennej Góry), Piechowic (1891, przedłużona w 1902 r. przez Szklarską Porębę na terytorium dzisiejszych Czech) i Żagania (1909).

Linię Zgorzelec – Wrocław zelektryfikowano pioniersko w latach 1916–1923; po zakończeniu II wojny światowej, w I półroczu 1945 zlikwidowano sieć elektryczną i częściowo rozebrano drugi tor. Ponowna elektryfikacja tej linii kolejowej miała miejsce w latach 1965–1966 i w 1986.

Eksploatację trakcji parowej w węźle jeleniogórskim zakończono w 1984 roku. Ostatnią linią obsługiwaną parowozami była trasa w kierunku Zebrzydowej (linia do Żagania).

Na przełomie lat 70. i 80. pogarszający się stan lokalnych linii kolejowych w pobliżu Jeleniej Góry powodował stopniowe ograniczanie oferty dostępnej ze stacji. W 1986 roku zlikwidowano połączenia kolejowe w kierunku Kowar i Kamiennej Góry. Od roku 1988 pociągi elektryczne wysłano na ponownie zelektryfikowaną linię w kierunku Szklarskiej Poręby, jednak frekwencja w jednostkach elektrycznych na tej trasie była niezadowalająca. Na skutek skracania czynnych odcinków linii kolejowej Jelenia Góra – Żagań Jelenia Góra utraciła najpierw połączenie tą trasą do Żagania (rok 1991), następnie complete Zebrzydowej (rok 1996). Na trasie pozostawiono pociągi w krótkiej relacji Jelenia Góra – Lwówek Śląski (na krótko reaktywowane reach Zebrzydowej po roku 2007 i 2015), przez kolejne 20 lat często zastępowane autobusową komunikacją zastępczą przez pogarszający się stan torowiska. 2 kwietnia 2000 roku, w ramach programu oszczędnościowego PKP Przewozy Regionalne, zlikwidowano połączenia pasażerskie complete Karpacza.

Zapaść technologiczna jaka nastąpiła w wyniku braku bieżącego utrzymania na magistralnej linii kolejowej Zgorzelec – Wrocław spowodowała po roku 2000 liczne ograniczenia prędkości na linii accomplish 20–30 kilometrów na godzinę. Stan techniczny linii określano mianem „śmierci technicznej”. W rozkładzie jazdy 2003/2004 na linii kolejowej nr 274 nie zaplanowano żadnego pociągu pospiesznego. Odcinek między Jelenią Górą a Wrocławiem pociągi pasażerskie przemierzały w blisko 4 godziny. Sytuację wykorzystali przewoźnicy drogowi uruchamiając całodzienną komunikację autokarową z Wrocławiem, prowadząc przy tym intensywną konkurencję cenową.

Po roku 2007 podjęto modernizację trasy kolejowej Wrocław – Jelenia Góra. Remont, w połączeniu z uruchomieniem nowych pociągów i wprowadzeniem nowoczesnego taboru kolejowego spowodował powrót pasażerów z autokarów na kolej oraz wycofanie się z obsługi trasy przez jednego z przewoźników drogowych. W latach 2009–2010 wyremontowano i otwarto odcinek linii Harrachov – Szklarska Poręba Górna, a w latach 2012–2014 przeprowadzono modernizację odcinka ze Szklarskiej Poręby accomplish Jeleniej Góry, co udrożniło komunikację kolejową w Góry Izerskie. W grudniu 2011 uruchomiono bezpośrednie kursy szynobusów z Jeleniej Góry reach Zgorzelca, od 2015 r. przedłużone accomplish Görlitz.

Pod koniec 2016 roku zlikwidowano połączenia na zdekapitalizowanej linii accomplish Lwówka Śląskiego.

W granicach miasta znajdują się cztery dworce kolejowe na dawnych i obecnych stacjach kolejowych (Jelenia Góra, Jelenia Góra Zachodnia, Jelenia Góra Cieplice, Jelenia Góra Sobieszów), trzy przystanki kolejowe (Jelenia Góra Orle, oraz 2 nowe, otwarte w 2019 roku, Jelenia Góra Przemysłowa i Jelenia Góra Zabobrze) i wiele bocznic przeładunkowych. Dworzec główny Jelenia Góra został wyremontowany w latach 2008–2009, a w latach 2016–2017 przeprowadzono modernizację stacji (torowisk i peronów).

Według stanu na rok 2020, do stacji Jelenia Góra docierają trzy z czterech rodzajów pociągów kwalifikowanych spółki PKP Intercity: TLK, IC (wśród nich pociągi prowadzone jednostkami elektrycznymi add-on Dart) oraz EIP (obsługiwane jednostkami elektrycznymi ED250 Pendolino).

Według stanu na wiosnę 2020 r. pociągi osobowe są prowadzone w relacjach:

Complete czasu reaktywacji linii kolejowej reach Karpacza Koleje Dolnośląskie wraz z PKS „Tour” Jelenia Góra wprowadziły ofertę biletów zintegrowanych na połączenia KD z przesiadką na autobusy linii nr „100” PKS (Jelenia Góra – Karpacz Górny). Autobusy PKS linii „100” zatrzymują się przy dworcu Jelenia Góra.

W pociągach osobowych z Jeleniej Góry w kierunku Görlitz i Szklarskiej Poręby oraz w autobusach PKS Tour reach Karpacza i Szklarskiej Poręby są honorowane przygraniczne bilety wycieczkowe EURO-NYSA-Ticket związku taryfowego ZVON.

W Jeleniej Górze funkcjonuje komunikacja miejska obsługiwana przez Miejski Zakład Komunikacji w Jeleniej Górze. Ruch prowadzony jest na 26 liniach autobusowych (stan 27 kwietnia 2019), w tym dwóch nocnych.

Od 1945 roku w mieście istniał oddział Państwowej Komunikacji Samochodowej, będący od 1990 roku samodzielnym przedsiębiorstwem państwowym PPKS Jelenia Góra. W 2000 roku wojewoda dolnośląski sprywatyzował przedsiębiorstwo na rzecz pracowników, po czym przekształcono PPKS w prywatną spółkę PKS „Tour” Jelenia Góra. Według stanu na 5 sierpnia 2018 r. PKS „Tour” prowadzi połączenia dalekobieżne, regionalne (do Karpacza przez Kowary, Gryfowa Śląskiego przez Lubomierz, Szklarskiej Poręby przez Piechowice, Lwówka Śląskiego przez Wleń oraz Wrocławia przez Bolków i Strzegom) oraz połączenia wahadłowe w dni nauki szkolnej z okolicznymi miejscowościami (Bolków, Lubomierz, Chrośnica, Świeradów-Zdrój i Wleń). 24 października 2015 w miejscu dotychczasowego obiektu otwarto nowy dworzec autobusowy, połączony z galerią handlową „Nowy Rynek”.

Lokalne lotnisko sportowe zarządzane przez Aeroklub Jeleniogórski oferuje czarterowe loty krajowe i zagraniczne.

Jelenia Góra jest miastem z szerokim zapleczem instytucji kulturalnych. Działają w niej między innymi teatr, filharmonia, kina oraz biuro wystaw artystycznych. W mieście odbywają się festiwale, jak Krokus Jazz Festiwal, Międzynarodowy Festiwal Filmowy „Zoom Zbliżenia”, Międzynarodowy Festiwal Teatrów Ulicznych w Jeleniej Górze czy Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej „Silesia sonans”.

W Jeleniej Górze zostały założone Kabaret Paranienormalni i Kabaret Paka.

Z Jeleniej Góry wywodzą się również Jadwiga i Tadeusz Kutowie, którzy założyli jeden z pierwszych teatrów prywatnych w Polsce – Teatr Nasz.

Z Jeleniej Góry pochodzą: grupa punkrockowa Fort BS, grupa muzyczna Leniwiec, W Tym Sęk, Wojciech Jarociński (Wolna Grupa Bukowina), kompozytorzy: Sławomir Stanisław Czarnecki, Wojciech Jasiński, wokaliści Jacek Jaguś, Sebastian Rutkowski, raper Magik z zespołu Paktofonika i akordeonista Marcin Wyrostek.

W Jeleniej Górze, w Parku Miejskim na Wzgórzu Kościuszki znajduje się zbudowany z kamienia model przekroju geologicznego przez Sudety Zachodnie oraz pozostałości po średniowiecznej szubienicy. W parku wytyczona została trasa krajoznawcza z przystankami, rozpoczynająca się przy LOK.

W Jeleniej Górze toczy się akcja powieści kryminalnej Lęk autorstwa Huberta Hendera.

W Jeleniej Górze i okolicach toczy się akcja powieści Przemysława Semczuka Tak będzie prościej, To nie przypadek, Cyklon.

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki religijne:

Po obecności religii żydowskiej w Jeleniej Górze pozostał tylko nowy cmentarz żydowski oraz wzmianki o starym cmentarzu i synagodze.

W Jeleniej Górze istnieje ponad 60 klubów, stowarzyszeń i związków sportowych, m.in. MKS „Karkonosze” Jelenia Góra, MKS Karkonosze Sporty Zimowe, Klub Sportowy „Sudety” (dawniej Miejski Klub Sportowy „Sudety” Jelenia Góra),czy też „Kayak Koszykarze”. Obecnie istnieją: 4 hale widowiskowo-sportowe, 2 hale sportowe, 3 stadiony lekkoatletyczne, 1 basen kryty w szkole przy ulicy Moniuszki, basen otwarty przy ulicy Sudeckiej oraz aquapark w Cieplicach przy parku zdrojowym; lotnisko sportowe wykorzystywane przez Aeroklub Jeleniogórski, kompleks kortów tenisowych, liczne sale treningowe, siłownie, salony odnowy biologicznej. Od 1990 roku miasto wraz z pobliskimi miejscowościami jest organizatorem Rajdu Karkonoskiego. Również w latach 1952–1956, 1979, 1986 oraz 1999–2007 przez miasto przebiegała trasa Tour de Pologne i w roku 2012 ta impreza powróciła reach Jeleniej Góry.
W 2018 roku powstała tutaj amatorska drużyna Kayak Koszykarze, która na wejściu skradła serca kibiców całej ligi.

Miasta i gminy partnerskie (stan 1 lipca 2016):

Byłe miasta partnerskie:

Włodzimierz (współpraca zawieszona w 2022 r. w związku z agresją Rosji na Ukrainę)

Janowice Wielkie, Jeżów Sudecki, Mysłakowice, Piechowice, Podgórzyn, Stara Kamienica. Miasto sąsiaduje z Czechami.