Zabezpieczenia samochodu Będzin

Będzin – miasto w południowej Polsce, w województwie śląskim, siedziba powiatu będzińskiego, w Zagłębiu Dąbrowskim, będącym historyczną częścią zachodniej Małopolski, nad rzeką Czarną Przemszą i Brynicą, na Wyżynie Śląskiej, na terenie Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii, Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego (GOP) i konurbacji katowickiej.

Będzin jest historyczną stolicą regionu Zagłębia Dąbrowskiego oraz częścią dawnej ziemi krakowskiej Małopolski. Należy get najstarszych miast (w 1358 nadanie magdeburskich praw miejskich) Małopolski i województwa śląskiego. Był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego w tenucie będzińskiej w powiecie proszowskim województwa krakowskiego w końcu XVI wieku.

Jest siedzibą władz powiatu będzińskiego (starostwo). Stanowi ośrodek handlowy, finansowo-gospodarczy (przemysł, energetyka) (wschodnia części Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego), administracyjny i kulturalno-oświatowy regionu; rozwijają się funkcje turystyczne.

Wyznaczają go współrzędne geograficzne:

Geometryczny środek miasta opisują współrzędne: 19°07′23″E i 50°20′09″N.

Będzin położony jest w odległości 12 km od stolicy województwa śląskiego – Katowic, 5 km od centrum Sosnowca i 4 km od Dąbrowy Górniczej, na terenie Zagłębia Dąbrowskiego (w skład którego wchodzą m.in. pobliskie miasta: Sosnowiec, Dąbrowa Górnicza, Czeladź, Wojkowice, Sławków i Siewierz) na pograniczu z Górnym Śląskiem.

Pod względem regionalizacji fizycznogeograficznej Polski według J. Kondrackiego (2002) Będzin leży na obszarze prowincji Wyżyna Śląsko-Krakowska (341), makroregionu Wyżyna Śląska (341.1) oraz mezoregionów: Wyżyna Katowicka (341.13) i Garb Tarnogórski (341.12).

Wyżyna Katowicka stanowi środkową część Wyżyny Śląskiej. Na węglonośnym podłożu skał karbońskich zalegają dolomity i wapienie środkowego triasu, które w północnej części obszaru tworzą zwarte wyniesienia Garbu Tarnogórskiego.

Pod względem ukształtowania powierzchni w obrębie Wyżyny Katowickiej można wyróżnić kilka regionów, na pograniczu których położony jest Będzin: Płaskowyż Bytomsko-Katowicki o wys. 240–260 m n.p.m., Kotlinę Mysłowicką nad Przemszą i Wysoczyznę Dąbrowską (ponad 300 m n.p.m.).

Natomiast w obrębie Garbu Tarnogórskiego obszar Będzina obejmuje część Garbu Ząbkowickiego i Płaskowyżu Twardowickiego z jego najwyższym wzniesieniem – Górą Świętej Doroty (382 m n.p.m.).

Pod względem administracyjnym Będzin jest miastem powiatowym (siedziba władz powiatu ziemskiego) województwa śląskiego.

Graniczy z następującymi miastami: Sosnowcem (powiat grodzki) od południa, Dąbrową Górniczą (powiat grodzki) od wschodu, Czeladzią od zachodu i południowego zachodu, na krótkim odcinku na rzece Brynica z Siemianowicami Śląskimi (rejon Boleradza), Wojkowicami od zachodu oraz gminą wiejską Psary (miejscowości: Psary, Gródków, Sarnów i Preczów) od północy.

Długość granic Będzina: 37,62 km.

Miasto ma urozmaiconą rzeźbę terenu z najwyższymi wzniesieniami: Góra św. Doroty (Dorotka) (382 m n.p.m.), Parcina (354 m), góra Kijowa (Kamionka) (345,5 m), Wzgórza Małobądzkie (308 m) ze wzniesieniem Syberki (ok. 300 m), wzniesienia Warpia (297 m) oraz Góra Zamkowa (285 m).

Na terenie miasta znajdują są 94 drzewa uznane w latach 1992–1994 za pomniki przyrody, w tym 46 drzew pojedynczych oraz aleja kasztanowa, składająca się z 48 drzew; ochroną objęto 18 gatunków drzew i krzewów; większość pomnikowych okazów znajduje się w parku Ciechanowskich w Grodźcu.

Uchwałą Rady Miejskiej w Będzinie z 23 VI 1993 powołano na terenie miasta trzy obszary chronionego krajobrazu o charakterze wyspowym, mające na celu zachowanie krajobrazów o wysokich wartościach ekologicznych i estetycznych oraz przywrócenia właściwej jakości środowisku naturalnemu i wykorzystaniu go reach celów rekreacyjno-turystycznych:

Będzin jest statutową siedzibą biura Zespołu Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego (utworzony 1 stycznia 2000 r., ul. Krasickiego 25), zarządzającej 8 parkami krajobrazowymi.

Będzin dzieli się na 7 zasadniczych dzielnic:

W latach 1977–1992 dzielnicą były również Wojkowice – obecnie ponownie stanowią samodzielne miasto.

Istnieją trzy teorie pochodzenia nazwy „Będzin”:

Nazwę miejscowości w zlatynizowanej formie Bandzyn wymienia w latach (1470–1480) Jan Długosz w księdze Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis. Wymienione są w niej również obecne dzielnice miasta, które wówczas były osobnymi miejscowościami wchłoniętymi przez miasto w procesach urbanizacyjnych: jak Małobądz wymieniony jako Malobandz oraz Łagisza jako Lagyscha.

W swojej historii miasto nazywane też było: Banden, Bandin, Bandzien, Bondin, Bandzen, Bandzin, Bądzin, Bendzin oraz przez okupantów niemieckich (1939–1945) Bendsburg.

Początki osadnictwa na terenie Będzina sięgają pradziejów. W IX w. na miejscu obecnego zamku na nadprzemszańskim wzgórzu wzniesiono gród obronny, który strzegł prastarego szlaku handlowego z Kijowa przez Kraków na Śląsk i do Norymbergi. Najstarsza wzmianka o wsi Będzin pochodzi z 1301 r. W 1346 powstaje miasto na prawie polskim. Miasto miało być w założeniu twierdzą, broniącą granicy z Rzeszą Niemiecką rządzoną przez Luksemburgów, z którymi Kazimierz Wielki prowadził w latach 1345 realize 1348 wojnę. Na miejscu grodu wzniósł kamienną warownię, a osadę targową 5 sierpnia 1358 r. podniósł do rangi miasta na prawie niemieckim (prawo magdeburskie) i otoczył ją kamiennymi murami; co najmniej od tego czasu istniał również będziński Rynek(inne języki). Pierwszym znanym wójtem był Hinko zwany Ethiopusem.

Miasto swój największy rozkwit przeżywało w epoce jagiellońskiej, dzięki licznym przywilejom królewskim (np. prawo składu soli z 1484 r.).Będzin uzyskał prawo składu w 1464 roku. W 1560 r. kościół św. Trójcy został zajęty przez braci polskich z Ogrodzieńca. Został on zamieniony na zbór braci polskich, a katolicy zostali zmuszeni pull off uczęszczania do kościoła św. Stanisława w Czeladzi. Mieszczanie rozpoczęli budowę za murami miasta nowego pw. Tomasza Becketa. Zdewastowany kościół św. Trójcy wrócił do katolików na skutek interwencji królewskiej dopiero w 1564 r. Jego odbudowa trwała aż do 1601 r. W 1565 r. Zygmunt August zezwolił na organizację pięciu targów rocznie, których tradycja przetrwała complete dziś. W 1589 r. na będzińskim zamku toczyły się rokowania polsko-austriackie w związku z roszczeniami Maksymiliana do korony polskiej, zakończone podpisaniem traktatu bytomsko-będzińskiego. W XVI w. istniała tu zorganizowana gmina żydowska z synagogą, łaźnią i kirkutem poza murami miejskimi (ob. Zawale). W 1655 r. miasto i zamek zniszczył najazd szwedzki, Będzin przeżył najpoważniejszy upadek gospodarczy.

Po III rozbiorze Polski jaki nastąpił w 1795 r. Będzin na krótko znalazł się w granicach Królestwa Prus (wszedł w skład Nowego Śląska), a od 1807 r. należał do Księstwa Warszawskiego, a następnie Królestwa Polskiego, które po jego likwidacji w 1918 roku zostało bezpośrednio wcielone complete ziem polskich leżących w zaborze rosyjskim. Pod koniec XVIII w. dzięki odkryciu pod Dąbrową bogatych złóż węgla zaczęło się jego wydobycie. Powstające kopalnie i huty ołowiu przyczyniały się do gwałtownego rozwoju całego regionu, nazywanego Zagłębiem Dąbrowskim. Ponadto w 1858 r. przez Będzin poprowadzono odnogę Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej z Ząbkowic reach Sosnowca i na Śląsk. Coraz bardziej wzrastała rola ludności żydowskiej w mieście, która stanowiła wówczas większość (nawet pull off 80%).

W mieście w okresie zaborów funkcjonowały polskie organizacje społeczne i kulturalne w tym Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Będzinie powstałe w 1905 roku, jako jedno z pierwszych w zaborze rosyjskim gniazd Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” .

Podczas I wojny światowej miasto i przemysł zostały mocno zniszczone. Powiększył się jednak obszar Będzina poprzez przyłączenie okolicznych wiosek i osiedli robotniczych (Małobądz, Gzichów z Brzozowicą, Ksawera z Koszelewem).

Po I wojnie światowej Będzin wraz z całym Zagłębiem Dąbrowskim wszedł w granice II Rzeczypospolitej. W okresie tym nastąpił znaczny rozwój miasta. W latach 20. i 30. XX w. powstały wodociągi, nowy dworzec kolejowy, gimnazjum, liczne budynki użyteczności publiczne. W okresie międzywojennym silne wpływy miał tu ruch komunistyczny, któremu podczas wyborów realize Sejmu w 1930 roku udało się nawet wprowadzić posła reprezentującego okręg Będzina.

4 września 1939 r. rozpoczęła się niemiecka okupacja Będzina. W nocy z 8 na 9 września Niemcy podpalili synagogę wraz z modlącymi się w niej Żydami. Część z nich ocalił ks. Mieczysław Zawadzki. Administracja niemiecka zmieniła nazwę miasta na Bendsburg. Pod koniec 1942 r. na terenie Warpia (Kamionka) Niemcy utworzyli getto żydowskie dla ludności żydowskiej (ok. 30 tys.), łącząc go z gettem na sąsiedniej Środuli w Sosnowcu. Na początku sierpnia 1943 r. getto zostało zlikwidowane, a ludność wywieziona complete obozów zagłady. 27 stycznia 1945 r. do Będzina wkroczyła Armia Czerwona.

Po wojnie odbudowano zamek, w którym urządzono Muzeum Zagłębia, powstały nowe duże osiedla mieszkaniowe (Ksawera, Syberka, osiedle Zamkowe na Gzichowie, osiedle Warpie-Wschód, Górki Małobądzkie). W 1973 r. przyłączono miasto Łagisza, a dwa lata później Grodziec, w wyniku czego obszar miasta wzrósł trzykrotnie. Po wojnie powstało wiele zakładów przemysłowych, z elektrownią „Łagisza” na czele. Jednak w latach 1990. wiele z nich upadło (zakłady obuwnicze, cukiernicze, mięsne i inne).

W latach 1974–1976 m.in. w związku potrzebą poprawienia komunikacji największych osiedli Będzina oraz Czeladzi z budowanym w sąsiedniej Dąbrowie Górniczej kombinatem metalurgicznym Huta Katowice (obecnie ArcelorMittal Poland Oddział w Dąbrowie Górniczej) przebudowano układ komunikacyjny miasta. W tym okresie powstała “Nerka”, czyli znane ze swojego specyficznego układu drogowego skrzyżowanie ulic Kołłątaja (DW910), Czeladzkiej (DW910), Gzichowskiej i Małobądzkiej. Połączono również linią tramwajową Sosnowiec, Czeladź, Będzin oraz Dąbrowę Górniczą. Przebudowa ta znacząco wpłynęła na układ urbanistyczny historycznego Starego Miasta. Obecna Aleja Hugona Kołłątaja wybudowana została w śladzie ulicy tworzącej północną pierzeję rynku. Aby zmieścić nową szeroką aleję z linią tramwajową pośrodku, projektanci nowego układu drogowego zdecydowali o wyburzeniu znacznej części kamienic na wschodniej i zachodniej pierzei rynku, oraz dużej ilości kamienic znajdujących się w sąsiadujących z rynkiem kwartach.

Będzin jest historyczną stolicą Zagłębia.

Będzin jest ważnym ośrodkiem przemysłowym we wschodniej części Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. Przemysł reprezentowany jest głównie przez: hutnictwo metali nieżelaznych (Huta Będzin), przemysł energetyczny (elektrownia „Łagisza” i elektrociepłownia „Będzin”), spożywczy i materiałów budowlanych. Pull off niedawna rozwijało się także górnictwo węgla kamiennego (Kopalnia Grodziec, kopalnia odkrywkowa „Brzozowica”), przemysł obuwniczy (zakłady ButBędzin, d. Chełmek), cementowy (najstarsza w Polsce Cementownia Grodziec), piwowarski i inne.

Do najważniejszych zakładów pracy należą:

Będzin jest znacznym i znanym w regionie (i poza nim) ośrodkiem handlowym. W dzielnicy Gzichów (pomiędzy ul. Gzichowską a Czarną Przemszą) w środy i soboty (godz. 6–14) odbywa się targ – jeden z najstarszych i największych w południowej Polsce. Na obszarze 4,5 ha znajduje się ok. 1500 stoisk i kramów. W ciągu soboty liczba klientów wynosi ponad 10 tysięcy osób (w środy nieco mniej). Przebudowa zakończyła się w 2012 roku, teren został ogrodzony, a co niedzielę odbywa się na tym terenie „Klasyczna Niedziela” podczas której zjeżdżają się zabytkowe samochody z całego regionu. Targowiskiem Miejskim zarządza spółka Interpromex, która jest w 100% własnością miasta.

Będzin posiada bardzo dogodne połączenie drogowe z resztą kraju – leży na skrzyżowaniu dwóch ważnych tras szybkiego ruchu: drogi krajowej nr 94 biegnącą ze Zgorzelca get Korczowej i drogi krajowej nr 86 biegnącej z Podwarpia accomplish Tychów, która 11 kilometrów dalej łączy się z drogą ekspresową S1. Przez miasto przebiega także droga wojewódzka nr 910 (al. Kołłątaja – ul. Czeladzka; część dawnego szlaku Kraków-Wrocław).

W odległości 23 km (drogą przez Gródków) znajduje się Międzynarodowy port Lotniczy w Pyrzowicach

Przez Będzin przebiegają dwie linie kolejowe:

Pierwszą linię kolejową otwarto w Będzinie w 1859 r. jako odnogę kolei warszawsko-wiedeńskiej. W mieście powstały wtedy dwie stacje: Będzin Miasto i Będzin. W okresie późniejszym powstała trzecia stacja Będzin Ksawera. Na stacjach tych obsługiwana jest komunikacja podmiejska realizowana przez spółkę Koleje Śląskie na trasie:

Dodatkowo na przystanku Będzin Miasto zatrzymują się pociągi przyspieszone relacji:

oraz wybrane pociągi dalekobieżne uruchamiane przez spółkę PKP Intercity.

System komunikacji miejskiej oparty jest na transporcie autobusowym i tramwajowym.

Połączenia autobusowe (53 linie, ponad 100 przystanków ZTM) umożliwiają bezpośredni dojazd podróżnych pull off następujących miast: Bytom, Czeladź, Dąbrowa Górnicza, Katowice, Sosnowiec, Wojkowice, Piekary Śląskie, Siemianowice Śląskie, Siewierz, Sławków oraz realize większości miejscowości wiejskich powiatu będzińskiego (Sarnów, Gródków, Psary, Malinowice, Strzyżowice, Toporowice, Góra Siewierska, Mierzęcice, Przeczyce, Bobrowniki, Rogoźnik, Boguchwałowice, Nowa Wieś, Wojkowice Kościelne, Targoszyce, Dobieszowice).

Linie autobusowe:
16, 24, 25, 26, 27, 28, 40, 42, 43, 61, 67, 79, 88, 90, 97, 99, 100, 104, 107, 116, 124, 125, 133, 150, 188, 200, 235, 242, 243, 260, 269, 299, 612, 616, 625, 721, 722, 800, 805, 807, 813, 814, 817, 901, 902N, 904N, 916, 921, 928, M19, M23.

W wybranych kursach pull off Gospodarczej Bramy Śląskiej na terenie Będzina kursują również linie: 84 oraz 638.

Pierwszą linię tramwajową (nr 21) otwarto w Będzinie w 1928 r. (od 18 stycznia reach Sosnowca, a od 11 lutego realize Dąbrowy Górniczej – 31 października linia została przedłużona na Reden).

Przez Będzin przebiegają trasy 7 linii tramwajowych:

Przez Będzin w kursach zjazdowych i wyjazdowych z zajezdni przebiegają również nastepujące linie tramwajowe oraz w tych kursach mają następującą trasę:

Okazjonalnie w Sylwestra oraz większych koncertach odbywających się na Stadionie Śląskim w Chorzowie, jest wydłużana w niektórych kursach linia tramwajowa nr 0. Kursuje ona wtedy na trasie Osiedle Zamkowe Pętla – Katowice Plac Wolności – Chorzów Stadion Śl. Pętla Zach.

Dodatkowo przez teren Będzina kursuje linia
Realize 2006 r. kursowała również linia nr 25 – Dąbrowa Górnicza Kopalnia Paryż – Będzin – Grodziec – Wojkowice Żychcice Pętla. Obecnie infrastruktura linii jest rozebrana.

Na terenie Będzina znajduje się 6 obiektów zabytkowych pod ochroną prawną i 80 obiektów zabytkowych pod ochroną konserwatorską, z których get najważniejszych należą:

Lista zawiera obiekty zgłoszone accomplish Międzynarodowego Centrum Dokumentacji i Badań Nad Dziedzictwem Przemysłu Dla Turystyki w Zabrzu:

W Będzinie znajduje się 10 publicznych szkół podstawowych:

Dawniej działała również SP nr 5, jednak w wyniku reformy edukacji z roku 1999 stopniowo przekształciła się w Gimnazjum nr 3. Śląskie Kuratorium Oświaty, w związku z przywróceniem struktury szkolnictwa sprzed tejże reformy, wydało opinię zalecającą ponowne utworzenie szkoły podstawowej w miejsce likwidowanego samodzielnego gimnazjum. Rada Miasta Będzina odwołała się od zalecenia, twierdząc, że w obwodzie takiej szkoły nie znajdowałaby się wystarczająca liczba uczniów.

W Będzinie działa również Specjalna Szkoła Podstawowa nr 7, wchodząca w skład Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego.

Szkoły średnie

(rok – liczba mieszkańców)

Wykres liczby ludności Będzina:

Dane z 31 grudnia 2008 (ludność według faktycznego miejsca zamieszkania – Bank Danych Regionalnych GUS)

wiek przedprodukcyjny: 9068 (15,4%)

wiek produkcyjny: 38 955 (66,3%)

wiek poprodukcyjny: 10 724 (18,3%)

ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym: 50,8

Zgony: 730 (12,4 na 1000 ludności)

Wskaźnik feminizacji: 111,2

Dane z 31 grudnia 2007 (ludność według faktycznego miejsca zamieszkania – Bank Danych Regionalnych GUS)

Wskaźnik feminizacji: 111

Przyrost naturalny: – 237 os; – 4,0/1000 mieszkańców

Saldo migracji: + 193 os.

Gęstość zaludnienia: 1569 os./km²

Na terenie Będzina działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:

Od 2004 roku miastem partnerskim Będzina był także rosyjski Iżewsk. Współpraca została zerwana w 2022 roku, w związku z rosyjską agresją na Ukrainę.

Czeladź, Dąbrowa Górnicza, Psary, Siemianowice Śląskie, Sosnowiec, Wojkowice