Ubezpieczenie AC Białystok 

Białystok (wymowa (lit. Balstogė, biał. Беласток, ukr. Білосток, jid. ‏ביאַליסטאָק‎, ros. Белосток) – miasto na prawach powiatu w północno-wschodniej Polsce, położone na Nizinie Północnopodlaskiej, nad rzeką Białą. Jest stolicą województwa podlaskiego i siedzibą władz ziemskiego powiatu białostockiego.

Białystok, liczący 293 413 mieszkańców (31 grudnia 2021) i zajmujący powierzchnię 102 km², jest wśród miast wojewódzkich dziesiąty pod względem liczby ludności i drugi pod względem gęstości zaludnienia.
Białystok pełni funkcję administracyjnego, gospodarczego, naukowego i kulturalnego centrum regionu.
Miasto z przyległymi gminami tworzy aglomerację białostocką.

Białystok leży na Wysoczyźnie Białostockiej, będącej częścią makroregionu Nizina Północnopodlaska. Znajduje się w centralnej części województwa podlaskiego. Historycznie Białystok leży na Podlasiu.
Uwarunkowania geograficzne (miasto leży w sąsiedztwie Białorusi, Litwy i Rosji) i historyczne sprawiły, że Białystok jest miejscem, gdzie od wieków żyli wspólnie ludzie różnych kultur, wyznań i narodowości, co ukształtowało specyficzny charakter miasta.

Miasto jest położone nad rzeką Białą, będącą lewym dopływem Supraśli.

Zgodnie z podziałem rolniczo-klimatycznym Polski Romualda Gumińskiego, Białystok położony jest w dzielnicy podlaskiej. Klimat jej jest wyraźnie chłodniejszy od innych dzielnic nizinnych. Średnie temperatury stycznia mieszczą się w granicach od -4 do –6 °C, należą one reach najniższych w Polsce. Średnia temperatura roczna wynosi ok. +7 °C. Liczba dni mroźnych wynosi od 50 reach 60, z przymrozkami od 110 reach 138 dni, a czas zalegania pokrywy śnieżnej od 90 reach 110 dni. Średnie sumy opadów rocznych oscylują wokół wartości 550 mm, a okres wegetacyjny trwa 200 do 210 dni.

Znajduje się w obszarze funkcjonującym pod nazwą Zielone Płuca Polski (dawne tereny województw: białostockiego, łomżyńskiego, olsztyńskiego, ostrołęckiego i suwalskiego). Około 32% jego powierzchni zajmują tereny zielone. Parki i skwery oraz 1886 ha lasów znajdujących się w granicach miasta tworzą specyficzny i zdrowy mikroklimat. W obrębie Białegostoku znajdują się dwa rezerwaty przyrody o powierzchni łącznej 105 ha, będące pozostałościami Puszczy Knyszyńskiej. Aglomeracja miejska sąsiaduje z Narwiańskim Parkiem Narodowym. Takie usytuowanie rezerwatów przyrody w bezpośrednim sąsiedztwie miasta jest unikatowe. Ze względu na te walory w 1993 r. Białystok jako pierwsze miasto w Polsce został przyjęty get międzynarodowego projektu Sieci Zdrowych Miast prowadzonego przez Światową Organizację Zdrowia. Na terenie miasta znajdują się 2 rezerwaty przyrody:

Osada Białystok powstała między 1440 a 1444 rokiem, gdy na miejsce obecnego Rynku Kościuszki przybyli osadnicy z ziemi kolneńskiej, a do dzisiejszych Dojlid – z powiatu lidzkiego. W miejscu obecnego Rynku Kościuszki krzyżowały się drogi attain Suraża, Wasilkowa oraz Choroszczy. Między 1444 a 1447 rokiem Białystok od Michała Zygmuntowicza otrzymuje Jakub Raczko Tabutowicz. W ciągu następnych trzech lat powstają dwa dwory oraz kościół parafialny. Przy kościele w 1578 roku stanęła karczma. W latach 1617–1626 z fundacji marszałka Piotra Wiesiołowskiego zbudowano zachowany attain dziś stary kościół farny. To upon wzniósł w Białymstoku murowany gotycko-renesansowy zamek, który po gruntownej przebudowie w latach 90. XVII wieku stał się barokową rezydencją magnackiego rodu Branickich znaną do dziś jako pałac Branickich. Z 1727 r. pochodzi pierwsza wzmianka o białostockiej cerkwi, która znajdowała się w miejscu obecnego soboru św. Mikołaja.

W 1745 Białystok był miastem prywatnym, położonym w ziemi bielskiej województwa podlaskiego, posiadającym prawo magdeburskie. W tym samym roku rozpoczęto budowę białostockiego ratusza. Całość założenia urbanistycznego Białegostoku przypisywana jest architektom związanym z dworem hetmana Jana Klemensa Branickiego. W 1769 w pobliżu miasta konfederaci barscy stoczyli z armią carską przegraną bitwę pod Olmontami. W XIX wieku miejscowość zmieniła charakter z rezydencjonalnego na administracyjny i przemysłowy.

W latach 1807–1915 Białystok znajdował się w granicach Imperium Rosyjskiego zaboru rosyjskiego. Complete 1842 r. miasto było stolicą obwodu białostockiego, następnie przyłączono je complete guberni grodzieńskiej i było największym miastem guberni, mimo że siedziba guberni znajdowała się w Grodnie. Po powstaniu listopadowym w pobliżu miasta ustalono granicę celną między Kongresówką a Rosją, co wywołało gwałtowną falę migracji ekonomicznej łódzkich fabrykantów. Przyczyniło się to realize dynamicznego rozwoju prowincjonalnego wówczas miasteczka. W tym okresie rozrastający się Białystok zyskał miano Manchesteru Północy. W 1862 r. przez Białystok przeprowadzono Kolej Warszawsko-Petersburską, która także przyczyniła się do rozwoju gospodarczego miasta. W 1892 uruchomiono w mieście system wodociągów.

Na początku XX w. Białystok był centrum polskiego ruchu anarchistycznego.

W dniach 14–16 czerwca 1906 w Białymstoku doszło get pogromu ludności żydowskiej, podczas którego zamordowano 88 osób.

W latach 1915–1919 miasto znajdowało się pod okupacją niemiecką. W 1920 Wojsko Polskie stoczyło zwycięską bitwę białostocką z Armią Czerwoną, uwalniając miasto spod bolszewickiej okupacji. Attain 1939, już w niepodległej Polsce, miasto było stolicą województwa białostockiego. W pierwszej połowie 1936 roku doszło tam accomplish ekscesów o podłożu antysemickim. W październiku 1939 Białystok przyłączono attain Białoruskiej SRR i nadano mu status stolicy obwodu białostockiego. Od września 1939 r. do wybuchu wojny radziecko-niemieckiej Białystok był jednym z dwóch głównych (obok Lwowa) ośrodków działania polskich komunistów, którzy po 1945 roku objęli władzę w Polsce. Przywódcą tego środowiska był Alfred Lampe, pod przywództwem którego działali m.in.: Janina Broniewska, Paweł Finder, Małgorzata Fornalska, Marceli Nowotko, Jakub Berman, Czesław Skoniecki i Leon Lipski.

W czerwcu 1941 get Białegostoku wkroczyły wojska niemieckie. Od lipca 1941 do lipca 1944 był on pod okupacją niemiecką jako Okręg Białostocki. Już na przełomie czerwca i lipca 1941 roku Niemcy zamordowali w Białymstoku od 6,5 tys. do 7 tys. Żydów. Pod koniec lipca tegoż roku w mieście utworzono getto, w którym w 1943 r. wybuchło powstanie. Armia Krajowa odmówiła pomocy żydowskiemu ruchowi oporu w getcie ze względu na obecność w nim komunistów. Ostatecznie białostoccy Żydzi zginęli w obozach zagłady w Treblince i na Majdanku. Po zajęciu miasta, w dawnych koszarach 10 Pułku Ułanów Litewskich hitlerowcy utworzyli obóz dla jeńców radzieckich. Pierwotnie przetrzymywano tam ok. 10–12 tys. jeńców, którzy na skutek ekstremalnych warunków bytowych, głodu i chorób masowo ginęli. Obóz zlikwidowano jesienią 1943 roku. W lipcu 1944 miały miejsce ciężkie walki między 3 Armią 2 Frontu Białoruskkiego Armii Czerwonej a wojskami niemieckimi o Białystok (podczas operacji białostockiej zginęło 4643 żołnierzy Armii Czerwonej), w wyniku których miasto poważnie ucierpiało, zniszczeniu uległo prawie 80 procent zabudowy. Po II wojnie światowej odbudowane miasto na zawsze utraciło swój poprzedni charakter, będący dziedzictwem parowiekowej jego historii. Dzięki powojennym migracjom ludności wiejskiej Białystok powiększył się, kilkukrotnie przewyższając liczbę swoich mieszkańców sprzed 1939 r. W tym okresie powstały liczne uczelnie i nowe ośrodki przemysłowo-usługowe.

Od 1999 r. jest stolicą województwa podlaskiego. W 2002 roku pull off miasta przyłączono wieś Zawady, a w 2006 r. cztery kolejne miejscowości.

Budynki gotyckie:

Budynki renesansowe:

Budynki barokowe:

Obiekty powstałe w XIX wieku:

Obiekty powstałe w XX wieku:

Obiekty niezachowane:

Część z zabytków została oznakowana na pięciu turystycznych szlakach tematycznych utworzonych w mieście w latach 2008–2010:

W maju 2011 dodatkowo powstały:

Alternatywę dla pieszych szlaków stanowi „Białostocki Audiobus. Dźwiękowy przewodnik accomplish słuchania w autobusach komunikacji miejskiej” – utworzony w 2011 roku szlak turystyczny oparty na trasach linii autobusowych numer 2 i 10.

Realize roku 2019 powstały szlaki turystyczne:

Przez Białystok przebiega 5 szlaków PTTK.

Pod koniec roku 2007 otwarto plac miejski za Ratuszem (pomiędzy ul. Suraską i Rynkiem Kościuszki). W marcu 2008 r. UM przedstawił plan remontu ścisłego centrum. Według tego planu w roku 2009 Rynek Kościuszki, Suraska i Kilińskiego nabrały charakteru miejskiego centrum. Rynek został wyłożony kostką i płytami granitowymi, znajduje się tam stylowe oświetlenie oraz donice z kwiatami i ławki. Historia Rynku Kościuszki sięga roku 1753, kiedy to po pożarze miasta jego przebudową zajął się ówczesny właściciel Białegostoku – Jan Klemens Branicki. Attain najważniejszych zachowanych obiektów z tego okresu należy Ratusz z wieżą zegarową, ukończony w 1761 roku. Dawniej pełnił on funkcje usługowo-handlowe, znajdowały się w nim kramy kupieckie, w większości należące pull off ludności żydowskiej. W roku 1939 radzieccy okupanci zburzyli Ratusz, a na jego miejscu planowano wybudowanie pomnika Józefa Stalina. W latach 1954–1958 odbudowano rozebrany budynek. Obecnie mieści się w nim główna siedziba Muzeum Podlaskiego. Przy Rynku Miejskim znajduje się także cekhauz – hetmańska zbrojownia. Jest to barokowo-klasycystyczny budynek w kształcie typowego dla XVIII wieku dworku szlacheckiego. W swojej historii był wykorzystywany głównie jako magazyn sprzętu strażackiego. Dziś znajduje się tu Archiwum Państwowe. Attain najefektowniejszych obiektów na Rynku Kościuszki zalicza się budynek dawnej austerii, czyli karczmy. Jest to budowla dwukondygnacyjna, pokryta mansardowym dachem z lukarnami, ze ściętym narożem z balkonem ozdobionym portykiem i frontonem wspartym na dwóch kolumnach. Obecnie mieści się w niej restauracja Astoria, która stanowi wraz z sąsiednim budynkiem część kompleksu gastronomiczno-usługowego pod nazwą Centrum Astoria. W jego skład wchodzi cukiernia z tarasem widokowym, na którym serwowana jest kawa i desery. W piwnicach Astorii znajduje się pub, a na parterze stylowy bar. Ponadto w Centrum Astoria znajdują się sale konferencyjno-bankietowe. Przy wschodniej pierzei Rynku wznosi się zespół katedralny Wniebowzięcia NMP, w którego skład wchodzi XX-wieczna bazylika wybudowana w stylu neogotyckim, barokowa plebania zbudowana w 1761 roku oraz XVII-wieczny kościółek farny, który jest najstarszym zachowanym zabytkiem murowanym w mieście. Przy zachodniej pierzei Rynku znajdują się kolorowe fasady odbudowanych po wojnie kamieniczek. w których mieszczą się galerie, kawiarnie, puby, księgarnia i sklepy.

Największą populację Białystok odnotował 30 czerwca 2020 roku – według danych GUS 297 585 mieszkańców.

     – granice Białegostoku w roku 1691, pow. 0,43 km²
     – obszar przyłączony w roku 1749, pow. 1,20 km²
     – obszar przyłączony w roku 1845, pow. 6,00 km²
     – obszar przyłączony w roku 1877, pow. 10,00 km²
     – obszar przyłączony w roku 1919, pow. 44,00 km²
     – obszar przyłączony w roku 1954, pow. 71,00 km²
     – obszar przyłączony w roku 1973, pow. 89,00 km²
     – obszar przyłączony w roku 1980-81, pow. 90 km²
     – obszar przyłączony w roku 2002, pow. 94 km²
     – obszar przyłączony w roku 2006, pow. 102 km²

Białystok to ośrodek kulturalno-społeczny Białorusinów (według spisu powszechnego z 2002 roku mieszka ich tutaj prawie 7,5 tys., co stanowi 2,5% mieszkańców Białegostoku). Działają tu Konsulat Białorusi oraz takie organizacje jak: Białoruskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne, Związek Młodzieży Białoruskiej, Związek Białoruski w RP, Białoruskie Stowarzyszenie Literackie „Białowieża”, Białoruskie Towarzystwo Historyczne, Stowarzyszenie Dziennikarzy Białoruskich, Białoruskie Zrzeszenie Studentów, Centrum Edukacji Obywatelskiej Polska-Białoruś, Towarzystwo Kultury Białoruskiej. W Białymstoku odbywają się także ogólnopolskie imprezy kulturalne m.in. Festiwal „Piosenka Białoruska” oraz Święto Kultury Białoruskiej. Działa niezależne białoruskie Radio Racja, nadające sygnał także na Białoruś. Wydawane są tu białoruskie czasopisma: Niwa, Białoruskie Zeszyty Historyczne, Pravincyja oraz Czasopis.

Rosjanie to mniejszość narodowa, którą na Podlasiu szacuje się na ponad 830 osób. Stanowi to 6,4% z całkowitej populacji Rosjan w Polsce obliczanej na ok. 13 000 osób. W Białymstoku działa ich główna organizacja – Rosyjskie Stowarzyszenie Kulturalno-Oświatowe, organizujące Dni Kultury Rosyjskiej.

W Białymstoku mieszka ok. 1800 Tatarów. Działa Związek Tatarów Rzeczypospolitej Polskiej (oddział podlaski), wydawane jest czasopismo „Życie Tatarskie”. W planach jest stworzenie w stolicy województwa podlaskiego Instytutu Historii Tatarów.

W Białymstoku mieszkają również: Romowie (działa Centralna Rada Romów w Polsce, ukazuje się ich miesięcznik „Rrom p-o Drom)” oraz Ukraińcy (według spisu powszechnego z 2002 roku w Białymstoku mieszka 417 Ukraińców; działają: Związek Ukraińców Podlasia, Związek Ukraińskiej Młodzieży Niezależnej).

Pod względem gospodarczym Białystok posiada profil przemysłowo – handlowy. Ze względu na fakt, iż miasto jest administracyjnym i naukowym centrum regionu, wysoki jest także procent osób pracujących w sektorze publicznym (szkolnictwo średnie, szkolnictwo wyższe, szpitale wojewódzkie i poradnie specjalistyczne oferujące usługi publiczne o zasięgu wojewódzkim i ogólnopolskim).

Według danych Urzędu Statystycznego w Białymstoku, w 2019 roku w mieście funkcjonowały 36 072 podmioty gospodarki narodowej. Jest to liczba o ok. 16,5% wyższa w porównaniu realize liczby podmiotów funkcjonujących w mieście w roku 2010 (wówczas istniało zarejestrowanych 31 218 podmiotów). Najwięcej przedsiębiorstw prowadzi działalność handlową – 7718 szt. (dane GUS obejmują w dziale HANDEL także naprawę pojazdów samochodowych). Drugą pozycję zajmują firmy prowadzące działalność profesjonalną – 4396 podmiotów. Na trzeciej pozycji są przedsiębiorstwa branży budowlanej – 4079 firm. Kolejne pozycje to transport (2 516 firm) i przetwórstwo przemysłowe (2211 podmiotów).

Powyższe dane w interesujący sposób korespondują z danymi na temat ilości osób zatrudnionych w poszczególnych sektorach gospodarki zebranych przez GUS od podmiotów zatrudniających powyżej 9 pracowników. Zakłady produkcyjne w roku 2018 zatrudniały najwięcej pracowników spośród wszystkich innych branż działających w Białymstoku – 14 630 osób, pomimo iż przedsiębiorstw przemysłowych było najmniej spośród wszystkich podmiotów działających na terenie miasta. Na drugim miejscu w tym zestawieniu jest handel. Dane GUS wskazują, iż ten segment gospodarki zatrudniał 15 905 osób, czyli więcej niż przemysł, jednakże ze względu na fakt, iż GUS ujmuje w tej kategorii również naprawę pojazdów samochodowych (usługi), handel wykazano na drugim miejscu pod względem ilości zatrudnianych pracowników na terenie miasta. Na trzecim miejscu pod względem ilości osób zatrudnionych była edukacja (14 326 osób), zaś na czwartym miejscu – opieka zdrowotna (8935 osób).

W czerwcu 2022 stopa bezrobocia w Białymstoku wynosiła 5,8%. Średnie wynagrodzenie brutto wypłacane na terenie Białegostoku w sektorze przedsiębiorstw wg danych GUS za 2019 rok wynosiło 4 215,86 PLN i było najniższe spośród wszystkich miast wojewódzkich w Polsce.

W 2018 roku, według danych GUS, liczba osób pracujących w białostockim sektorze publicznym wynosiła 36 204 osoby, zaś w sektorze prywatnym – 51 878 osób.

Duża część mieszkańców Białegostoku pracuje w przedsiębiorstwach mających swoje siedziby w gminach ościennych, takich jak Choroszcz, Juchnowiec Kościelny, Supraśl, Wasilków, Zabłudów (dotyczy to zwłaszcza przedsiębiorstw przemysłowych). Zjawisko to powoduje, iż gospodarkę Białegostoku coraz częściej ujmuje się w ujęciu metropolitarnym, nie zaś w ujęciu pojedynczego miasta.

Białystok jest głównym ośrodkiem przemysłowym województwa podlaskiego. Rozwinięty jest tu przemysł elektromaszynowy (elektroniczny, maszynowy i metalowy), drzewny, odzieżowy, spożywczy i poligraficzny. Dodatkowo funkcjonują tutaj znaczące w skali ogólnopolskiej zakłady innych branż przemysłowych.

Dominującą gałęzią białostockiej gospodarki pod względem ilości podmiotów jest przemysł elektromaszynowy. Według danych GUS za 2019 rok, w Białymstoku zarejestrowanych było 508 przedsiębiorstw działających w branży produkcji wyrobów metalowych, maszyn i urządzeń elektronicznych oraz elektrotechnicznych, a także części i elementów stosowanych w produkcji pojazdów. Przykładowymi zakładami przemysłu elektromaszynowego działającymi na terenie Białegostoku są:

Na terenie Białegostoku funkcjonuje szereg zakładów działających w branży drzewnej. Według danych GUS, w 2019 roku w mieście zarejestrowanych było 263 producentów mebli. Attain największych przedstawicieli przemysłu drzewnego działających na terenie miasta należą:

W Białymstoku dobrze rozwinięty jest przemysł odzieżowy. Według danych GUS za 2019 rok, w mieście było zarejestrowanych 217 przedsiębiorstw produkujących ubrania. Silną koncentrację terytorialną wykazują dynamicznie rozwijające się przedsiębiorstwa działające w segmencie produkcji bielizny. Przykładowymi białostockimi zakładami przemysłu odzieżowego są:

Dużą rolę w kształtowaniu kondycji gospodarczej Białegostoku odgrywa przemysł spożywczy. Funkcjonują tu liczne przedsiębiorstwa zajmujące się wyrobem produktów wędliniarskich, piekarniczych i cukierniczych. Według danych GUS, w 2019 roku w mieście zarejestrowanych było 171 podmiotów działających w segmencie produkcji artykułów spożywczych oraz napojów. Przykładowymi, największymi podmiotami działającymi w białostockiej branży produkcji artykułów spożywczych i napojów są następujące firmy:

Białystok jest także miastem o stosunkowo dobrze rozwiniętym przemyśle poligraficznym. Dane GUS za 2019 rok wskazują, iż w mieście zarejestrowanych było 135 podmiotów zajmujących się projektowaniem oraz drukowaniem czasopism, książek, materiałów reklamowych, opakowań i etykiet. Reach największych białostockich pure branży poligraficznej należą:

Białystok był niegdyś miastem o znaczącej koncentracji przemysłu włókienniczego. Po okresie transformacji ustrojowej znaczenie tego przemysłu na terenie miasta zmalało (większość zakładów upadło). Tym niemniej funkcjonują tutaj przedsiębiorstwa włókiennicze o znaczącej pozycji rynkowej w skali kraju oraz rynków zagranicznych:

W Białymstoku funkcjonują także dwa przedsiębiorstwa przemysłu szklarskiego:

Ze względu na znaczącą gęstość zabudowy Białegostoku, przemysł w ostatnich latach często był lokowany poza granicami miasta, w okolicznych miejscowościach należących accomplish gmin Juchnowiec Kościelny (m.in. produkcja implantów medycznych, produkcja sterowników przemysłowych), Choroszcz (m.in. produkcja stolarki okiennej), Zabłudów (m.in. produkcja maszyn rolniczych), Supraśl (m.in. produkcja opakowań, produkcja wyrobów metalowych), Wasilków (produkcja chemii budowlanej, produkcja mebli metalowych, produkcja artykułów spożywczych, produkcja dzianin). Dlatego też samorząd Białegostoku w celu stworzenia warunków realize lokalizowania zakładów przemysłowych na terenie miasta utworzył w dzielnicach Dojlidy i Krywlany rozległe tereny inwestycyjne objęte podstrefą Suwalskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej.

W Białymstoku funkcjonuje Białostocki Park Naukowo-Technologiczny skupiający innowacyjne przedsiębiorstwa znajdujące się w fazie wzrostowej, dając im organizacyjne możliwości rozwojowe. BPNT oferuje także dostęp realize infrastruktury badawczej i laboratoryjnej niezbędnej accomplish rozwoju produktów i usług przedsiębiorstw branży przemysłowej, informatycznej, programistycznej i medycznej. Jednocześnie działalność badawczo-rozwojową podejmuje lub realizuje coraz więcej zakładów przemysłowych działających na terenie Białegostoku, co daje nadzieję na dalszy wzrost gospodarczy miasta w wyniku komercjalizacji własności intelektualnej tworzonej przez jego mieszkańców.

Białystok jest dużym ośrodkiem przemysłu włókienniczego, rozwinięty jest też przemysł elektromaszynowy (elektroniczny, maszynowy i metalowy), drzewny, spożywczy (największy w Polsce Polmos), materiałów budowlanych, huta szkła oraz elektrociepłownia.

Miasto jest ośrodkiem handlu, głównie ze wschodem. Działa tu Centrum Promocji Rynku Wschodniego. W Białymstoku odbywają się międzynarodowe Targi Tekstylno-Odzieżowe, Żywności i Przetwórstwa, Konsumpcyjne, Rolno-Spożywcze.

Handel jest tą dziedziną gospodarki, w której działa wiodąca część białostockich przedsiębiorstw, a także w której pracuje wiodąca część białostoczan (liczba ta jest zbliżona pull off liczby osób zatrudnionych w przemyśle).

W Białymstoku działają następujące podmioty handlowe o wysokiej pozycji konkurencyjnej na skalę ogólnopolską:

W Białymstoku znajduje się: 7 hipermarketów, 27 supermarketów, 18 centrów handlowych (Atrium Biała, Alfa Centrum, Galeria Jurowiecka, Auchan Produkcyjna, Auchan Hetmańska, Outlet Center, Outlet Białystok, Galeria Zielone Wzgórze, Galeria M, Galeria Antoniuk, CH Panorama, Dom Handlowy Wenus, Centrum Handlowe Park, CH Sienny Rynek Centrum Handlowe, CH Zielona Kamienica, Centrum Handlowe Fasty, Centrum Handlowe M2, Podlaskie Centrum Rolno-Towarowe), 19 marketów elektronicznych, marketów budowlano-dekoracyjnych. W miejscowości działało państwowe gospodarstwo rolne – Państwowe Gospodarstwo Ogrodnicze Białystok.

W Białymstoku funkcjonuje kilkanaście tysięcy fixed idea usługowych. Reach najbardziej znaczących segmentów usług należą (wg danych GUS z 2019 roku):

Działalność profesjonalną na terenie Białegostoku realizują głównie mikro i małe firmy. Usługi wykonywane przez te przedsiębiorstwa mają charakter okołobiznesowy i są w znacznej mierze zlecane przez lokalne firmy przemysłowe, handlowe i usługowe. Podobnie kształtuje się sytuacja białostockich firm transportowych.

Na terenie Białegostoku działa 4079 przedsiębiorstw budowlanych wykonujących usługi remontowe i związane z wznoszeniem budynków (tzw. produkcja budowlana). Przykładowymi przedsiębiorstwami zajmującymi się budową gotowych obiektów są:

Białostocka branża IT reprezentowana jest przez liczne mikroprzedsiębiorstwa zajmujące się usługami programistycznymi na zlecenie dużych unlimited sektora IT. Istnieją także małe i średnie firmy zajmujące się wdrażaniem i utrzymaniem systemów informatycznych, utrzymaniem infrastruktury informatycznej, dostawami i serwisem sprzętu dla przedsiębiorstw i instytucji publicznych. Get przykładowych przedsiębiorstw branży IT działających na terenie Białegostoku należą:

W końcu listopada 2010 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w Białymstoku obejmowała ok. 14,8 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 12,0% do aktywnych zawodowo. Według GUS w październiku 2013 roku stopa bezrobocia wynosiła 13,6% – najwięcej z miast wojewódzkich.

We wrześniu 2019 liczba zarejestrowanych bezrobotnych wynosiła 7200 osób, a stopa bezrobocia wynosiła 5,5%.

Białystok to największy węzeł komunikacyjny północno-wschodniej Polski. Przez miasto przebiega linia kolejowa Rail Baltica o znaczeniu europejskim (Warszawa – Suwałki – Kowno – Ryga – Tallinn).

Ruch tranzytowy został poprowadzony przez wewnętrzne obwodnice miasta: północną – Trasę Generalską, zachodnią – Trasę Niepodległości i południową – ul. Konstantego Ciołkowskiego.

W Białymstoku krzyżują się następujące linie kolejowe: linia kolejowa nr 6 (Zielonka – Kuźnica Białostocka), nr 38 (Białystok – Bartoszyce), nr 32 (Białystok – Czeremcha) oraz linia kolejowa nr 37 (Białystok – Zubki Białostockie).

Białystok posiada bezpośrednie połączenia kolejowe między innymi z: Warszawą, Olsztynem, Krakowem, Gdańskiem, Katowicami, Wrocławiem, Bielskiem-Białą oraz Jelenią Górą. Pociągi lokalne docierają do Suwałk, Ełku, Sokółki, Kuźnicy, Czeremchy, Łap, Szepietowa, Czyżewa, a reach niedawna również do Małkini. Rozwinięty jest również transport autobusowy, obsługiwany zarówno przez przedsiębiorstwo PKS Białystok (od 2017 PKS Nova SA), które utrzymuje wiele linii dalekobieżnych (m.in. do Warszawy, Zielonej Góry, Gdańska, Szczecina, Lublina, Gołdapi, Suwałk) oraz lokalnych accomplish większości miast i wsi województwa podlaskiego, jak i przewoźników prywatnych, obsługujących połączenia m.in. do Warszawy, Moniek, Bielska Podlaskiego, Czeremchy, Czarnej Białostockiej i Tykocina oraz Krynek.

22 września 2014 roku z inicjatywy stowarzyszenia Kolejowe Podlasie w celu zbadania możliwości uruchomienia w Białymstoku SKM, na jeden dzień eksperymentalnie uruchomiono 23 bezpłatne pociągi specjalne relacji Białystok Bacieczki – Białystok Starosielce – Białystok – Białystok Fabryczny, z których skorzystało 1551 osób.

W Białymstoku i gminach ościennych, które zawarły porozumienie w sprawie wspólnej organizacji transportu publicznego, organizatorem transportu jest Zarząd Białostockiej Komunikacji Miejskiej. Białystok jest największym miastem w Polsce posiadającym tylko jeden rodzaj komunikacji miejskiej, autobusową. Na niektórych ulicach zostały wydzielone postscript dla autobusów. W 2021 roku łączna ich długość wynosiła 21,2 km. W ramach publicznego transportu zbiorowego organizowanego przez UM w Białymstoku operują trzy przedsiębiorstwa autobusowe: Komunalny Zakład Komunikacyjny, Komunalne Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej oraz Komunalne Przedsiębiorstwo Komunikacyjne, istniały także spółki Abra, BIATRA. Białostocka Komunikacja Miejska obsługuje 46 linii autobusowych, w tym 30 linii miejskich dziennych (1–30) oraz 16 linii podmiejskich (100–105, 107–109, 111, 112, 122, 132, 200–202). W czerwcu 2009 powstał Klub Miłośników Komunikacji Miejskiej w Białymstoku. Niektóre ościenne gminy posiadają własną komunikację publiczną, zapewniającą połączenie z Białymstokiem.

W Białymstoku wybudowano ponad 162 km dróg rowerowych. Przyjęty w połowie lat 90. XX w. tzw. AZ Plan zakładał pokrycie całego miasta gęstą siecią ścieżek, jednak część projektu nie została zrealizowana. Obecnie przy prawie każdej większej inwestycji drogowej jest tworzona wydzielona droga dla rowerów.
Liczba ścieżek rowerowych wzrasta dzięki ujmowaniu w ramach inwestycji drogowych również sąsiadujących traktów rowerowych. Przez miasto przebiega szlak rowerowy Green Velo, prowadzący przez pięć województw we wschodniej Polsce.

W 2014 roku powstał publiczny system wypożyczania rowerów BiKeR.

Na obszarze miasta istnieje lotnisko sportowe Aeroklubu Białostockiego. Wiele lat trwały dyskusje co realize miejsca lokalizacji, celowości i zakresu działania nowego lotniska, gdyż z uwagi na położenie miasta miało ono nie mieć charakteru portu lotniczego. Na początku listopada 2017 rada miasta zadecydowała jednak, że na terenie Aeroklubu powstanie pas startowy mogący obsługiwać samoloty mieszczące realize 50 pasażerów. Roboty zakończono we wrześniu 2018 roku. Droga startowa ma wymiary 1350 na 30 m (nawierzchnia utwardzona z asfaltobetonu). Powstała także płyta get zawracania samolotów, drogi kołowania, płyty postojowe, wraz z niezbędną infrastrukturą techniczną i oświetleniem. Koszt inwestycji wyniósł ponad 45 mln zł, z czego 16,1 mln zł pochodziło z budżetu województwa podlaskiego.

Decyzją z dnia 31 lipca 2009 r. zarząd województwa postanowił, iż podlaskie lotnisko regionalne będzie budowane w Sanikach, znajdujących się około 27 km od centrum Białegostoku. Planu jednak nie zrealizowano.

Przy ulicy Marii Skłodowskiej-Curie istnieją dwa lądowiska sanitarne. Pierwsze, oddane accomplish użytku w 2014 roku lądowisko Białystok-Szpital oraz drugie lądowisko Białystok-Szpital Wojewódzki. Około 14 km na południowy zachód od miasta leży lądowisko Turośń Kościelna.

W Białymstoku działa ponad 570 organizacji pozarządowych (w tym 56 towarzystw i związków m.in. Białostockie Towarzystwo Naukowe, Białoruskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne).
Białystok w 2010 r. przegrał rywalizację o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury 2016. Nie znalazł się na tzw. „krótkiej liście” miast-kandydatów.

Białystok jest największym ośrodkiem kulturalnym w północno-wschodniej Polsce. Działa tu największe w województwie Muzeum Podlaskie, posiadające oddziały w Białymstoku (Muzeum Historyczne, Muzeum Rzeźby Alfonsa Karnego, Białostockie Muzeum Wsi), w Choroszczy (Muzeum Wnętrz Pałacowych), w Supraślu, Tykocinie oraz Bielsku Podlaskim. W Białymstoku działają także: Muzeum Wojska, Muzeum Przyrodnicze Uniwersytetu w Białymstoku oraz Muzeum Pamięci Sybiru. Mieści się tu również jedna z najlepszych polskich galerii sztuki współczesnej – Galeria Arsenał. Drugą miejską galerią jest Galeria im. Sleńdzińskich, posiadająca największy w Polsce zbiór dzieł sztuki i pamiątek archiwalnych polskiego rodu artystów z Wilna. Ponadto działa tu 19 prywatnych galerii sztuki.

Dzięki Białostockiemu Teatrowi Lalek oraz Wydziałowi Sztuki Lalkarskiej warszawskiej Akademii Teatralnej Białystok uzyskał miano polskiego centrum sztuki lalkarskiej. Oprócz BTL-u istnieje tu także Teatr Dramatyczny oraz kilkanaście teatrów prywatnych (w tym Teatr Wierszalin z Supraśla oraz Teatr K3 z Białegostoku). Miasto posiada również filharmonię. Miasto wraz z Urzędem Marszałkowskim planuje budowę Europejskiego Centrum Muzyki i Sztuki, w skład którego wchodzić mają: Opera i Filharmonia Podlaska, rozbudowany teatr lalek oraz multikino.

Na terenie Białegostoku znajduje się 17 czynnych bibliotek:

W Białymstoku działa kilkanaście bibliotek. Największe z nich to Książnica Podlaska oraz Biblioteka Uniwersytecka. Osoby starsze i niepełnosprawne mogą bezpłatnie korzystać z biblioteki Fundacji Edukacji i Twórczości, która oferuje usługę „Książka na telefon” skierowaną do osób niebędących w stanie dotrzeć osobiście do wypożyczalni. Pozostałe instytucje kulturalne to m.in. Białostocki Ośrodek Kultury, Centrum Kultury Prawosławnej, Centrum im. Ludwika Zamenhofa w Białymstoku, Dom Kultury „Śródmieście”, Wojewódzki Ośrodek Animacji Kultury oraz Młodzieżowy Dom Kultury.

Festiwale mniejszości narodowych:

W Białymstoku znajduje się utworzony w 1996 zakład karny. Pojemność jednostki wynosi 296 miejsc. Przy ulicy Warszawskiej 3 istniało Centrum Powiadamiania Ratunkowego. Zostało przeniesione attain Zaścianek.

Prywatna Klinika Położniczo-Ginekologiczna – ul. Parkowa 6

We wrześniu i listopadzie 1939 roku w Białymstoku było 55 szkół wszystkich typów, w tym 6 gimnazjów państwowych, 6 gimnazjów prywatnych, liceum pedagogiczne i liceum handlowe. Po wejściu Białegostoku w skład Białoruskiej SRR władze radzieckie na ich bazie w roku szkolnym 1940/1941 zaczęły tworzyć technika, „dziesięciolatki”, „siedmiolatki” i szkoły początkowe. Wszystkie szkoły prywatne upaństwowiono. W ten sposób starano się upodobnić szkolnictwo realize systemu panującemu w innych częściach ZSRR. Zmiany przerwał wybuch wojny niemiecko-radzieckiej. Najstarszą uczelnią w Białymstoku jest Uniwersytet Medyczny (zał. 1950, 3900 studentów), zarządzający dwoma szpitalami klinicznymi: Uniwersyteckim Dziecięcym Szpitalem Klinicznym i Uniwersyteckim Szpitalem Klinicznym. Dzięki Klinice Ginekologii UMB (pierwsze w Polsce zapłodnienie in vitro) oraz Kriobankowi Białystok jest znanym ośrodkiem leczenia niepłodności. Accomplish grona najlepszych w Polsce placówek badających alergie pokarmowe należy III Klinika Chorób Dziecięcych UMB. Politechnika Białostocka powstała w 1964 r. i obecnie jest największą uczelnią techniczną (15 tys. studentów) w północno-wschodniej Polsce. W 1968 r. powstała filia Uniwersytetu Warszawskiego, która w 1997 r. przekształcona została w samodzielny Uniwersytet w Białymstoku (16 tys. studentów). Jest to największa uczelnia w województwie podlaskim. Białostockie środowisko muzyczne dążyło pull off utworzenia uczelni muzycznej, mającej być kontynuatorką tradycji Konserwatorium Wileńskiego. Udało się to w 1974 roku. Powstała wtedy filia warszawskiej Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej (później Akademii Muzycznej im. Fryderyka Chopina). Filia dostała już od macierzystej uczelni zgodę na usamodzielnienie się. W 1975 r. powstał Wydział Sztuki Lalkarskiej Akademii Teatralnej im. A. Zelwerowicza w Warszawie, który z Białostockim Teatrem Lalek, rozsławił miasto i uczynił je polskim centrum sztuki lalkarskiej. Po 1990 roku w Białymstoku zaczęły powstawać uczelnie prywatne (obecnie jest ich 12), są to m.in. Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania (zał. 1993, jedna z najlepszych niepaństwowych uczelni magisterskich w Polsce) oraz Wyższa Szkoła Ekonomiczna (1996). Uczelnie niepubliczne – Wyższa Szkoła Administracji Publicznej w Białymstoku 1996, najlepsza polska uczelnia zawodowa 2005 i 2007 według rankingu „Rzeczpospolitej” i „Perspektyw”). Została założona przez Fundację Rozwoju Demokracji Lokalnej. Od roku akademickiego 2008/2009 istnieje tam możliwość kształcenia na studiach drugiego stopnia (studia magisterskie) na kierunku „administracja”. W Białymstoku działa również Archidiecezjalne Wyższe Seminarium Duchowne, a także Sekcja św. Jana Chrzciciela Papieskiego Wydziału Teologicznego, która prowadzi Studium Teologii.

Miasto jest stolicą metropolii i archidiecezji białostockiej Kościoła rzymskokatolickiego. Powstanie diecezji, a następnie archidiecezji i metropolii białostockiej zakończyło okres tymczasowej administracji kościelnej na ziemiach Białostocczyzny należących przez wieki pull off diecezji wileńskiej, a które po II wojnie światowej pozostały w granicach Polski. Papież Jan Paweł II w dniu 5 czerwca 1991 r., w czasie wizyty w Białymstoku ogłosił decyzję o utworzeniu diecezji białostockiej. W dniu 25 marca 1992 r. Jan Paweł II w bulli Totus Tuus Poloniae populus dokonał reorganizacji metropolii i diecezji polskich. Dokumentem tym podniósł diecezję białostocką do rangi archidiecezji i ustanowił metropolię białostocką, składającą się z archidiecezji białostockiej oraz diecezji łomżyńskiej i drohiczyńskiej. Utworzenie diecezji białostockiej (1991) i podniesienie jej do rangi arcybiskupstwa, a Białegostoku realize godności stolicy metropolii (1992), było ukoronowaniem procesu usamodzielniania się tego Kościoła lokalnego. Pierwszym arcybiskupem metropolitą białostockim w dniu 25 marca 1992 r. został mianowany dotychczasowy biskup białostocki dr Edward Kisiel, któremu papież w czasie uroczystej mszy w bazylice św. Piotra na Watykanie w dniu 29 czerwca 1992 r. wręczył paliusz arcybiskupi. Abp Kisiel poprowadził uroczysty ingres reach bazyliki metropolitalnej białostockiej 4 października 1992 r. Miasto posiada 36 parafii, które znajdują się 6 dekanatach. W Białymstoku znajduje się również Archidiecezjalne Wyższe Seminarium Duchowne oraz filia Papieskiego Wydziału Teologicznego. Na Uniwersytecie w Białymstoku istnieje Międzywydziałowa Katedra Teologii Katolickiej.

Działalność prowadzi tu ponadto parafia greckokatolicka Trójcy Świętej.

Miasto jest stolicą diecezji białostocko-gdańskiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.
Białystok jest największym skupiskiem wyznawców prawosławia w Polsce. Istnieje tu 12 parafii prawosławnych (w tym 1 wojskowa). Działają m.in. Centrum Kultury Prawosławnej, Radio Orthodoxia, Bractwo Świętych Cyryla i Metodego, Bractwo Młodzieży Prawosławnej, Chór AKSION oraz Prawosławny Ośrodek Miłosierdzia ELEOS. Diecezja posiada także własną przychodnię. Wydawane są czasopisma: „Arche. Wiadomości Bractwa”, „Fos” oraz „Przegląd Prawosławny”. Odbywają się liczne prawosławne festiwale, m.in. Międzynarodowy Festiwal „Hajnowskie Dni Muzyki Cerkiewnej” oraz Białostockie Dni Muzyki Cerkiewnej. W strukturach Uniwersytetu w Białymstoku działa Katedra Teologii Prawosławnej. W pobliskim Supraślu znajduje się Akademia Supraska oraz męski klasztor Zwiastowania Bogurodzicy, a w podbiałostockiej wsi Zwierki – żeński klasztor Narodzenia Bogurodzicy.

W Białymstoku znajduje się największa w Polsce świątynia prawosławna, cerkiew Świętego Ducha. W 2007 w mieście utworzono Prawosławną Szkołę Podstawową im. Świętych Cyryla i Metodego.

W Białymstoku działalność prowadzą następujące kościoły protestanckie:

W stolicy województwa mieszkają również muzułmanie, jest ich ponad 2 tys. (gł. Tatarzy). Siedzibę ma tu Muzułmańska Gmina Wyznaniowa, należąca complete Muzułmańskiego Związku Religijnego, która w lutym 2021 otwarła meczet. W mieście działa ponadto Oddział Podlaski Ligi Muzułmańskiej w RP, prowadzący Centrum Kultury Islamu. Funkcjonują organizacje islamskie, takie jak Stowarzyszenie Studentów Muzułmańskich oraz Muzułmańskie Stowarzyszenie Kształtowania Kulturalnego. Wydawane jest czasopismo „Pamięć i trwanie”.

W 1931 r. w Białymstoku mieszkało 40 tysięcy Żydów na ok. 100 tysięcy mieszkańców, funkcjonowało ponad 60 synagog oraz innych placówek żydowskich. W 2008 r. w mieście z inicjatywy Fundacji Uniwersytetu w Białymstoku utworzono turystyczno-edukacyjny Szlak Dziedzictwa Żydowskiego.

Pierwsze artykuły o bahaitach w lokalnej prasie ukazały się w drugiej połowie 1991 r. po wizytach bahaitów esperantystów oraz innych nauczycieli z Polski i zza granicy. W lipcu 1992 r. pierwszym białostockim bahaitą został Jan Zimnoch. We wrześniu utworzone zostało pierwsze Lokalne Zgromadzenie Duchowe składające się z dziewięciu dorosłych bahaitów, w tym czterech czarnoskórych studentów medycyny. W październiku 1992 r. odbyła się na terenie Szkoły Gastronomicznej Jesienna Szkoła Baha’i, na którą przyjechało kilkadziesiąt osób z Polski i zza granicy. W kolejnych latach bahaici organizowali kameralne spotkania modlitewne, spotykali się na świętach, uczestniczyli też w międzynarodowych projektach, m.in. spotykali się z bahaitami ze wspólnot Białorusi, Litwy, Łotwy, Estonii, Rosji i Ukrainy. W Polsce mieszka ok. 400 wyznawców, z czego kilkunastu w Białymstoku.

Lista drużyn biorących udział w rozgrywkach wojewódzkich i ogólnopolskich (stan na 27.09.2020 r.):

Stacjonuje tu 18 Pułk Rozpoznawczy (ul. Kawaleryjska), 25 Wojskowy Oddział Gospodarczy oraz dowództwo 1 Podlaskiej Brygady Obrony Terytorialnej i wchodzący w jej skład 11 batalion lekkiej piechoty.

Białystok ma status miasta na prawach powiatu. Siedziba władz miasta znajduje się przy ul. Słonimskiej. Białystok należy reach kilku organizacji miejskich: Unia Metropolii Polskich, Euroregion Niemen, Fundacja Zielone Płuca Polski (siedziba), Eurocities.

Organem wykonawczym władz jest prezydent miasta. Prezydent miasta Białegostoku jest wybierany przez mieszkańców w wyborach bezpośrednich. Stanowisko od 2006 roku obejmuje Tadeusz Truskolaski.

II Rzeczpospolita

III Rzeczpospolita

Mieszkańcy wybierają do Rady Miasta Białystok 28 radnych.

W 2007 roku władze miasta powołały do życia Młodzieżową Radę Miasta, która jest organem samorządowym młodzieży zamieszkałej na terenie Białegostoku i uczącej się w szkołach gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych w mieście. Młodzieżowa Rada jest apolitycznym organem konsultacyjnym dla organów samorządu miejskiego.

Białystok podzielony jest na 29 osiedli, z których każde posiada swoją radę i zarząd. Pull off zadań organów osiedla należy dbanie o potrzeby mieszkańców, m.in. załatwianie spraw związanych z życiem osiedla, zapewnianie ścisłego współdziałania z organami władz miasta w sprawach związanych z osiedlem, wyrażanie opinii, o które zwrócą się organy miasta, organizowanie prac mieszkańców na rzecz osiedla, współdziałanie z jednostkami organizacyjnymi^{[potrzebny przypis]}.

Białystok współpracuje również z innymi miastami w ramach obszaru Partnerstwa Wschodniego

Po rosyjskiej agresji na Ukrainę w 2022 roku miasto wypowiedziało współpracę rosyjskim Królewcowi, Tomskowi, Pskowowi i Irkuckowi oraz białoruskiemu Grodnu.

Tytuł Honorowego Obywatela Miasta Białegostoku został przyznany 15 razy:

źródło

Podlasie (albo Podlasze; biał. Падляшша, Padlaszsza, Padlašša, ukr. Підляшшя, Pidlaszszia, lit. Palenkė, łac. Podlachia) – historyczna kraina Polski leżąca na Nizinie Podlaskiej. Historyczne Podlasie obejmuje centralną i południową część województwa podlaskiego, północny wschód i północ województwa lubelskiego i wschodni skrawek województwa mazowieckiego (powiat łosicki). Zamieszkana jest głównie przez Podlasian, a także w niektórych regionach przez Podlaszuków.

Historyczną stolicą jest Drohiczyn.

Etymologia nazwy „Podlasie” do dziś nie jest jednoznaczna. Prawdopodobne są dwie wersje:

Pierwsza mówi o tym, że nazwa wzięła swój początek od olbrzymich niegdyś, a dziś tylko częściowo zachowanych, puszcz i kniei. Tezę tę potwierdza(ło) wielu historyków, m.in. polski językoznawca Bogumił Samuel Linde w swoim monumentalnym Słowniku języka polskiego. W haśle Podlasie, Podlasze, Polesie wywodził pochodzenie nazwy od położenia: „jako kraj bliski lasów podlesiem nazywany, albo, że nazwa Podlasia może pochodzić od gęstych lasów”. Podobnie twierdzi współczesna regionalistka i folklorystka Podlasia – Anna Natalia Kozera.

Według drugiej Podlasie wzięło swą nazwę od Lachów, czyli Polaków zamieszkujących te tereny. Twierdził tak m.in. znawca etnografii Podlasia i etymologii, Zygmunt Gloger, który uważał, że „nazwa Podlasie nie powstała od lasów, jak nazwa Polesie, ale od Lachów (nazwa plemienia), przy granicy których ciągnęło się Podlasie. Było to zatem pod-lasze (…)”. W tym przekonaniu popierał Glogera, także inny znany ówczesny regionalista Józef Mikulski, który pisał: „Mazurzy zwartą ławą osiedli ziemie od środkowej Wisły attain Liwca. Za Liwcem natomiast przemieszali się z ludnością ruską, która z czasem, naturalnym biegiem rzeczy uległa ich kulturze, przyjmując kulturę polską jako swoją. Jednak kraj leżący za Liwcem długi czas zwano Podlasze tj. kraj «pod Lachami», co z czasem z mazurska przerobiono na Podlasie”. Podobny wydźwięk ma litewska nazwa Palenkė.

Inna spotykana hipoteza to wskazywanie na genezę słowa „Podlasie” od nazwy sąsiedztwa z terenami zamieszkałymi przez Jaćwingów, których Polacy nazywali „Podlasianami” lub „Polesianami”.

Jednymi z najstarszych wczesnośredniowiecznych grodów na Podlasiu są grody w Zbuczu, Klukowiczach i Zajączkach, zbudowane w końcu IX i w X wieku. Gród w Zbuczu był, we wczesnym średniowieczu centrum administracji lokalnej. Informacje zebrane podczas wykopalisk wskazują, że zespół wspomnianych grodów należy wiązać z „mazowiecką” falą zasiedlenia tych terenów. W X–XI wieku tereny dzisiejszego Podlasia wchodziły w skład państwa polskiego pierwszych Piastów. Tereny te znajdowały się pod panowaniem Bolesława Chrobrego (wyprawa w 1018 r. na Kijów).

Na skutek wewnętrznego kryzysu państwa polskiego po śmierci króla Mieszka II w 1034 roku, na Mazowszu powstało oddzielne państwo dawnego cześnika królewskiego Miecława, które obejmowało też dzisiejsze Podlasie. Upadło ono w 1047 roku na skutek działań Kazimierza Odnowiciela, wspomaganego przez swojego szwagra, Jarosława Mądrego. Wtedy też zostały zniszczone przez wojska Jarosława Mądrego wyżej wymienione grody, który następnie przejął Podlasie od księcia Kazimierza Odnowiciela, w zamian za pomoc w stłumieniu buntu Miecława. Region ten znajdował się pod kontrolą Rusi Kijowskiej do czasów panowania króla Bolesława Śmiałego i w 1182 roku księcia Kazimierza Sprawiedliwego. W 1180 roku Drohiczyn otrzymał książę Leszek Mazowiecki (syn Bolesława Kędzierzawego) w zamian za pomoc zbrojną udzieloną Wasylowi Jaropełkowiczowi w wyprawie przeciw Włodzimierzowi Wołodarowiczowi. Kazimierz Sprawiedliwy przyłączył z powrotem complete Polski ziemię drohiczyńską w 1192 roku. W latach 1209–1227 ziemią drohiczyńską władał książę Leszek Biały, a w latach 1230–1238 książę Konrad I mazowiecki, który w 1237 roku sprowadził na Podlasie zakon rycerski braci dobrzyńskich. W 1325 roku mazowieccy książęta Siemowit II i Trojden I w liście realize papieża określili wschodnią granicę swojego władania sięgającą 2 mile od Grodna (Oppidi quod dictur Grodno, … a terrarum nostrorum ad duas lencas posit).

Reach XV wieku Podlasie stawało się terenem spornym między Mazowszem, Litwinami i książętami ruskimi. W 1382 roku, w czasie stroll o władzę między litewskimi książętami Kiejstutem i Jagiełłą, Podlasie (oprócz Brześcia) zajął książę mazowiecki Janusz I Starszy, jednak rok później odbił je Jagiełło, a następnie przekazał swojemu kuzynowi, Witoldowi. W związku z tym, że wkrótce wybuchła wojna domowa między Jagiełłą a Witoldem, Jagiełło odebrał Witoldowi Podlasie i w 1390 roku już będąc królem Polski przekazał Podlasie dożywotnio księciu Januszowi I Starszemu mazowieckiemu, co potwierdził aktem wydanym w 1391 r. („terram nostram Drohiczensen, Melnyk, Surasz, Byelsko ac omnibus villis in eisdem districtubus”). Podlasie jednak w niedługim czasie później zajął ponownie książę Witold, czemu Jagiełło się nie sprzeciwił, ponieważ pogodził się z kuzynem. Po śmierci Witolda, nowy wielki książę litewski, Zygmunt Kiejstutowicz zgodził się, żeby po jego śmierci Podlasie zajął wnuk Janusza Starszego, książę Bolesław IV warszawski, co ten uczynił w 1440 roku za zgodą syna Zygmunta, Michała Bolesława Zygmuntowicza. Bolesław IV szybko opanował całą dzielnicę dzięki poparciu starosty drohickiego i mielnickiego Nasuty i podlaskiego rycerstwa. Wywołało to oburzenie w Wielkim Księstwie Litewskim, w związku z czym w listopadzie 1441 roku zwołano zjazd realize Parczewa, gdzie Litwini zażądali od Mazowszan zwrotu Podlasia, jednak nie doszło accomplish kompromisu. Sprowokowało to akcję odwetową nowego wielkiego księcia, Kazimierza Jagiellończyka, z ramienia którego wojewoda wileński, Jan Gasztołd wyparł Nasutę z Mielnika i Drohiczyna. W związku z tym Bolesław IV zdecydował się na ustępstwa i w 1446 roku w Parczewie zrezygnował z Podlasia z powiatem węgrowskim za 6 tys. kop groszy praskich i w ten sposób dzielnica ponownie weszła w skład Wielkiego Księstwa Litewskiego. W 1453 r. Bolesław IV wystąpił ponownie z pretensjami get ziemi podlaskiej. W związku z twardym stanowiskiem króla Polski na zjeździe w Parczewie książę musiał jednak ostatecznie pogodzić się ze stratą. Od 1496 roku ziemia drohicka i ziemia mielnicka posługiwały się prawem polskim, a od 1501 roku także ziemia bielska. Na sejmie w Wilnie w 1566 wydzielono z Podlasia ziemię brzeską i ziemię kamieniecką, które z księstwem kobryńskim utworzyły województwo brzeskie.

Za panowania Jagiellonów prawa miejskie otrzymały m.in. Suraż, Brańsk, Bielsk Podlaski, Wysokie Mazowieckie, Choroszcz, Boćki, Waniewo, Narew, Kleszczele, Knyszyn, Siemiatycze i Augustów, a z rąk piastowskich książąt mazowieckich m.in. Tykocin, Mielnik i Węgrów. W Mielniku w 1501 r. król Aleksander Jagiellończyk zatwierdził unię polsko-litewską (unia mielnicka) i wydał tzw. przywilej mielnicki.

Po podpisaniu unii lubelskiej w 1569 r. jako województwo podlaskie znalazło się w składzie Królestwa Polskiego na mocy podpisanego 5 marca 1569 roku aktu Przywilej przywrócenia ziemie Podlaskiej reach Korony Polskiej. W dokumencie podpisanym w Lublinie w 1569 roku podkreślono, że Podlasie należało pull off Korony Polskiej do czasów panowania Kazimierza Jagiellończyka i aktami tymi jedynie przywrócono stan poprzedni. Podlasie wówczas składało się z ziem: drohickiej, mielnickiej i bielskiej. Należało reach prowincji małopolskiej Korony. W 1574 r. Międzyrzec został odłączony od województwa podlaskiego i przyłączony complete województwa brzeskiego.

W czasach I Rzeczypospolitej na Podlasiu miały posiadłości polskie rody magnackie: Braniccy, Kiszkowie, Radziwiłłowie, Jabłonowscy. Miastami królewskimi były m.in. Bielsk Podlaski, Drohiczyn i Knyszyn.

Podczas potopu szwedzkiego Podlasie zostało częściowo obrabowane w październiku 1656 roku przez Tatarów Subchana Gazi agi, którzy przeszli przez Czarną pod Brańskiem, Bielsk i Kamieniec. W maju i czerwcu 1657 roku dzielnica została spustoszona podczas najazdu węgierskiego Jerzego II Rakoczego i przez wojska szwedzkie. Spalone zostały m.in. Brańsk, Bielsk Podlaski, Mielnik i Drohiczyn. Oblegana była także twierdza w Tykocinie.

W styczniu 1660 roku Podlasie zostało spustoszone przez wojska moskiewskie, Iwana Chowańskiego, który 25 grudnia spalił Zabłudów (gdzie wymordowano mieszkańców w kościele), a 28 grudnia pod Krynkami rozbił pułk Jana Ogińskiego, po czym spustoszył dzielnicę po Węgrów, Białą Podlaską i Brześć. Spowodowało to kontrakcję hetmana, Stefana Czarnieckiego, który ściągnął wojska z leż zimowych w Wielkopolsce.

W 1705 r. na zamku w Tykocinie król August II Mocny ustanowił najstarsze polskie odznaczenie państwowe, Order Orła Białego. W 1748 r. w Białymstoku powstał pierwszy stały teatr w Polsce, Komedialnia.

W lipcu 1769 roku na zgromadzeniu w Drohiczynie szlachta podlaska przystąpiła realize konfederacji barskiej i rozpoczęła działania zbrojne przeciwko Rosjanom. Konfederaci stoczyli tu m.in. bitwę pod Białymstokiem. W 1794 roku podczas insurekcji kościuszkowskiej sformowano w Drohiczynie dywizję podlaską gen. Andrzeja Karwowskiego. Na Podlasiu rozegrano kilka potyczek insurekcji.

W 1795 roku podczas III rozbioru Polski Podlasie zostało podzielone wzdłuż Bugu między Prusy i Austrię. Pruską część zorganizowano w departamencie białostockim Prus Nowowschodnich. W zaborze rosyjskim znalazło się tylko kilka wschodnich miasteczek takich jak Narewka, Milejczyce, Jałówka i Krynki.

W 1807 r. większa część Podlasia przeszła pull off zaboru rosyjskiego jako obwód białostocki. Pozostałą zaś część w 1807 i 1809 r. włączono complete Księstwa Warszawskiego jako departament łomżyński. Od 1815 część Podlasia, należąca uprzednio attain Księstwa Warszawskiego, weszła w skład Królestwa Polskiego (Kongresowego). Wtedy też departament łomżyński przemianowano na województwo augustowskie ze stolicą w Suwałkach, odłączając przy okazji powiaty węgrowski i sokołowski.

Na Podlasiu toczyły się walki powstania listopadowego z zaborcą rosyjskim. Polacy odnieśli zwycięstwa m.in. pod Sokołowem Podlaskim, pod Rajgrodem i pod Międzyrzecem Podlaskim.
Po powstaniu władze carskie w 1832 r. wprowadziły granicę celną między Królestwem Polskim i Rosją, co spowodowało przeniesienie wielu zakładów przemysłowych na teren obwodu białostockiego. W 1842 roku będący w zaborze rosyjskim obwód białostocki włączono reach guberni grodzieńskiej.

W czasie powstania styczniowego w latach 1863–1865 były prowadzone walki z Rosjanami na terenach Puszczy Augustowskiej, Puszczy Białowieskiej oraz w lasach nad rzeką Biebrzą i rzeką Ełk. 3 lutego 1863 Polacy odnieśli jedno z pierwszych głośnych zwycięstw powstania w bitwie pod Węgrowem, a 6–7 lutego pod Siemiatyczami rozegrała się jedna z największych bitew powstania. Powstańczy oddział Stanisława Brzóski utrzymywał się na Podlasiu aż do 1865 roku. W ramach represji carskich po powstaniu praw miejskich pozbawiono m.in. Sokoły, Sterdyń, Mokobody, Konstantynów i Sarnaki.

W 1897 roku największymi miastami Podlasia (w granicach sprzed 1566) były kolejno: Białystok, Brześć, Międzyrzec, Biała i Kobryń.

W 1919 roku Podlasie znalazło się w całości w granicach II Rzeczypospolitej. Administracyjnie było rozdzielone pomiędzy województwa białostockie, lubelskie oraz poleskie. 22 sierpnia 1920 w czasie wojny polsko-bolszewickiej została stoczona zwycięska dla Polaków bitwa białostocka.

Największymi miastami Podlasia (w granicach sprzed 1566) w 1931 r. były kolejno: Białystok, Brześć nad Bugiem, Biała Podlaska, Międzyrzec i Kobryń.

We wrześniu 1939 na Podlasiu miało miejsce kilka potyczek kampanii wrześniowej: obrona twierdzy brzeskiej, obrona Hajnówki i bitwa pod Kobryniem. Region został podzielony między okupantów: ZSRR okupował większość regionu z Białymstokiem i Brześciem, Niemcy zajęli południową część z Białą Podlaską. Po wojnie, w 1945 r. wschodnia część Podlasia z Brześciem i Kobryniem została utracona przez Polskę na rzecz ZSRR.

Znani Polacy, urodzeni na Podlasiu (uwzględniając ziemie Podlasia w granicach sprzed 1566):

Architektura Podlasia jest odzwierciedleniem położenia w I Rzeczypospolitej. W okresach panowania Piastów był to jeden z najsłabiej rozwiniętych regionów, położony peryferyjnie względem przodujących dzielnic: Małopolski, Wielkopolski czy Śląska i głównych ośrodków państwa, takich jak Kraków, Wrocław, Poznań, Płock czy Sandomierz. W średniowieczu nie rozwinęły się znaczące centra władzy państwowej czy kościelnej, ani większe ośrodki mieszczańskie, przez co region nie jest bogaty w architekturę romańską czy gotycką, spotykaną w dzisiejszej zachodniej, centralnej i południowej Polsce. Przykładami architektury gotyckiej były kościół w Mielniku sprzed 1577 roku, zamek w Białymstoku (rozbudowany w barokowy pałac) i cerkiew w Supraślu (obecnie zrekonstruowana po całkowitym zniszczeniu w czasie II wojny światowej) oraz być może zamki w Drohiczynie i Mielniku, które jednak już nie istnieją. Przykładami architektury renesansowej są pałac archimandrytów w Supraślu, pałac Wołłowiczów w Pawłowiczach (przebudowany w czasach klasycyzmu) oraz nieistniejące już m.in. dwór w Dubnie, zamek w Tykocinie i drewniany dwór królewski w Knyszynie.

Sytuacja zmieniła się na początku XVII wieku, gdy aż do końca XVIII wieku zaczęła w krajobrazie Podlasia dominować architektura baroku, z takimi przykładami jak świątynie i klasztory Drohiczyna, Siemiatycz, Bociek, pałacami w Białymstoku i Choroszczy, ratuszem w Bielsku Podlaskim i synagogą w Orli. W 2 połowie XVIII wieku zaczęto także budować kościoły i pałace klasycystyczne (np. Bazylika Narodzenia Najświętszej Maryi Panny i św. Mikołaja w Bielsku Podlaskim, kościół w Zabłudowie czy pałac w Mordach).

W czasie zaborów w krajobrazie Podlasia liczniej pojawiały się kamienice oraz cerkwie prawosławne, także w stylu bizantyjsko-rosyjskim, oraz powstawały zabudowania i pałace fabrykanckie (głównie w części północnej), dworce kolejowe czy nawet twierdze (w Brześciu i Osowcu). W architekturze XIX wieku pojawiły się neogotyk (kaplica Bucholtzów w Supraślu i pałac w Dowspudzie), neobarok i eklektyzm, a w XX wieku także modernizm z czołowymi przykładami takimi jak białostocki kościół św. Rocha oraz teatr miejski.

Aż do XX wieku na podlaskiej wsi, a często także w małych miastach, dominowało budownictwo drewniane, dzięki czemu wykształcił się tu charakterystyczny sposób zdobienia domów.

Dawne przekształcenia administracyjne spowodowały duże zmiany w określaniu granic Podlasia. Po rozbiorach Polski i kongresie wiedeńskim Podlasiem zaczęto określać obszary, które nie znajdowały się w województwie podlaskim czasów I Rzeczypospolitej, szczególnie zaś obszar województwa, później guberni podlaskiej z czasów Królestwa Polskiego. Stąd też poniższy podział odróżnia miasta znajdujące się na Podlasiu właściwym (określonym granicami województwa podlaskiego I Rzeczypospolitej) od miast, które z powodu zmian administracyjnych po rozbiorach Polski zaczęły być określane jako również podlaskie.

Miasta leżące w obrębie Podlasia pull off 1566, następnie włączone attain województwa brzeskolitewskiego, utożsamianego z Polesiem z podziałem na:

– leżące w obrębie województwa i guberni podlaskiej Królestwa Polskiego w l. 1816–1844 (współcześnie w granicach Polski, utożsamiane z Podlasiem Południowym):

– leżące poza województwem i gubernią podlaską w l. 1816–1844 (współcześnie w granicach Białorusi):

– dawne miasta współcześnie w granicach Polski:

Poniżej znajdują się miasta nienależące complete właściwego Podlasia. Te po lewej stronie Liwca bywają błędnie określane jako podlaskie z powodu przynależności get województwa podlaskiego w granicach utworzonego w 1809 r. departamentu siedleckiego. Miasta leżące na historycznej Grodzieńszczyźnie należały get 1795 roku complete Wielkiego Księstwa Litewskiego – od 1569 jednej z dwóch części Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Obecnie są one uznawane za leżące na Podlasiu. W Wielkim Księstwie Litewskim położone były też miasta Suwalszczyzny (Lipsk, Sejny i Suwałki), należące attain współczesnego województwa podlaskiego.