Placówka Nationale-Nederlanden ING TUnŻ Gliwice 

Gliwice (wymowa łac. Glivitium, niem. Gleiwitz, śl. Glywice) – miasto na prawach powiatu w Polsce, na Górnym Śląsku, w województwie śląskim, położone na Wyżynie Śląskiej, nad rzeką Kłodnicą.

Siedziba władz powiatu gliwickiego.

Miasto przyłączono attain Polski w 1945 roku. W latach 1945–1950 należało get województwa śląskiego, natomiast w latach 1950–1975 pull off tak zwanego dużego województwa katowickiego, a w latach 1975–1998 do tak zwanego małego województwa katowickiego.

W dniu 31 grudnia 2021 roku Gliwice zajmowały na liście największych miast Polski 19. miejsce, zarówno pod względem powierzchni, jak i liczby ludności. Natomiast w samym województwie śląskim plasują się na czwartej pozycji pod względem liczby mieszkańców, która na dzień 31 grudnia 2021 roku wynosiła 172 628 osób.

Miasto Gliwice jest położone w południowo-zachodniej Polsce, w zachodniej części województwa śląskiego i konurbacji górnośląskiej, na Wyżynie Katowickiej, nad rzeką Kłodnicą.

W latach 1945–1950 należało accomplish województwa śląskiego, w latach 1950–1975 do tak zwanego dużego województwa katowickiego, a w latach 1975–1998 complete tak zwanego małego województwa katowickiego

Gliwice sąsiadują z miastem Zabrze, Knurów i Pyskowice oraz powiatami gliwickim i tarnogórskim.

1 stycznia 2017 roku powierzchnia miasta wynosiła 134 km².

Największą populację Gliwice odnotowały w 1988 roku – według danych GUS 223 403 mieszkańców. Począwszy od roku 1996 liczba mieszkańców stale spada.

Gliwice podzielone są na 21 dzielnic, będących jednostkami pomocniczymi gminy.

Dodatkowo w latach 2011–2015 istniało osiedle Żwirki i Wigury, które został najpierw wydzielone z osiedla Trynek, a następnie ponownie do niego włączone.

Według raportu Światowej Organizacji Zdrowia w 2016 roku Gliwice zostały sklasyfikowane jako dwudzieste drugie najbardziej zanieczyszczone miasto Unii Europejskiej.

W Gliwicach znajduje się 8 pomników przyrody, między innymi eratyk Diabelski Kamień, oraz część obszaru rezerwatu przyrody „Las Dąbrowa” będącego ostoją rzadkiego dzięcioła białogrzbietego.

Dawniej historycy, głównie niemieccy, wiązali pochodzenie nazwy Gliwice/Gleiwitz (pisane dawniej też Glywice lub Glewitze; łac. Glivitium) od czeskiego pojęcia chlewa (oboczność g do h). Taką tezę postawił, między innymi, niemiecki autor pierwszej monografii miasta, Beno Nietsche. Stąd można stwierdzić, że XIII-wieczny endonim został powiązany z czeskim pochodzeniem.

Wywód od nazwy chlew (czes. chlév) nie przesądza jednak o czeskim pochodzeniu tej nazwy, ponieważ termin występuje również w języku polskim. Niemiecki nauczyciel Heinrich Adamy w swoim dziele poświęconym nazwom miejscowym na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu notuje trzy formy: polską, „Chlewiska”, oraz niemieckie „Gleywitz” i „Glubschiz”. Wywód nazwy od słowa chlew został zweryfikowany przez niemieckich oraz polskich językoznawców i zastąpiony dwiema innymi koncepcjami:

Jedna i druga teza ma swoich zwolenników i przeciwników, choć językoznawcy raczej skłonni się przychylać się do drugiej, topograficznej wykładni. W wielu opracowaniach niemieckich można się jeszcze spotkać z tezą wcześniejszą, powielaną bezpośrednio od Beno Nietschego.

W księdze łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis spisanej w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest jako Glywitz. W kronice wymienione zostały również wsie, które w procesach urbanizacyjnych zostały wchłonięte przez miasto. Są to obecne dzielnice lub części miasta, na przykład Żerniki zapisane jako Syrdnik, Szobiszowice jako Novo Sobyssowitz, Ostropa jako Rostropitz, Łabędy jako Labant, Czechowice jako Cechowitz.

W 1475 roku w łacińskich statutach Statuta Synodalia Episcoporum Wratislaviensium miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie Gleiwice oraz Glywicze. W historii nazwa miasta notowana była różnorodnie Geibitz, Gleywicz, Hliwicz oraz Gleiwitium. W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pod tytułem Silesiographia podając jej łacińską nazwę: Glywicium.

W pruskim urzędowym dokumencie z 1750 roku wydanym w języku polskim w Berlinie przez Fryderyka Wielkiego wymienione są Gleywice pośród innych śląskich miejscowości. W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie prowincji śląskiej wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie miejscowość występuje pod nazwą niemiecką Gleiwitz oraz obecnie używaną polską nazwą Gliwice. Nazwę miejscowości w formie Gliwice-Toszek w książce Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej wydanej w Głogówku w 1847 roku wymienił śląski pisarz Józef Lompa. Polską nazwę Gliwice oraz niemiecką Gleiwitz wymienia Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany na przełomie XIX i XX wieku.

Miasto zostało założone w trakcie kolonizacji na prawie niemieckim w XIII wieku. Najbardziej prawdopodobną datą powstania Gliwic jest rok 1254, gdy prawa miejskie otrzymał pobliski Bytom (najczęściej lokowano kilka miast jednocześnie). Pierwsza pisemna wzmianka pochodzi z roku 1276. Należało attain piastowskiego księstwa opolskiego, z którego w 1281 roku została wydzielona ziemia bytomska. Cesarz Karol IV Luksemburski włączył ten obszar 7 kwietnia w 1348 roku wraz z większością Śląska do Świętego Cesarstwa Rzymskiego (Narodu Niemieckiego). W latach 1337–1342 i 1465–1482 istniało też samodzielne księstwo gliwickie. W połowie XIV wieku powstała budowla obronna nazywana obecnie Zamkiem Piastowskim.

Średniowieczne i wczesnonowożytne Gliwice były małym miastem dzielącym losy wschodniego Górnego Śląska. W 1430 roku zostały na niecały rok zdobyte przez wojska husyckie Zygmunta Korybutowicza. W 1475 roku zostały przeniesione na prawo magdeburskie. Od 1526 roku były wraz z całym Śląskiem częścią Monarchii Habsburgów, a cesarz Ferdynand I wydzierżawił je w 1557 roku rodzinie Czetryców (niem. Zetritz). W czasie wojny trzydziestoletniej przeżyły kilka ataków. W 1623 roku zostały splądrowane przez lisowczyków, trzy lata później obroniły się przed wojskami Ernsta von Mansfelda, a w 1645 roku zdobyli je Szwedzi pod wodzą Lennarta Torstenssona.

Po pierwszej wojnie śląskiej w 1742 roku Gliwice przypadły Królestwu Prus. Powstał powiat Toszek-Gliwice (Landkreis Tost-Gleiwitz), który po reformie administracyjnej w 1815 roku stał się częścią rejencji opolskiej (Regierungsbezirk Oppeln) w ramach prowincji Śląsk (Provinz Schlesien).

W 1796 roku z inicjatywy Friedricha Wilhelma von Redena, pioniera rewolucji przemysłowej na Górnym Śląsku, została założona Królewska Odlewnia Żeliwa (Königlich Preussische Eisengiesserei) posiadająca pierwszy wielki piec opalany koksem na kontynencie europejskim. W 1812 roku uruchomiono Kanał Kłodnicki łączący nowe zagłębie przemysłowe z Odrą. Gliwice stały się obok Bytomia i później też Katowic centrum konurbacji górnośląskiej, przeżywając w XIX wieku gwałtowny rozwój. W 1838 roku miasto liczyło 6415 mieszkańców, a w 1880 roku już około 18 tysięcy. W czwartym wydaniu Meyers Konversations-Lexikon z lat 1885–1890 czytamy: Gliwice są centralnym ośrodkiem ruchu komercyjny w górnośląskim okręgu górniczym i hutniczym. Oprócz Królewskiej Odlewni Żeliwa, Huty Gliwice i wielkich zakładów maszynowych (800 robotników) posiadają znaczące odlewnie żeliwa, zakłady maszynowe i produkcji kotłów parowych, odlewnię stali, fabryki rur gazowych, wyrobów z żelaza i drutu, maszyn rolniczych, papieru, cementu, wielką fabrykę szamotu, hutę i szlifiernię szkła, stolarnię parową i inne. W parze z rozkwitem przemysłu szedł rozwój urbanistyczny. Reprezentacyjną osią nowego śródmieścia stała się Wilhelmstraße (obecnie Zwycięstwa), która w latach 80. XIX wieku połączyła stare Miasto z dworcem kolejowym. Połączenie kolejowe Gliwice zyskały poprzez Kolej Górnośląską już w 1845 roku. W 1892 roku na ulicach miasta pojawiły się tramwaje.

W 1887 roku realize miasta przyłączono Trynek. 1 kwietnia 1897 roku Gliwice stały się samodzielnym powiatem miejskim. W roku 1910 liczyły 66 981 mieszkańców, z tego 73,9% niemieckojęzycznych, 14,7% mówiących po polsku albo „wasserpolsku” i 11,1% dwujęzycznych. Przeważali katolicy (81,5%), ludności wyznania protestanckiego było 15,5%, w mieście żyło też 1786, czyli 2,7% żydów.

W plebiscycie górnośląskim po I wojnie światowej 78,7% głosujących opowiedziało się za pozostaniem w granicach Niemiec. Po podziale Górnego Śląska w 1922 roku miasto liczyło około 83 tysięcy mieszkańców. Na mocy decyzji Ligi Narodów Gliwice znalazły się w bezpośredniej bliskości nowej granicy państwowej – niedaleki Knurów już należał do Polski. W 1927 roku przyłączono Ligotę Zabrską, Sośnicę, Wójtową Wieś, Szobiszowice i Żerniki, a liczba ludności przekroczyła sto tysięcy. Istniały w okresie międzywojennym koncepty połączenia Gliwic, Zabrza i Bytomia w jeden ośrodek miejski (tzw. Dreistädteeinheit Gleiwitz-Hindenburg-Beuthen albo Tripolis). W latach 1934–1939 wybudowano Kanał Gliwicki, który zastąpił przestarzały Kanał Kłodnicki. W 1936 roku dokończono gliwicki odcinek autostrady Rzeszy RAB 29 z Wrocławia pull off Bytomia, stanowiący obecnie północną obwodnicę Gliwic.

Do historii przeszedł niemiecki sfingowany atak na radiostację gliwicką z 31 sierpnia 1939 roku – operacja false flag przeprowadzana przez SS, która miała posłużyć jako pretekst attain ataku III Rzeszy na Polskę. W latach 1944–1945 funkcjonowały w Gliwicach cztery podobozy Auschwitz-Birkenau.

W dniu 24 stycznia 1945 roku manewrem okrążającym Gliwice zajęła Armia Czerwona. Miasto nie ucierpiało w wyniku działań wojennych, ale po wkroczeniu Sowietów zostało splądrowane. Spłonął między innymi ikoniczny gmach hotelu Haus Oberschlesien i teatr Victoria, w sumie uszkodzonych zostało 978 budynków, czyli 20% zabudowy (według innego źródła spaleniu uległo około 30% tkanki miejskiej). Żołnierze radzieccy tylko w pierwszym tygodniu zamordowali co najmniej 817 cywilów, niektóre szacunki mówią nawet o 1500 ofiarach. Bezprawie trwało aż do lata. M.in. w tym czasie, 10 maja 1945 roku, zastrzelony został przez Rosjan pierwszy polski wiceprezydent Gliwic Tadeusz Gruszczyński, który przyłapał czerwonoarmistów na rabunku w jednym z mieszkań. W koszarach gliwickich znajdował się jeden z obozów przejściowych, przez które przechodzili Gornoślązacy deportowani complete pracy przymusowej w ZSRR, kolejny znajdował się w dzisiejszej dzielnicy Łabędy.

Na podstawie ustaleń jałtańskich i poczdamskich Gliwice zostały po II wojnie światowej przyznane Polsce. W mieście osiadło wielu Polaków ekspatriowanych ze Lwowa i Kresów Południo-Wschodnich. Stanowili oni 45% nowych mieszkańców. W Gliwicach osiadali także liczni polscy osadnicy z innych części Kresów Wschodnich oraz centralnej Polski i polscy reemigranci z Francji (reemigranci w dużej mierze w dzielnicy Wilcze Gardło). Na lwowskich kadrach naukowych została oparta Politechnika Śląska mieszcząca się od czerwca 1945 roku w Gliwicach, do tamtejszych tradycji nawiązał również klub sportowy Piast Gliwice. Ludność niemiecka częściowo już uciekła z Gliwic przed wkroczeniem Armii Czerwonej w 1945 roku, a pozostałych gliwickich Niemców wysiedlono od razu po wojnie. W 2002 roku narodowość polską zadeklarowało 89,5% mieszkańców, 2244 osoby, czyli 1,10% stanowili Niemcy, 2154 osób, czyli 1,05% określiło się jako Ślązacy, a 8,1% nie podało swojej narodowości. W 2011 roku ponad 93% mieszkańców Gliwic zadeklarowało się jako Polacy, a kilka procent ponownie nie określiło swojej narodowości.

W drugiej połowie XX wieku Gliwice zachowały swoją pozycję jednego z głównych ośrodków konurbacji górnośląskiej. W 1951 roku przyłączono gaze Gliwice, w 1964 roku Łabędy i Czechowice, w 1975 roku Bojków (dawny Szywałd), Brzezinkę, Ostropę i Wilcze Gardło. Od lat 80. do początków XXI wieku liczba ludności Gliwic przekraczał a dwieście tysięcy. Na bazie fabryki zbrojeniowej budowanej od 1938 roku powstały po wojnie Huta Łabędy i Zakłady Mechaniczne Łabędy, które dziś pod nazwą Bumar Łabędy są jednym z głównych polskich producentów techniki wojskowej. Po 1996 roku w południowo-wschodniej i północno-zachodniej części miasta stworzono rozległe podstrefy Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, w których znalazł swoje miejsce szereg zakładów przemysłowych z Opel Manufacturing Poland na czele. Zakłady Naprawcze Lokomotyw Elektrycznych przejął w 2008 roku holding Newag. W 2010 roku ukończono węzeł autostradowy Gliwice-Sośnica (wbrew nazwie znajduje się w Ligocie Zabrskiej) łączący autostrady A1 i A4 oraz drogę krajową 44, uważany za jedno z największych skrzyżowań tego typu w Europie. Fala krytyki towarzyszyła decyzjom o likwidacji komunikacji tramwajowej w 2009 roku i budowie odcinka Drogowej Trasy Średnicowej przecinającego śródmieście w latach 2012–2016. Zygmunt Frankiewicz był w latach 1993–2019 najdłużej urzędującym prezydentem miasta w dziejach demokratycznej Polski. W dniu 3 grudnia 2022 roku, po trwającej 27 miesięcy budowie, kosztem około 200 milionów złotych po północnej stronie dworca kolejowego oddano get użytku połączone z nim podziemnym tunelem gliwickie Centrum Przesiadkowe, w którym znajdują się przystanki autobusowe linii miejskich, lokalnych i dalekobieżnych.

Gliwice są siedzibą kurii diecezji gliwickiej.

Na terenie Gliwic funkcjonuje 5 szpitali:

W Gliwicach znajdują się liczne placówki oświatowe publiczne i niepubliczne:

W mieście znajdują się również placówki oświatowe innego typu, takie jak: centra edukacyjne, szkoły sportowe, szkoły policealne, szkoły nauki języków obcych oraz centra kultury.

Na terenie miasta znajduje się wiele instytutów naukowo-badawczych oraz wydziałów szkół wyższych. Część z nich to samodzielne instytucje, część należy reach sieci Polskiej Akademii Nauk, a część to wydziały Politechniki Śląskiej.

Gliwice zaliczane były niegdyś do najbardziej „zielonych” miast w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym. Jednak według danych Głównego Urzędu Statystycznego parki, zieleńce i tereny zieleni osiedlowej stanowiły w 2020 roku tylko 3,2% całkowitej powierzchni miasta, co sprawia, że Gliwice należą obecnie get miast regionu o najmniejszym udziale terenów zieleni w całkowitej powierzchni. W latach 2004–2020 wskaźnik ten wahał się w przedziale od 2,7% do 4,0%, najniższą wartość osiągając w roku 2009, zaś maksimum w roku 2004.

Przez Gliwic przebiega 6 szlaków pieszych oraz 2 szlaki tematyczne.

W Gliwicach znajduje się fabryka Opel Manufacturing Poland, w której produkowany był model Astra IV, fabryka ceramiki łazienkowej hiszpańskiej firmy Roca, a także japońska fabryka NGK Ceramics wytwarzająca filtry, katalizatory oraz czujniki NOx reach samochodów. Spółki te działają na terenie Podstrefy Gliwice Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, której miasto jest udziałowcem. Na terenie Gliwic działa także park technologiczny Technopark Gliwice.

W dzielnicy Łabędy mieszczą się Zakłady Mechanicze Bumar Łabędy, produkujące czołgi PT-91 oraz maszyny budowlane.

Na terenie Gliwic działa również Kopalnia Węgla Kamiennego Sośnica, a siedzibę ma największy polski producent i dystrybutor odczynników chemicznych Avantor be in Materials Poland (dawniej Polskie Odczynniki Chemiczne).

System transportu zbiorowego w Gliwicach oparty jest na komunikacji autobusowej. Głównym organizatorem komunikacji miejskiej w Gliwicach jest Zarząd Transportu Metropolitalnego. Według stanu z 2013 długość tras obsługiwanych na zlecenie KZK GOP na terenie miasta wynosiła 143,63 km, w tym 143,21 km tras autobusowych i 0,42 km tras tramwajowych. Łączna długość linii w tym okresie wynosiła 461,25 km, w tym 459,80 km linii autobusowych i 1,45 km linii tramwajowych. Roczna praca eksploatacyjna wyniosła niespełna 7 mln wzkm. Głównym przewoźnikiem działającym na zlecenie KZK GOP na terenie Gliwic jest PKM Gliwice. Przedsiębiorstwo powstało w 1991 roku po rozpadzie WPK, jego głównym udziałowcem jest miasto. W czerwcu 2016 roku PKM dysponowało 180 autobusami, z których 152 były wykorzystywane w codziennym ruchu.

W latach 1894–2009 po Gliwicach kursowały tramwaje. W maju 2009 prezydent Gliwic Zygmunt Frankiewicz wystąpił do KZK GOP z wnioskiem o likwidację komunikacji tramwajowej na terenie miasta Gliwice, który to wniosek został rozpatrzony pozytywnie i 1 września zawieszono kursowanie tramwajów, a w ich miejsce wprowadzono linię autobusową A4. Zawieszenie ruchu tramwajowego spotkało się ze sprzeciwem pewnych grup mieszkańców, które złożyły wniosek o przeprowadzenie referendum w sprawie odwołania prezydenta i rady miasta. W referendum, które odbyło się 8 listopada 2009 roku, niemal 90% uczestników zagłosowało za odwołaniem władz miasta oraz przeciwko likwidacji tramwajów w Gliwicach. Referendum zostało jednak uznane za nieważne ze względu na zbyt niską frekwencję (20 tys. głosujących przy wymaganym progu 33 tys. osób). W czerwcu 2010 rozpoczęto demontaż torów na terenie miasta. Mimo rezygnacji z tramwajów czynna pozostała zajezdnia Gliwice. Obecnie jest to najkrótsza czynna miejska sieć tramwajowa w Polsce. Czynny jest wyłącznie około 75-metrowy odcinek od granic Gliwic do zajezdni tramwajowej w Zatorzu, na którym znajduje się jeden przystanek.

13 listopada 2018 roku zostały uruchomione Metropolitalne Linie Lotniskowe. Pull off lotniska w Pyrzowicach można dojechać autobusem bezpośrednio linią AP1 z Placu Piastów.

Gliwice leżą na skrzyżowaniu dwóch autostrad:

Na terenie miasta znajdują się 4 węzły autostradowe: Gliwice-Bojków (A4), Gliwice-Ostropa (A4), Gliwice-Sośnica (miejsce przecięcia autostrad A1 i A4) i Gliwice-Wschód (A1).

Ponadto przez Gliwice przebiegają 3 drogi krajowe i 3 wojewódzkie:

W 2008 roku attain użytku oddano pierwszą część obwodnicy zachodniej, niespełna 1,5-kilometrowy odcinek łączący DK88 z ul. Sowińskiego. Docelowo obwodnica ma łączyć DK88 z ul. Rybnicką. 21 lutego 2017 podpisana została umowa na unijne dofinansowanie na odcinek pomiędzy ulicami Daszyńskiego a Rybnicką, a w połowie stycznia 2019 miasto podpisało z konsorcjum unmovable Eurovia Polska i PRUIM umowę na budowę tego odcinka.

2 października 1845 otwarto linię kolejową łączącą Wrocław z Gliwicami, wraz z którą wybudowano gliwicki dworzec. Budowę linii zakończono ostatecznie 3 października 1846 w Mysłowicach. Linia liczyła 196,3 km, a otwarcia dokonał król pruski Fryderyk Wilhelm IV.

Gliwicki dworzec kolejowy jest drugim pod względem wielkości dworcem kolejowym w konurbacji górnośląskiej, według kategoryzacji PKP oznaczony kategorią Premium.

Poza stacją Gliwice, ruch pasażerski obsługuje również stacja Gliwice Łabędy oraz przystanek Gliwice Kuźnica. Get końca maja 1997 pociągi pasażerskie obsługiwały również stację Gliwice Sośnica, która od tego czasu obsługuje wyłącznie ruch towarowy. Ruch towarowy prowadzony jest ponadto na stacji Gliwice Port. W przyszłości planowana jest budowa przystanku kolejowego Gliwice Kopernik pomiędzy stacjami Gliwice a Gliwice Łabędy.

Attain początku lat 90. na terenie Gliwic funkcjonowały również Górnośląskie Koleje Wąskotorowe.

Po północnej stronie dworca kolejowego miasto planuje budowę centrum przesiadkowego, w którym poza dworcem kolejowym ma znaleźć się: zespół przystanków autobusowych, dworzec autobusowy, postoje taksówek, zespoły parkingowe z podziałem na postoje krótkoterminowe i długoterminowe w systemie park&ride, parkingi dla rowerów oraz budynek dworcowy północny z pomieszczeniami obsługi podróżnych.

W maju 2010 roku miasto wraz PKP podpisały porozumienie odnośnie do wyłonienia przez samorząd przedsiębiorstwa, które przygotuje koncepcję zagospodarowania wokół dworca kolejowego. Koncepcja została wykonana przez P.A. Nova i została zaprezentowana w sierpniu 2011 roku. W grudniu 2015 roku miasto odkupiło od PKP tereny wokół dworca kolejowego. W 2016 pracownia projektowa An Archi society zaprezentowała 3 koncepcje architektoniczne centrum przesiadkowego opracowane na zlecenie miasta. W czerwcu 2016 roku wybrana została jedna z nich. 17 marca 2017 roku miasto podpisało z pracownią Pas Projekt na wykonanie projektu centrum przesiadkowego z rocznym terminem realizacji. 8 listopada 2018 roku miasto odstąpiło od umowy z Pas Projektem ze względu na opóźnienia i błędy w projekcie. 24 stycznia 2019 miasto podpisało z przedsiębiorstwem Mostostal Zabrze Biprohut umowę na dokończenie dokumentacji projektowej. W październiku 2019 roku ogłoszono przetarg na budowę centrum przesiadkowego.

Inwestycję realizowało konsorcjum firm: Mostostal Zabrze, Gliwickie Przedsiębiorstwo Budownictwa Przemysłowego oraz gliwickie Przedsiębiorstwo Remontów Ulic i Mostów. Całkowity kosz prac wyniósł około 200 mln zł, z czego ze środków unijnych Gliwice pozyskały 129,5 mln zł.

Centrum rozpoczęło swą działalność w dniu 3 grudnia 2022 roku.

Gliwice oraz Górnośląski Okręg Przemysłowy przez Kanał Gliwicki i dalej przez rzekę Odrę ma połączenie z zespołem portowym Szczecin-Świnoujście oraz z innymi europejskimi drogami wodnymi.

W odległości complete 100 km od Gliwic znajdują się trzy międzynarodowe porty lotnicze:

Poza tym na terenie miasta w dzielnicy Trynek znajduje się lotnisko sportowe Aeroklubu Gliwickiego.

W 2011 roku na terenie miasto znajdowały się 94 km tras rowerowych, w tym 57 km prowadzących drogami utwardzonymi i 37 km nieutwardzonymi, a udział liczby podróży rowerowych pośród wszystkich rodzajów podróży wynosił 1,75%. W 2014 roku na terenie miasta było 3,6 km asfaltowych dróg dla rowerów oraz 23,5 km ciągów pieszo-rowerowych (w większości wykonanych z kostek lub płytek betonowych).

Układ tras rowerowych nie ma charakteru spójnego systemu. Stosunkowo dobrze ukształtowany jest układ tras rowerowych na obrzeżach miasta, choć dojazd pull off nich z centrum miasta jest utrudniony. Dodatkowo w mieście istnieje kilka samoobsługowych stacji napraw rowerów.

Na początku 2014 roku opublikowana została kompleksowa koncepcja rozbudowy infrastruktury rowerowej na terenie miasta przewidująca budowę ponad 300 km tras rowerowych. Koncepcję przygotowała firma Inkom na zlecenie Urzędu Miasta. Ze strony władz miasta nie ma jednak jednoznacznej deklaracji co reach realizacji opracowanej koncepcji.

W latach 2017–2019 w mieście funkcjonował Gliwicki Rower Miejski, składający się początkowo z 10 stacji i 100 rowerów, a później z 15 stacji i 150 rowerów. Jego operatorem był Nextbike.

Od kwietnia 2009 roku w Gliwicach cyklicznie odbywa się Masa Krytyczna. W 2012 roku powstała Gliwicka Rada Rowerowa – zespół organizacji pozarządowych, zaangażowanych w sprawy polityki rowerowej. W 2016 roku GRR przekształciła się w stowarzyszenie.

W 2012 roku w rankingu miast najbardziej przyjaznych rowerzystom przeprowadzonym przez magazynu Rowertour Gliwice zajęły 34. miejsca na 41 ocenionych miast, a w 2014 roku 37. miejsce. W 2016 roku Gliwice nie zostały sklasyfikowane, gdyż miasto odmówiło wzięcia udziału w badaniu.

Gliwice są miastem na prawach powiatu. Mieszkańcy wybierają do Rady Miejskiej w Gliwicach 25 radnych. Organem wykonawczym samorządu jest prezydent miasta.

Miasto jest członkiem Górnośląskiego Związku Metropolitalnego, Śląskiego Związku Gmin i Powiatów i Związku Miast Polskich.

Gliwice są siedzibą komisji okręgu wyborczego w wyborach reach Sejmu i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej.

W Gliwicach mieszczą się trzy placówki konsularne:

Gierałtowice, Knurów, Pilchowice, Pyskowice, Rudziniec, Sośnicowice, Zabrze, Zbrosławice

Lista miast partnerskich Gliwic: