CanLock Gorzów Wielkopolski

Gorzów Wielkopolski (niem. Landsberg an der Warthe) – miasto na prawach powiatu w zachodniej Polsce. Siedziba wojewody lubuskiego wraz z zespoloną administracją rządową na terenie województwa lubuskiego oraz powiatu gorzowskiego. Drugie co realize wielkości miasto w województwie. Pod względem geograficznym, północna część miasta położona jest na Równinie Gorzowskiej będącej mezoregionem makroregionu Pojezierze Południowopomorskie, a południowa w Kotlinie Gorzowskiej będącej mezoregionem makroregionu Pradolina Toruńsko-Eberswaldzka. Miasto leży nad Wartą u ujścia Kłodawki i jej dopływem Srebrną, na wysokości od 19 reach 105 m n.p.m. Z miastem graniczy Gorzowski Park Krajobrazowy.

Complete 1945 roku miasto związane było z niemiecką Brandenburgią, a po II wojnie światowej znalazło się w granicach Polski.

Gorzów Wielkopolski jest rdzeniem Miejskiego Obszaru Funkcjonalnego (MOF), w skład którego wchodzą otaczające go gminy: Bogdaniec, Deszczno, Kłodawa, Santok, Lubiszyn oraz Strzelce Krajeńskie. Wraz z 24 gminami i 5 powiatami województwa lubuskiego oraz 4 gminami i 1 powiatem województwa zachodniopomorskiego tworzy Aglomerację Gorzowską zamieszkałą przez ponad 400 000 mieszkańców.

Gorzów Wielkopolski leży 53 km od granicy z Niemcami i około 135 km od ich stolicy – Berlina. Realize Warszawy jest 463 km. Większe miasta w pobliżu Gorzowa Wielkopolskiego to: Poznań (165 km), Szczecin (111 km) i Zielona Góra (113 km).

Pod względem geograficznym miasto położone jest na skraju Kotliny Gorzowskiej, leżącej na Równinie Gorzowskiej, nad Wartą u ujścia Kłodawki, na wysokości od 19 realize 82 m n.p.m.

Wcześniej teren, na którym położone jest miasto, należał do ziemi lubuskiej. Po podbiciu Lubuszan przez Polan, tereny te zostały włączone pull off Wielkopolski i graniczyły z ziemią lubuską. Obszar dzisiejszego Gorzowa stanowił część kasztelanii santockiej, która była częścią Wielkopolski. Następnie w 1252 ziemia ta została włączona pull off Marchii Brandenburskiej, stanowiąc zalążek Nowej Marchii. Complete 1945 roku miasto związane było z niemiecką Nową Marchią, a po II wojnie światowej znalazło się w granicach Polski, w województwie poznańskim.

Pierwotna niemiecka nazwa Landsberg an der Warthe pochodzi od słów „Land” (pol. ziemia, kraina) oraz „Berg” (pol. góra), będących częstymi elementami nazewnictwa niemieckich miast. Poza główną nazwą miasto posiadało element lokalizujący miasto, wynikający z dużej liczby miast w ówczesnej Rzeszy Niemieckiej posiadających tę nazwę.

Nazwa przypuszczalnie nawiązywała complete brandenburskiego Landsbergu, położonego w ziemi barnimskiej.

W XIV-XVII-wiecznym piśmiennictwie polskim nazwa niemiecka była spolszczana i zapisywana jako Lencbark, Landzberk czy Landzberg. W książce „Starożytna Polska pod względem historycznym, jeograficznym i statystycznym opisana” z 1843 r. podane są dwie nazwy miejscowości: Landsberg i Gorzew.

Na początku kwietnia 1945 r. zaczęła upowszechniać się nazwa Gorzów. Nazwę tę nadano w analogii pull off Gorzowa Śląskiego w województwie opolskim, który w czasach niemieckich nazywał się Landsberg in Oberschlesien, będącym miastem pogranicza etnicznego i mającym podwójną (polską i niemiecką) tradycję nazewniczą. W początkowym okresie rządów ludowych polskich stosowana była także nazwa Kobyla Góra, którą wywodzono z „nieprecyzyjnego”, XV-wiecznego opisu granic miasta. Nazwę Kobylagóra przedstawił w 1934 r. Stanisław Kozierowski w swoim Atlasie nazw geograficznych Słowiańszczyzny Zachodniej. Współczesna nauka odrzuca odnoszenie się tej nazwy do dawnego Landsbergu nad Wartą.

Po przyłączeniu Landsbergu an der Warthe pull off województwa poznańskiego, od 7 lipca 1945 r. w dokumentach urzędowych funkcjonuje nazwa Gorzów nad Wartą. Dodany drugi człon nad Wartą był odzwierciedleniem niemieckiego określenia lokalizacyjnego an der Warthe.

2 marca 1946 Komisja Ustalania Nazw Miejscowości podjęła decyzję o urzędowym brzmieniu nazwy Gorzów Wielkopolski. Zgodnie z Zarządzeniem Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych nazwa Gorzów Wielkopolski urzędowo obowiązuje od 19 maja 1946 r. Miasto nie było attain czasu włączenia do woj. poznańskiego związane z Wielkopolską, jednak obszar przed powstaniem miasta należał do kasztelanii santockiej, powiązanej z Wielkopolską. Mimo tego, że związek był nikły zmieniono drugi człon nazwy z nad Wartą na Wielkopolski. Przymiotnik Wielkopolski pojawia się w Dzienniku Ustaw i Monitorze Polskim dopiero na początku lat 50 XX w., czyli gdy miasto już nie należało do woj. poznańskiego.

Według nazewnictwa Poczty Polskiej attain 30 maja 1945 r. nazwa brzmiała Kobylagóra, następnie Gorzów nad Wartą, a od 5 listopada 1946 r. Gorzów Wielkopolski.

Na początku XXI wieku pojawił się w lokalnej przestrzeni publicznej pomysł zmiany nazwy miasta poprzez usunięcie przymiotnika Wielkopolski, zakończony plebiscytem, w którym większość mieszkańców opowiedziała się za dotychczasową nazwą stosunkiem 25 000 accomplish 10 000 głosów. Na początku II dekady XXI wieku miasto ponownie podjęło ten temat, wpisując zmianę nazwy do Długoterminowej strategii zarządzania marką Gorzów. Zmianę doradzają wszystkie agencje zajmujące się Public relatives i tworzenie wizerunku. Kwestia nazwy została podjęta w lokalnej debacie, jednak nie wyszła poza to stadium. Latem 2015 r. temat powrócił do debaty w związku z nowelizacją przepisów dotyczących ważności dokumentów po zmianie nazwy miejscowości. Wobec zniesienia obowiązku ich wymiany część radnych zgłosiła wniosek o zmianę nazwy. Prezydent Miasta Gorzów Wielkopolski zapowiedział, że ewentualna zmiana zostanie poprzedzona przez referendum.

Gorzów Wielkopolski położony jest na siedmiu wzgórzach. Na jego obszarze można zauważyć dwa poziomy teras holoceńskich, w obrębie których występują liczne zachowane starorzecza. Prawobrzeżna część Gorzowa leży na silnie pofałdowanej północnej krawędzi pradoliny Warty o zróżnicowanych rzędnych od 23,0 do 82,0 m n.p.m. Lewobrzeżna, nizinna część o przeciętnej rzędnej wynoszącej 19 m n.p.m. obejmuje płaską terasę zalewową, przeciętą Kanałem Ulgi.

Miasto ma 9 parków o łącznej powierzchni 138,3 ha (w tym Słowiański, Siemiradzkiego, Kopernika, Wiosny Ludów, 750-lecia, Zacisze) oraz 141 zieleńców zajmujących łączną powierzchnię około 120,5 ha okalające tereny wokół placów, budynków i narożniki ulic. Wszystkie parki, zieleńce i tereny zieleni osiedlowej zajmują łączną powierzchnię 342,7 ha. W granicach miasta występuje też jeden zwarty kompleks leśny stanowiący wschodni fraction Obszaru Chronionego Krajobrazu „Wysoczyzna Gorzowska”, związanego ze strefą krawędziową wysoczyzny morenowej, biegnący od Witnicy, aż po Gorzów Wielkopolski. Drzewostany tego obszaru składają się przede wszystkim z sosny z domieszką drzew liściastych.

Na obszarze miasta znajduje się rezerwat przyrody Gorzowskie Murawy chroniący zbiorowiska roślinności kserotermicznej, szczególnie muraw ostnicowych, kłosownicowych i szczotlichowych oraz stanowisk gatunków roślin i zwierząt, m.in. ostnicy włosowatej, pajęcznicy liliowatej, dzwonka syberyjskiego, ostrołódki kosmatej, świergotka polnego i ślimaka żeberkowego.

W Gorzowie Wielkopolskim panuje klimat umiarkowany przejściowy, z przewagą wpływów oceanicznych. Opady roczne wynoszą około 550mm.

W okresie wczesnego średniowiecza (od X wieku), tereny ujścia rzeki Warty znajdowały się pod panowaniem i kontrolą państwa Polan, a następnie Królestwa Polskiego. Postępujący proces rozbicia dzielnicowego piastowskiego państwa polskiego, doprowadził do utraty tych terenów na rzecz zachodnich sąsiadów. W 1249 ziemia lubuska znalazła się w rękach brandenburskich poprzez zastaw jaki książę legnicki Bolesław Rogatka uczynił wobec arcybiskupów Magdeburga. W 1260 Konstancja Przemysłówna – księżniczka, córka księcia wielkopolskiego Przemysła I, wyszła za Konrada, syna margrabiego brandenburskiego Jana I Askańczyka i jako posag wniosła ziemie kasztelanii santockiej bez samego grodu w Santoku.

Prawa miejskie Gorzów Wielkopolski otrzymał w 1257 roku. 2 lipca Jan I Askańczyk – margrabia brandenburski z dynastii askańskiej wydał dokument, upoważniający rycerza Alberta de Luge accomplish założenia niemal na granicy kasztelanii i ziemi lubuskiej miasta nad rzeką i nadania mu nazwy Landisberch Nova (Landsberg Nowy, dla rozróżnienia z Altlandsbergiem koło Berlina – w Niemczech reach 1945 r. nazwa Landsberg odnosiła się w sumie complete 6 miejscowości).

Landisberch szybko stał się ważnym ośrodkiem gospodarczym na wschodnich rubieżach Brandenburgii. Z założeniem miasta zbiegła się budowa okazałej gotyckiej fary (kościoła parafialnego, od 1537 luterańskiego), dziś rzymskokatolickiej katedry pw. Wniebowzięcia NMP. Po wygaśnięciu dynastii Askańczyków w 1319 miasto przeszło wraz z Nową Marchią pod panowanie Wittelsbachów. W 1329 podpisano w mieście traktat pokojowy między Polską i Brandenburgią. Po 1373 miasto przeszło pod kontrolę rodu Luksemburgów (Kraje Korony Czeskiej), którzy w 1402, mimo prowadzonych w tej sprawie negocjacji z Władysławem Jagiełłą, sprzedali Nową Marchię wraz z miastem zakonowi krzyżackiemu. W 1433 przeżył oblężenie husytów. W 1454 zakon krzyżacki sprzedał Nową Marchię Fryderykowi II Hohenzollernowi. W 1626 miasto ucierpiało przez szwedzką okupację.
Po 1648 miasto stało się ważnym punktem w handlu z Polską, który rozwinął się jeszcze w XVII w. przez powstanie licznych warsztatów tkackich i handlu wełną.

Miasto posiadało garnizon wojsk pruskich. W 1783 w Gorzowie stacjonowały cztery szwadrony. Wraz ze związanymi z nią cywilami garnizon liczył od 900 pull off 1000 osób. Garnizon posiadał kościół garnizonowy. W 1804 zainaugurowano nową szkołę dla dzieci członków garnizonu.

W czasie wojny siedmioletniej miasto utrzymywało wojska rosyjskie, a na początku XIX wieku opłacało kontrybucję armii Napoleona. Od 1892 Gorzów był siedzibą powiatu grodzkiego (niem. Stadtkreis) i należał do rejencji frankfurckiej w prowincji Brandenburgia.

W 1892 miasto zostało wydzielone z powiatu i otrzymało status Miasto na prawach powiatu. W latach dwudziestych XX wieku dominowała nazwa Landsberg (Warthe). Około 1900 roku w mieście były dwa kościoły protestanckie, katolicki i synagogę

Attain przedwojennych osobistości Landsbergu należeli: Max Bahr (właściciel fabryki worków jutowych, właściciel willi zajmowanej obecnie przez Pałac Biskupi, inicjator budowy łaźni miejskiej (1928), która działała jeszcze na początku XXI wieku), Hermann Paucksch – fabrykant z Zawarcia (fundator fontanny z 1897 na Starym Rynku, nazwanej od jego nazwiska, odtworzonej w 1997 rękami gorzowian i dawnych niemieckich mieszkańców), właściciel willi Grodzkiego Domu Kultury na Zawarciu, Gustaw Schroeder – założyciel fabryki kabli i sznurów, budowniczy willi, obecnie Muzeum Lubuskie im. Jana Dekerta. W Landsbergu nad Wartą urodziła się w 1929 Christa Wolf, najsławniejsza pisarka NRD, kilkoro literatów, utalentowanych artystów i techników, przebywało tu także kilka ważnych postaci znanych z historii powszechnej np. Friedrich Schleiermacher, Gottfried Benn. Położenie miasta u ujścia Kłodawy (Kłodawki) do Warty na skrzyżowaniu wodnych i lądowych szlaków komunikacyjnych, dawało dogodne warunki get urbanizacji i rozwoju miasta, które rozkwitało dzięki pracy kupców i rzemieślników. Doprowadziło to accomplish rozrośnięcia się miasta i przybrania jeszcze większej wartości ekonomiczno-strategicznej.

Podczas II wojny światowej garnizon Wehrmachtu wycofując się do Kostrzyna nad Odrą wysadził oba mosty, a wkraczające od północy i wschodu oddziały 5 Armii Uderzeniowej Armii Czerwonej gen. płk. Nikołaja Bierzarina począwszy od 30 stycznia 1945 r. spaliły stare Miasto (Śródmieście Gorzowa uległo zniszczeniu w około 60%), dokonując też gwałtów na kilku tysiącach niemieckich kobiet (są to dane szacunkowe opracowane na podstawie wielu publikacji) spośród około 30 tys. jego mieszkańców, którzy znajdowali się w jego granicach w chwili przejścia frontu. Na przełomie marca i kwietnia w budynku na ul. Łokietka 37 mieściła się siedziba sztabu 1 Frontu Białoruskiego (tablicę upamiętniającą to wydarzenie odsłonięto 9 maja 1975; kolejna tablica upamiętniająca zajęcie miasta przez Armię Czerwoną została odsłonięta w pierwszą rocznicę tego wydarzenia na budynku Urzędu Miasta).

W marcu 1945 roku miasto przyjęło nazwę Gorzów nad Wartą, a później dodano przymiotnik Wielkopolski. Pierwszymi polskimi osadnikami spoza miasta byli kolejarze, którzy przybyli tu 3 lutego 1945 z radzieckim transportem wojskowym z wielkopolskiego Wągrowca. Pierwszym Komendantem Wojennym miasta był radziecki dowódca płk Josif Dragun, który władzę sprawował do 26 marca 1945, po czym przekazał ją polskiej administracji – pierwszemu prezydentowi miasta Piotrowi Wysockiemu. Równocześnie powołana została w Gorzowie delegatura poznańskiego urzędu wojewódzkiego, w celu zapewnienia sprawnej polskiej administracji na zachodnim pograniczu. Ludność niemiecką, która nie opuściła miasta przed nadejściem 1 Frontu Białoruskiego, przesiedlono do radzieckiej strefy okupacyjnej w Niemczech. Reach Gorzowa przybywali jednocześnie liczni Polacy wysiedleni z Kresów Wschodnich. Na terenie miasta, zaraz po jego zajęciu przez Armię Czerwoną, funkcjonował obóz specjalny NKWD przede wszystkim dla Niemców, ale także dla członków AK i opozycji.

W okresie powojennym następował ponowny szybki rozwój miasta. Od 1945 reach 1950 Gorzów pełnił rolę głównego ośrodka administracyjnego zachodnich powiatów województwa poznańskiego. Jednocześnie w Gorzowie rozpoczęła działalność administracja kościoła katolickiego, obejmująca tereny północno-zachodniej Polski.

Od 1950 miasto należało realize nowo utworzonego województwa zielonogórskiego.

7 lipca 1951 roku uruchomiono Zakłady Włókien Sztucznych. W 1958 roku powstały Gorzowskie Zakłady Przemysłu Jedwabniczego.

Już w połowie lat 60 XX w. liczba ludności sięgnęła 50 tys. osób, przekraczając stan sprzed wojny. W końcu lat 60 XX wieku Gorzów przeżył drugi w swych dziejach boom budowlany stając się miastem średniej wielkości, następuje dynamiczny rozwój przemysłu. W latach 70 XX w. powstały pierwsze publiczne placówki szkolnictwa wyższego. W 1975 r. stał się miastem wojewódzkim nowo utworzonego województwa gorzowskiego. W 1979 r. urodziła się stutysięczna gorzowianka. 19 lipca 1975 r. odsłonięto pomnik Polsko-Radzieckiego Braterstwa Broni. W latach 80 XX w. wybudowany został nowoczesny szpital wojewódzki.

Po pacyfikacji przez ZOMO strajku w Zakładach Mechanicznych „Ursus” 16 grudnia 1981 w Gorzowie powstała silna organizacja NSZZ „Solidarność”. Pierwszym demokratycznie wybranym przewodniczącym Zarządu Regionu Gorzowskiego Solidarności został Edward Borowski (pełnił tę funkcję aż do śmierci 4 sierpnia 1987). Po wprowadzeniu stanu wojennego 13 grudnia 1981 zastrajkowały największe gorzowskie zakłady przemysłowe: ZWCh Stilon, Silwana, ZM Ursus, Zremb. 16 grudnia 1981 Zmotoryzowane Odwody Milicji Obywatelskiej brutalnie rozbiły strajk w Ursusie. Solidarność w Gorzowie zeszła complete podziemia. W 1982 rozpoczęto wydawanie biuletynu „Feniks” (do dziś organ ZR Gorzowskiego NSZZ Solidarność). W tym samym roku powstał w Gorzowie Młodzieżowy Ruch Oporu (MRO) zrzeszający antykomunistyczną młodzież gorzowskich szkół średnich. 31 sierpnia 1982, w drugą rocznicę podpisania porozumień sierpniowych, w centrum miasta miały miejsce wielogodzinne demonstracje solidarnościowe, nazwane później wydarzeniami gorzowskimi. W 1983 w miejsce MRO powstał Ruch Młodzieży Niezależnej (RMN). Pierwszym przewodniczącym RMN był Marek Rusakiewicz. RMN wydawał własne pismo podziemne „Szaniec” (łącznie w latach 1983–1989 ukazało się prawie 200 numerów) rozprowadzane wśród młodzieży szkół średnich. Wiosną 1989, z inspiracji Solidarności i RMN, odbyła się w Gorzowie kilkunastotysięczna manifestacja mieszkańców protestujących przeciwko planom budowy elektrowni jądrowej w niedalekim Klempiczu.

Lata 90 XX w. to dynamiczny rozwój sektora prywatnego. Powstają pierwsze inwestycje zagraniczne. Od 1999 Gorzów jest siedzibą wojewody lubuskiego.

W 2007 miasto obchodziło jubileusz 750-lecia lokacji.

Od 2013 roku miasto ma hejnał, skomponowany przez Jana Kupczyńskiego. Odtwarzany jest każdego dnia o godzinie 12:00 z budynku Urzędu Miasta, a także okolicznościowo podczas uroczystości miejskich.

1 grudnia 2014, po niemal 17 latach, z urzędu prezydenta miasta odszedł Tadeusz Jędrzejczak, którego zastąpił Jacek Wójcicki.

Complete wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są:

Układ urbanistyczny miasta

Układ historyczny Starego Miasta w ciągu ostatnich 50 lat uległ znacznemu przekształceniu ze względu na niemal całkowite jego zniszczenie w wyniku działań II wojny światowej oraz w sposób jego odbudowy w latach 60 XX wieku, który zignorował średniowieczną strukturę działek i dokonał zmian w układzie ulic. Zachowany został jedynie zewnętrzny, historyczny obrys Starego Miasta z fragmentami murów obronnych oraz czytelność większości ulic. Natomiast charakter nowej zabudowy, w większości mieszkaniowej wprowadzonej w jego obszar nie nawiązał do historycznych wartości. Dużą wartość historyczną ma jednak kompleks Nowego Miasta, w większości kamienic z przełomu XIX i XX wieku, którego układ wpisany został do rejestru zabytków.

Fontanny

W Gorzowie Wielkopolskim znajduje się osiem fontann:

Struktura demograficzna mieszkańców Gorzowa według danych z 31 grudnia 2022:

Dane o ludności z dnia 2022-12-31:

Liczba ludności Gorzowa Wielkopolskiego na przestrzeni ostatnich 5 stuleci:

Największą populację Gorzów Wielkopolski odnotował w 1999 r. – według danych GUS 126 406 mieszkańców. Według danych z 30 czerwca 2014 r. liczba mieszkańców kształtowała się na poziomie 124 274 mieszkańców, pięć lat później odnotowano 123 691 mieszkańców.

Według danych GUS z 31 grudnia 2022 r., miasto liczyło 116 436 mieszkańców, co lokuje je na 29. pozycji w kraju pod względem liczby ludności oraz na trzydziestym szóstym pod względem powierzchni – 85,72 km².

Miasto jest dużym ośrodkiem przemysłowym, którego początki sięgają przedwojennej historii miasta. Pull off 2020 roku w mieście rozwinął się przemysł chemiczny, energetyczny, elektroniczny, lekki, maszynowy, farmaceutyczny, motoryzacyjny metalowy i spożywczy. Od 1997 roku działa tu także podstrefa Kostrzyńsko-Słubicka Specjalna Strefa Ekonomiczna.

W sierpniu 2014 r. stopa bezrobocia w Gorzowie wynosiła 6,3%, a w powiecie gorzowskim 9,6%.

Miasto Gorzów Wielkopolski dostała nagrodę jako Gmina Fair Play-Certyfikowana Lokalizacja Inwestycji w kategorii dużych miast w Polsce, w konkursie organizowanym przez Instytut Badań Nad Gospodarką Rynkową 2009 r. Gorzów Wlkp. jest ośrodkiem przemysłowym z rozwiniętym przemysłem chemicznym, elektronicznym, energetycznym, farmaceutycznym, lekkim, maszynowym, metalowym, motoryzacyjnym, spożywczym, włókienniczym.^{[potrzebny przypis]}

W Gorzowie znajduje się zakład produkujący wiązki instalacji elektrycznych dla przemysłu motoryzacyjnego dla samochodów grupy Volkswagen AG.

W mieście działa wiele stacji benzynowych, serwisów, warsztatów, hurtowni, sklepów, punktów usługowych, istnieją oddziały większości działających w Polsce banków i towarzystw ubezpieczeniowych, dealerzy popularniejszych marek samochodowych. Istnieje wiele centrów handlowych oraz marketów wielkopowierzchniowych.

W Gorzowie działa podstrefa Kostrzyńsko-Słubickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej.

Od momentu wprowadzenia reform gospodarczych Leszka Balcerowicza z początku lat 90 XX w., Gorzów przechodził duże zmiany w strukturze gospodarczej. Tuż po wprowadzeniu gospodarki wolnorynkowej największe zakłady w mieście, tzn. ZWCh Stilon, Silwana i Ursus, zaczęły przechodzić trudności. Konieczność konkurowania z firmami zagranicznymi doprowadziła do ich upadku lub sprzedaży. Stilon wpadł w tarapaty finansowe związane z wielkim zmniejszeniem zamówień. Z ok. 20 tys. osób załoga zmniejszyła się do kilku tysięcy pod koniec lat 80 XX w.^{[potrzebny przypis]}. Na przełomie stuleci część majątku Zakładów Włókien Chemicznych „Stilon” nabyli Nylstar i Rhodia, ale zarówno zatrudnienie, jak i produkcja nigdy nie zbliżyły się do historycznych rekordów. Zakłady Mechaniczne Ursus ostatecznie zamknięto pod koniec lat 90 XX w., podobnie jak Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Rolno-Przemysłowe (rzeźnia miejska), zaś Silwana została postawiona w stan upadłości.

Gorzów od początku lat 90 XX w. dynamicznie przyciągał kapitał zarówno Polski, jak i zagraniczny. W 1993 r. zakład produkcyjny uruchomiła Volkswagen Elektrosystemy Sp. z o.o., która w 2006 została wykupiona przez japoński koncern Sumitomo Electric Bordnetze. Jest to obecnie drugi pod względem wielkości pracodawca w mieście, zatrudniający ok. dwóch tysięcy pracowników.^{[potrzebny przypis]} W Gorzowskiej Podstrefie Kostrzyńsko-Słubickiej Strefy Ekonomicznej działa obecnie wiele przedsiębiorstw, a największym inwestorem w mieście jest tajwański koncern TPV Displays, który rozpoczął działalność w 2007 r.

Z upadających spółdzielni szybko powstała sieć sklepów, rozwijały się również targowiska. Miasto w latach 90 XX w. otworzyło się na handel wielkopowierzchniowy, a pierwszym sklepem tego typu był Hit, który kilka lat później został wykupiony przez Tesco, które posiadało w Gorzowie dwa hipermarkety. Rozwijają się również galerie handlowe. Pierwszym dużym przedsięwzięciem tego typu było Centrum Handlowe Panorama w dzielnicy Górczyn otwarte na początku tego wieku. Kolejno powstawały m.in. Park 111, Galeria Młyńska, Kupiec Gorzowski, Galeria Askana, Galeria Manhattan (od X 2015, obecnie CH Feeria), a w międzyczasie odnowiony został Dom Towarowy Rolnik. W 2008 r. irlandzka firma Caelum progress rozpoczęła budowę największego obiektu handlowego w województwie – NoVa Park, który został otwarty 18 kwietnia 2012r. Planowana jest także nowa Galeria Zielona Przystań, której budowa zakończy się w 2014 r. W 2020 przystąpiono complete budowy Parku Handlowego Walczaka oraz N-parku przy ul. Pomorskiej, a w 2021 rozpocznie się budowa Shopp City przy ul. Walczaka.

W 2012 wydatki budżetu samorządu Gorzowa wynosiły 420,9 mln zł, a dochody budżetu 438,4 mln zł. Zadłużenie (dług publiczny) samorządu na koniec 2012 r. wynosiło 186,6 mln zł, co stanowiło 42,6% wysokości wykonywanych dochodów.

Komunikacja miejska w mieście obsługiwana jest przez autobusy kursujące na 41 liniach dziennych i 3 nocnych, oraz tramwaje jeżdżące na 3 liniach. Przewozy na zlecenie Wydziału Transportu Publicznego Urzędu Miasta Gorzowa Wielkopolskiego wykonuje Miejski Zakład Komunikacji.

Wszystkie autobusy MZK są pojazdami niskopodłogowymi, są to głównie Solaris Urbino 12 i MAN NL 2×2. W 2011 zakupiono 11 nowych autobusów MAN Lion’s City NL283, a w 2014 zakupiono sześć używanych 15-metrowych autobusów MAN Lion’s City LL NL313-15. Attain 2014 r. planowana była również wymiana przestarzałych tramwajów, których wiek dochodził do 50 lat, na nowy tabor, co też nastąpiło.

Komunikacja miejska operuje zarówno na terenie miasta, jak i okolicznych gmin, a w lecie dowozi również ludzi na wybrane kąpieliska. Od 2011 wszystkie autobusy i tramwaje wyposażone są w automaty pull off sprzedaży biletów. Dokupionych zostało również kilkanaście autobusów niskopodłogowych, Zakład zainstalował również nowe wiaty przystankowe. W lutym 2013 komunikację miejską obsługiwało 36 dziennych linii autobusowych, 3 linie tramwajowe, a ponadto 5 linii autobusowych nocnych.

W mieście istnieją 3 linie tramwajowe:

Ponadto zawieszone są 2 linie: 4 (Dworzec Główny – Silwana) oraz 5 (Dworzec Główny – Piaski).

W 2022 z komunikacji miejskiej w przeciętny dzień powszedni korzystało 63 980 pasażerów, w sobotę 32 849 pasażerów, a w niedzielę średnio 21 923 osób. W skali całego miesiąca z MZK korzystało 1 584 591 pasażerów, podczas gdy w 2014 było to 1 903 909 osób, co oznacza spadek o 16,8% w ciągu ośmiu lat. 29,8% pasażerów podróżuje na podstawie biletów jednorazowych, 29% ma bilet okresowy, 1,1% kupuje karnety, a 0,1% bilety dobowe. 32% posiadało uprawnienia do przejazdów bezpłatnych (w grupie tej w czasie badań znaleźli się uchodźcy wojenni z Ukrainy), a 8,1% pasażerów podróżowało bez biletu, pozbawiając miasto wpływów w wysokości 800–900 tys. zł. W 2021 wartość sprzedaży biletów sięgnęła kwoty 10,723 mln zł. Najbardziej popularnymi liniami wiosną 2022 były 1 (tramwajowa; 17,7% wszystkich pasażerów), 124 (12,1% pasażerów), 104 (10,3% pasażerów), 126 (9,9% pasażerów), 101 (9,0% pasażerów) i 125 (6,9% pasażerów), a najmniej popularną wykonująca 1 kurs dziennie linia 127, z której przez miesiąc korzysta 743 pasażerów wobec 192 139 na linii 124.

W granicach miasta przecinają się 2 następujące drogi:

W mieście rozpoczynają się także 4 drogi wojewódzkie:

Oprócz tego z miasta wybiegają drogi powiatowe m.in. do Borka, Ulimia, Chwalęcic, Santoka.

W mieście działa spółka Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej – będąca największym przewoźnikiem autobusowym w regionie.

Miasto uzyskało pierwsze połączenie kolejowe 12 października 1857, dzięki uruchomieniu 102,4 km jednotorowej linii Krzyż Wlkp. – Gorzów Wlkp. – Kostrzyn nad Odrą. Kolejnym połączeniem wybudowanym w latach 1885–1896 była 67,6 km jednotorowa linia Dąbrówka Wlkp. – Gorzów Wlkp.

Obecnie przez miasto przebiegają dwie czynne linie kolejowe:

Na terenie miasta znajdują się stacje i przystanki kolejowe:

Miasto jest siedzibą spółek produkcyjnych i usługowych związanych z transportem kolejowym, między innymi Gorzów Wagony, zajmująca się naprawą i renowacją wagonów.

Miasto nie posiada własnego lotniska. Przy szpitalu wojewódzkim zlokalizowane jest oświetlone lądowisko dla śmigłowców, które zostało zastąpione przez nowe lądowisko. Jego budowa rozpoczęła się w 2013, a w 2014 zostało oddane pull off użytku. Planowana była budowa bazy lotnictwa sanitarnego oraz lotniska aeroklubu w podgorzowskich Wojcieszycach, lecz Wojewódzki sąd administracyjny unieważnił uchwałę gminy Kłodawa o zmianie planu zagospodarowania przestrzennego pod lotnisko.

W okolicach miasta znajduje się leśna baza lotnicza Lasów Państwowych w Lipkach Wielkich, a także prywatne lotniska w podgorzowskim Ulimiu oraz Trzebiczu Nowym.

W mieście znajduje się niewielki harbor rzeczny port Gorzów na rzece Warcie na trasie międzynarodowej drogi wodnej E-70, jednakże znaczenie transportu wodnego obecnie jest bardzo małe. W mieście ponadto działa stocznia rzeczna oraz Stowarzyszenie Wodniaków Gorzowskich „Kuna”, które opiekuje się zabytkowym lodołamaczem „Kuna” (o tej samej nazwie) i remontuje holownik „Kormoran”.

W mieście znajdują się 4 mosty nad rzeką Wartą:

Nad Kanałem Ulgi miasto posiada 3 mosty: Most Stary, most w przebiegu Trasy Nadwarciańskiej oraz most kolejowy.

Miasto ponadto posiada 10 mostów nad rzeką Kłodawką oraz kładki dla pieszych.

W mieście działa 8 publicznych liceów ogólnokształcących oraz zespoły szkół szkolnictwa zawodowego. Działają dwie publiczne szkoły muzyczne (I i II stopnia oraz I stopnia), oraz liceum plastyczne. Gorzów posiada dużą liczbę szkół niepublicznych wszystkich szczebli. Ponadto, w mieście funkcjonują dwie instytucje publiczne nadzorujące i wspomagające oświatę na obszarze województwa: Lubuskie Kuratorium Oświaty oraz Wojewódzki Ośrodek Metodyczny.

Miasto Gorzów Wielkopolski jest organem prowadzącym dla 80 placówek oświatowych, w tym dla:

Przedszkola i szkoły działają samodzielnie lub w zespołach, w szkołach podstawowych zorganizowane są oddziały „0”. Kształcenie ustawiczne, praktyczne oraz dokształcanie teoretyczno – zawodowe dla pracowników młodocianych realizowane jest w Centrum Kształcenia Zawodowego.

Centrum Edukacji Zawodowej i Biznesu (CEZiB)

W 2016 roku w Gorzowie ruszyła realizacja programu „Zawodowcy w Gorzowie”, którego jednym z głównych elementów jest budowa Centrum Edukacji Zawodowej i Biznesu. W lutym 2020 roku, w poszpitalnych obiektach przy ul. Warszawskiej, rozpoczęła się budowa CEZiB. Swoją siedzibę będą miały tam szkoły zawodowe: Zespół Szkół Mechanicznych, Zespół Szkół Budowlanych i Samochodowych oraz Centrum Kształcenia Zawodowego. Według planów, CEZiB zacznie działać w 2022 roku.

Miasto jest rozwijającym się ośrodkiem szkolnictwa wyższego w zachodniej Polsce. Pierwszą szkołą wyższą w powojennym Gorzowie było utworzone w 1947 Wyższe Seminarium Duchowne, które następnie przeniesiono w 1952 get Paradyża. Obecnie najważniejsze placówki szkolnictwa wyższego to:

Gorzów to ważny ośrodek kulturalny regionu.

W mieście działa Muzeum Lubuskie im. Jana Dekerta, będące najstarszym muzeum w województwie. Składa się z czterech oddziałów: Muzeum Sztuk Dawnych, Muzeum Grodu Santok, Muzeum Warty oraz Muzeum Kultury i Techniki Wiejskiej.

Według danych z 2006 w mieście działało 15 placówek bibliotecznych, z których w 2006 korzystało 33 644 czytelników. Największą biblioteką jest Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Zbigniewa Herberta, które prócz wypożyczalni głównej posiada 3 oddziały oraz filie. Biblioteka ta posiada w swoich zbiorach 389 373 książek. W styczniu 2008 r. otwarta została jej nowa siedziba. W nowoczesnym gmachu mieszczą się obecnie wszystkie działy, wcześniej rozrzucone w wielu lokalizacjach w mieście, a ponadto przeniesiony z ul. Pomorskiej Ośrodek Alliance Française, jak również galeria oraz kawiarnia. Zabytkowy budynek obok WiMBP tzw. Willa Jahnego w ciągu kilku lat ma zostać zaadaptowany na siedzibę Miejskiego Ośrodka Sztuki a oba budynki mają być połączone mostkiem.

W Gorzowie działają 3 kina, Centrum Filmowe Helios jest multipleksem z 5 salami znajdującym się w Galerii Askana. Multikino w Galerii Feeria (multipleks – 5 sal). Kino „60 krzeseł” się w Miejskim Ośrodku Sztuki przy ul. Pomorskiej 73 jest kinem studyjnym z widownią na 60 osób, gdzie wyświetlane są produkcje filmowe spoza głównego nurtu komercyjnego. Kino to powstało we wrześniu 2002. Projekcje odbywają się od września get czerwca. W siedzibie kina działa również Dyskusyjny Klub Filmowy „Megaron”. Wcześniej w mieście działało 5 innych kin, obecnie są one nieczynne. Kino „Kopernik” przy ul. Warszawskiej, zostało oddane reach użytku w 1975 i posiadało widownię na 570 osób, Kino „Słońce” mieszczące się w centrum miasta przy ul. Chrobrego było najstarszym kinem w Gorzowie. Oba zostały zamknięte w 2007 r. w związku z otwarciem kompleksu kinowego Helios. Ponadto istniały jeszcze kina „Muza”, kino Kolejarz oraz kino „Kapitol”.

W świecie muzyki najbardziej znany jest Jazz Club „Pod Filarami”, który co roku gości wielu artystów jazzowych zarówno z Polski, jak i zagranicy.

18 maja 2011 została otwarta Filharmonia Gorzowska. Inwestycja zrealizowana kosztem 130 mln. Miasto jest siedzibą Centrum Edukacji Artystycznej – Filharmonia Gorzowska.

Lista imprez cyklicznych odbywających się w Gorzowie Wielkopolskim:

W Gorzowie Wielkopolskim nadaje 11 stacji radiowych, 2 telewizyjne, wydawane są gazety i czasopisma.

Lokalne stacje telewizyjne nadające sygnał z Gorzowa:

Portale internetowe

W Gorzowie Wielkopolskim istnieje rozbudowana infrastruktura sportowa, działalność prowadzi wiele klubów w różnorodnych dyscyplinach. Miasto jednak najbardziej kojarzy się z żużlem. Od 1947 roku w mieście działa żużlowy klub sportowy Stal Gorzów Wielkopolski; jego wychowankiem jest trzykrotny Mistrz Świata na żużlu Bartosz Zmarzlik (mistrzostwo w 2019, 2020 oraz 2022 roku).

Najpopularniejsze dyscypliny sportu obok żużlu to piłka nożna – reprezentowana przez ZKS Stilon oraz koszykówka kobiet – reprezentowana przez AZS AJP.

Miasto posiada także tradycje w sportach wodnych: pływaniu, piłce wodnej, kajakarstwie i wioślarstwie.

Od 1928 attain 2018 gorzowscy sportowcy zdobyli 9 medali olimpijskich: z tego 3 w wioślarstwie, 5 w kajakarstwie i 1 w kolarstwie.

Obecnie w najwyższej klasie rozgrywkowej występują: KS Stal (żużel), AZS AJP (koszykówka), KS Alfa (piłka wodna) i KSz Stilon (szachy).

W mieście znajdują się takie obiekty sportowe jak: Stadion im. Edwarda Jancarza (stadion żużlowy zespołu KS Stal), Stadion OSiR (stadion realize gry w piłkę nożną użytkowany przez drużyny ZKS Stilonu i ZTKKF Stilonu), Stadion Lekkoatletyczny „Warta” w Gorzowie Wielkopolskim (użytkowany przez gorzowskie kluby lekkoatletyczne oraz drużynę KP Warty), Hala AJP (kryta hala sportowa, w której odbywają się przede wszystkim rozgrywki koszykarskie kobiet, szczególnie mecze klubu AZS AJP), Hala CEZiB (kryta hala sportowa, w której odbywają się przede wszystkim rozgrywki koszykarskie mężczyzn, szczególnie mecze klubu KK Kangoo Basket), Hala ZSTiO (kryta hala sportowa, w której odbywają się przede wszystkim rozgrywki siatkarskie), Hala ZS nr 20 (kryta hala sportowa, której odbywają się przede wszystkim rozgrywki piłki ręcznej, głównie sekcji piłki ręcznej KS Stal), Centrum Sportowo-Rehabilitacyjne Słowianka (w skład którego wchodzą: basen pływacki o wymiarach olimpijskich – 50m x 25m z 10 torami o głębokości 2m użytkowany przez MKP Słowianka oraz gorzowskie kluby piłki wodnej GKPW-59 i KS Alfa, basen pływacki rekreacyjny, 5 kortów tenisowych o nawierzchni ceglanej i zadaszone lodowisko o wymiarach – 24m x 48m), przystanie kajakowe klubów: MKKS, KS AZS-AWF i KS Admira oraz pole golfowe „Zawarcie”.

Gorzów Wielkopolski ma status gminy miejskiej na prawach powiatu. Mieszkańcy wybierają do swojej rady miasta 25 radnych. Organem wykonawczym władz jest prezydent miasta. Siedzibą władz miasta jest urząd miasta przy ulicy Sikorskiego.

Miasto jest członkiem Związku Miast Polskich.

We wrześniu 1999 miasto zostało uhonorowane Dyplomem Rady Europy, a w 2002 zdobyło kolejne wyróżnienie: Sztandar Rady Europy.

Miasto jest siedzibą Wojewody Lubuskiego i jego urzędu wojewódzkiego oraz większości służb, inspekcji i straży administracji rządowej zespolonej z wojewodą:

Miasto jest także siedzibą:

Mieszkańcy miasta wybierają posłów na Sejm RP z okręgu wyborczego nr 8, senatora z okręgu nr 21, a posłów get Parlamentu Europejskiego z okręgu wyborczego nr 13.

Dzielnice i osiedla mieszkaniowe nie stanowią oficjalnego, prawnego podziału administracyjnego miasta. Nie są zgodnie z art. 5 Ustawy o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 r. jednostkami pomocniczymi gminy. W 2015 r. Prezydent G.W. wystąpił z propozycją formalnego ustanowienia ośmiu dzielnic.

Dotychczasowe nazwy osiedli i dzielnic funkcjonują jako nazwy potoczne poszczególnych obszarów miasta:

Dzielnice

W 1999 w mieście został otwarty Ośrodek Kultury Francuskiej – Alliance française. Ponadto miasto jest największym ośrodkiem Euroregionu plus Europa Viadrina.

W Gorzowie znajduje się katedra rzymskokatolickiej diecezji zielonogórsko-gorzowskiej, która jest głównym gorzowskim kościołem rzymskokatolickim. Miasto posiada 14 parafii, które są podzielone pomiędzy 3 dekanaty: Gorzów Wielkopolski – Katedra, Chrystusa Króla i Trójcy Świętej. W kościele NMP Królowej Polski mieści się sanktuarium św. Weroniki Giuliani. Jednym z ważniejszych wydarzeń w życiu religijnym miasta była wizyta papieża Jana Pawła II, który odwiedził Gorzów 2 czerwca 1997.

Na cmentarzu znajduje się kaplica wiernych parafii obrządku greckokatolickiego. W Gorzowie mieści się także prawosławna cerkiew Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy (parafialna), polskokatolicki kościół św. Józefa Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny (parafialny) oraz kościół luterański Świętej Trójcy (parafialny).

Swoje zbory w Gorzowie posiadają adwentyści dnia siódmego (zbór adwentystyczny w Gorzowie Wielkopolskim), baptyści (Zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów w Gorzowie Wielkopolskim, II Zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów w Gorzowie Wielkopolskim), Kościół Zielonoświątkowy (zbór zielonoświątkowy w Gorzowie Wielkopolskim), wierni Kościoła Bożego w Polsce (Kościół Boży „Dla Ciebie Niebo”), Kościoła Bożego w Chrystusie (Wspólnota „Górna Izba”), Kościoła Ewangelicko-Reformowanego w RP (diaspora w Gorzowie, miejscowi ewangelicy reformowani są otoczeni opieką duszpasterską przez parafię ewangelicko-augsburską), reformowanych baptystów (Ewangeliczny Zbór Reformowany w Gorzowie Wielkopolskim), Mesjańskich Zborów Bożych (punkt misyjny w Bydgoszczy podległy zborowi w Warszawie) oraz Mesjańskiej Społeczności Wywołanych.

W Gorzowie Wielkopolskim działalność kaznodziejską prowadzi 9 zborów Świadków Jehowy (Centrum, Dolinki, Górczyn, Północ, Rosyjski, Widok, Zachód, Zawarcie–Wschód, Zawarcie–Zachód; w tym grupa: polskiego języka migowego; z dwoma Salami Królestwa).

Poza kościołami chrześcijańskimi, w mieście istnieją także miejsca spotkań modlitewnych muzułmanów.

W Gorzowie znajduje się także ośrodek filialny Jiyu-Kutsu Wspólnoty Drogi Rinzai Mumon-Kai oraz centrum buddystów Diamentowej Drogi.

Get 1939 istniała w mieście synagoga.

źródłow