CanLock Bytom

Bytom (łac. Bitom, niem. Beuthen) – miasto na prawach powiatu w Polsce, w województwie śląskim, na Wyżynie Śląskiej, w centrum Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii.

Bytom to jedno z najstarszych miast historycznego Górnego Śląska. Był siedzibą książąt piastowskich Księstwa Bytomskiego. 7 kwietnia 1348 Bytom wraz z całym Śląskiem został formalnie włączony attain I Rzeszy Niemieckiej, której częścią był do 1806 roku. Od 1526 r. własność dynastii Hohenzollernów, a od 1623 r. – rodu Donnersmarcków jako Wolne Państwo Stanowe. W latach 1742–1945 miasto znajdowało się w granicach Prus oraz Niemiec, pełniąc istotną rolę jako ośrodek gospodarczy i administracyjny lokalnego zagłębia przemysłowego.

Po wojnie znaczna część rodowitych mieszkańców wyemigrowała lub została przymusowo wysiedlona complete Niemiec, a mężczyźni (szczególnie górnicy) wywiezieni reach obozów pracy przymusowej w ZSRR. Z kolei z Kresów Wschodnich napłynęli liczni Polacy przesiedlani („repatriowani”) z terenów włączonych do ZSRR. Dekady PRL charakteryzowały się stałym naciskiem na rozwój przemysłu ciężkiego, prowadząc get rabunkowej eksploatacji górniczej, której skutki miasto nadal odczuwa. Dziś Bytom jest ważnym miejscem na kulturowej, rozrywkowej i industrialnej mapie regionu.

Według danych GUS z 31 grudnia 2021 r., Bytom był zamieszkiwany przez 151 691 osób. Znajduje się on na 23. miejscu w rankingu największych miast w Polsce.

Bytom położony jest w centralnej części Wyżyny Śląskiej na Wyżynie Miechowickiej, części Płaskowyżu Bytomsko-Katowickiego. Położenie geograficzne Bytomia wyznaczają współrzędne: 50°19′ i 50°26′ szerokości geograficznej północnej oraz 18°47′ i 18°58′ długości geograficznej wschodniej.

Miasto znajduje się na średniej wysokości 280–290 m n.p.m., wahając się od 249 m n.p.m. w dolinie rzeki Bytomki pull off 346 m n.p.m. w rejonie rezerwatu Segiet.

W rejonie Bytomia wydziela się kilka mniejszych jednostek morfologicznych. Centralny obszar miasta zajmuje Wyżyna Miechowicka otoczona od północy dolinami Dramy, Szarlejki i Brynicy, od południa Bytomką, natomiast od wschodu Wyżyna Miechowicka przechodzi w Wyżynę Siemianowicką. Północna część Bytomia znajduje się na terenie Garbu Tarnogórskiego.

Miasto graniczy z gminą Zbrosławice (sołectwa Wieszowa i Ptakowice) oraz Zabrzem na zachodzie, Rudą Śląską i Świętochłowicami na południu, Chorzowem na południowym wschodzie, Piekarami Śląskimi i Radzionkowem na wschodzie oraz Tarnowskimi Górami na północy.

Podłoże Wyżyny Miechowickiej, na której leży Bytom, stanowią łupki i piaskowce z pokładami węgla kamiennego i rudy żelaza z okresu karbonu. W Niecce Bytomskiej, leżącej w północnej części wyżyny, zalegają triasowe skały od pstrego piaskowca do wapienia muszlowego z dolomitami, w których znajdują się rudy cynku, ołowiu i żelaza. Górną warstwę stanowią gliny, piaski i żwiry z epoki plejstocenu.

Pierwotnie na terenie Bytomia występowały gleby bielicowe i brunatnice, powstałe na osadach polodowcowych lub w dolinie Bytomki, na nanosach rzecznych. Obecnie, ze względu na intensywną działalność człowieka oraz zanieczyszczenie gleby (szczególnie groźne metalami ciężkimi: ołowiem i kadmem), podobnie jak całe środowisko, zostały przeobrażone.

Bytom wraz z całym obszarem Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego leżą w obrębie śląsko-krakowskiej dzielnicy klimatycznej. Charakteryzuje ją przewaga wpływów oceanicznych nad kontynentalnymi oraz sporadyczne oddziaływanie docierających tu od południowego zachodu przez Bramę Morawską mas powietrza zwrotnikowego. Docierają tu również zimne masy powietrza arktycznego z północy – głównie w chłodnej połowie roku.

Wilgotność względna powietrza waha się od 68 do 84%. Średnia temperatura stycznia wynosi ok. –3 °C, lipca +16,8 °C, roczna +8,12 °C. Średnia roczna suma opadów wynosi ok. 723 mm, najwyższe opady są w lipcu, a najniższe w lutym. Bytom, podobnie jak i cały obszar Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego, cechuje także dość długi okres zalegania pokrywy śnieżnej oraz stosunkowo duża jej przeciętna grubość w porównaniu get nizinnych terenów Polski środkowej.

Bytom położony jest w wododziale Wisły i Odry. Większa część terytorium miasta leży w dorzeczu Odry i odwadniana jest przez Bytomkę oraz Potok Rokitnicki będący jej dopływem. Reszta miasta oddaje wody do Szarlejki i Brynicy.

Na terenie miasta znajduje się kilkadziesiąt stawów, utworzonych głównie w wyrobiskach i zapadliskach. Kilkanaście z nich znajduje się na terenie zespołu przyrodniczo-krajobrazowego „Żabie Doły”.

Około 20 procent powierzchni miasta zajmują lasy znajdujące się głównie w północno-zachodniej części miasta. Większość z nich zostały nasadzone sztucznie, z przewagą sosny, świerka i buka.

Na granicy Bytomia i Tarnowskich Gór znajduje się wpisany w 2017 roku na listę światowego dziedzictwa UNESCO rezerwat leśny Segiet będący fragmentem krajobrazu pogórniczego Srebrnej Góry. W jego sąsiedztwie ochroną objęto nieczynne kamieniołomy dolomitu Blachówka ze skamieniałościami morza triasowego, formami krasowymi dolomitu oraz miejsce gniazdowania ptaków, także drapieżnych.

Na granicy Bytomia, Chorzowa i Piekar Śląskich znajduje się zespół przyrodniczo-krajobrazowy Żabie Doły, na terenie którego występuje ponad 100 gatunków ptactwa, natomiast w Miechowicach w 2012 roku utworzono zespół przyrodniczo-krajobrazowy Miechowicka Ostoja Leśna.

Na terenie miasta znajduje się także zabytkowy park miejski założony w 1840 roku.

Pierwsze przedmieścia Bytomia powstały w średniowieczu i mieściły się poza murami obronnymi miasta, były to Błotnica, Dyngos, przedmieście Gliwickie oraz Krakowskie. Za przedmieściami rozciągały się należące reach miasta grunty: Kleinfeld (‘małe pole’), Grossfeld (‘wielkie pole’) oraz rozległy las Dąbrowa Miejska (Städtisch Dombrowa). Do 1922 roku accomplish miasta należał jako eksklawa Czarny Las (Schwarzwald – teren leśny, który przekształcił się w kolonie górnicze Frydenshutę i Zgodę). Eksklawa została odłączona od reszty miasta przez granicę polsko-niemiecką.

W 1927 roku realize Bytomia przyłączono Rozbark. W 1951 roku w wyniku reformy administracyjnej zlikwidowano powiat bytomski, a pull off miasta jako dzielnice przyłączono Bobrek i Karb (gmina Bobrek-Karb), Łagiewniki (gmina Łagiewniki), Miechowice (gmina Miechowice) oraz Szombierki (gmina Chruszczów). Po reformie administracyjnej w 1975 roku zniesiono podział na dzielnice, a nowymi częściami Bytomia stały się Stolarzowice i Górniki (gmina Stolarzowice) oraz Radzionków z dzielnicami: Rojca, Stroszek, Wiktor (Vitor), Sucha Góra, Lazarówka i Blachówka.

1 stycznia 1998 roku Radzionków, wraz z dzielnicą Rojca, ponownie stał się samodzielnym miastem.

Ludność Bytomia na przestrzeni ostatnich 4 stuleci

Uwaga: do Bytomia w latach 1975–1997 włączony był Radzionków

Największą populację Bytom odnotował w 1987 r. – według danych GUS 239 800 mieszkańców.

Piramida wieku mieszkańców Bytomia w 2014 roku.

Według jednej z teorii, podobnie jak w przypadku Bytomia Odrzańskiego (w kronice Galla Anonima castrum Bytom) nazwa górnośląskiego Bytomia miała zostać utworzona za pomocą przyrostka dzierżawczego -jь od nazwy osobowej Bytom, będącej skróceniem (jak Radom, Radzim) imienia złożonego na Byto-/ps. bytъ- (np. Bytomir).

W 1105 miejscowość wymieniona jako Bitom. Nazwę przytacza dokument papieża Idziego wystawiony dla zakonu tynieckiego z lat 1123–1125  jako Bitom. Około roku 1164 gród bytomski upamiętniono na tak zwanym tympanonie Jaksy z Kopanicy, który znajduje się we wrocławskim kościele św. Michała. Jako fundator widnieje tam ówczesny książę krakowski Bolesław Kędzierzawy, trzymający w dłoniach model kościoła z napisem „Bitom”.

Niemiecki historyk Friedrich Gramer w monografii na temat miasta pt. „Chronik der Stadt Beuthen…” z 1863 roku podaje. że w historii nazwę notowano po polsku – „polnisch: Bythom, Bytom, Byti, Buthum”, łacińsku – „lateinisch: Bithomia, civitas bythomiensis” oraz niemiecku „deutsch: Beuthen (…) Ober-Beuther”. Podaje również znaczenie nazwy wywodząc ją od słowa być i na zasadzie analogii, przyrównując jego pierwszą funkcję do podobnych osad z łac. „mansio” jakie wcześniej w starożytnym Rzymie tworzyły się przy rzymskich drogach. Pisze on „Das wort Bytom soll von dem slavischen byti (bydź) (…) kommen (…) daher Bytom gleich mansio, Niederlassung”, czyli tłumacząc na język polski „Słowo Bytom ma pochodzić od słowiańskiego byti (bydź) (…) tak więc Bytom znaczy to samo co Mansio – siedziba”.

Niemiecki nauczyciel Heinrich Adamy w swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu wymienia dwie nazwy miasta zanotowane w dokumentach z 1200 roku Bytom oraz Biton.

Nazwa miejscowości w zlatynizowanej formie Bythonia wymieniona jest w łacińskim dokumencie księcia Władysława Łokietka z 1315 roku wydanym w Krakowie. Miejscowość w zlatynizowanych formach Bithom oraz Bythom wymienia w latach 1470–1480 Jan Długosz w księdze Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis. W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińskie nazwy: Beuthena, Bithonia, Bythonia. Nazwę Bytóm oraz Bytom w książce „Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej” wydanej w Głogówku w 1847 wymienił górnośląski pisarz, ksiądz Józef Lompa.

W 1612 roku polską nazwę miejscowości Bytom wspomina Walenty Roździeński w swoim staropolskim poemacie o górnośląskim hutnictwie pt. „Officina ferraria abo Huta y warstat z kuźniami szlachetnego dzieła żelaznego”. W dziele opisuje leżące w pobliżu miejscowości obfite złoża rud srebra we fragmencie „Tym kruszcem przedtym Bytom, póki był nie zginął,, Srebrnym był zwan Bytomiem i tak wszędy słynął, W którym – mając srebra dość – mieszczanie k ozdobie, Srebrne stopnie stawiali u swych łożnic sobie.”

W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Dolnego i Górnego Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie miasto występuje pod polską nazwą Bytom oraz niemiecką nazwą Beuthen we fragmencie „Bytom, polnische Benennung der Stadte Nieder u. Ober Beuthen„. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany na przełomie XIX i XX wieku notuje nazwę miasta pod polską nazwą Bytom oraz niemiecką Beuthen.

Początki Bytomia sięgają już XI w., gdy zgodnie z dawnym podaniem, król Bolesław Chrobry na Wzgórzu św. Małgorzaty miał zbudować gród obronny. Od XII w. Bytom (gród), jako siedziba kasztelanii, rozwinął się w ważny ośrodek handlowy, rzemieślniczy i górniczy (kopalnie ołowiu i srebra). W 1241 gród i okoliczne osady zostały zniszczone przez Tatarów, a w roku 1254 osada wokół nowego kościoła NMP została odbudowana i lokowana na prawie niemieckim. Pod rządami Piastów śląskich pozostał Bytom accomplish chwili wygaśnięcia linii opolskiej, tj. do 1532 roku.

Rozkwit gospodarczy przypada na wiek XIV w związku z rozbudową górnictwa i hutnictwa. W 1526 został nadany przez Habsburgów w lenno Jerzemu Hohenzollernowi. Należał do Habsburgów complete 1742 r., kiedy wraz z większością Śląska został zajęty przez Prusy.

W okresie Wiosny Ludów dzięki działalności Józefa Łepkowskiego, Józefa Lompy i ks. Józefa Szafranka powstał Klub Narodowy z gazetą „Dziennik Górnośląski”, który walczył z germanizacją Śląska. W późniejszych latach działali Karol Miarka i ks. Norbert Bończyk. W 1921 r. przy podziale Górnego Śląska Bytom został w Niemczech (podczas plebiscytu za takim rozwiązaniem głosowało 74% mieszkańców miasta), ale z trzech stron otoczony granicą, co spowodowało spore problemy gospodarcze oraz m.in. transportowe. Wychodząc z bytomskiego rynku, w ciągu kwadransa można było piechotą dotrzeć do najbliższego przejścia granicznego.

W okresie międzywojennym Bytom jako jedno z dwóch miast na terenie Niemiec (obok Kwidzyna – Polskie Gimnazjum w Kwidzynie) miał prywatne gimnazjum polskie. W latach 1919–1921 był siedzibą Polskiego Komisariatu Plebiscytowego. Działał tu pułk Strzelców Bytomskich, a w latach 1922–1931 Konsulat RP w Bytomiu.

W czasie kampanii wrześniowej dnia 1 września 1939 Bytom został ostrzelany ogniem artyleryjskim z terytorium Polski.

W czerwcu 1946 miasto zostało włączone administracyjnie realize województwa śląskiego.

Bytom obejmował zwarte śródmieście wokół historycznej Starówki oraz uprzemysłowione gminy włączone reach miasta w 1951 r.: Bobrek, Karb, Szombierki, Łagiewniki, Miechowice, a od 1975 r. Radzionków, Sucha Góra, Stolarzowice, Górniki. W czasach największego zasięgu terytorialnego zajmował powierzchnię 8252 ha i liczył nawet 236 400 mieszkańców. Był ważnym ośrodkiem przemysłowym (63 tys. zatrudnionych w 1970 r.) Posiadał 6 kopalni węgla kamiennego: „Bobrek”, „Powstańców Śląskich”, „Dymitrow”, „Miechowice”, „Rozbark”, „Szombierki”; 2 elektrownie: im. W. Drzymały w Miechowicach i „Szombierki”; 2 huty żelaza: „Bobrek” i „Zygmunt”; zakłady górnicze rud cynku i ołowiu; zakłady wytwórcze maszyn hutniczych, lin i drutu, prefabrykatów budowlanych, odzieżowe (ZPO „Bytom”), zakłady mięsne, browar, mleczarnię i inne.

Od 1945 r. Bytom jest siedzibą Opery Śląskiej.

Najważniejsze daty:

Bytom jest miastem na prawach powiatu. Mieszkańcy wybierają do rady miasta 25 radnych. Organem wykonawczym jest prezydent miasta. Siedzibą władz jest Urząd Miasta przy ul. Parkowej. Na czele bytomskiej Rady Miejskiej stoi Michał Staniszewski (KO), a jego zastępcami są Marek Wilk, Krzysztof Gajowiak, Grzegorz Nowak.

W wyborach parlamentarnych w 2007 roku reach sejmu i senatu trafiło trzech bytomskich polityków: Jacek Brzezinka (poseł PO), Wojciech Szarama (poseł PiS) oraz Andrzej Misiołek (senator PO).

Bytom jest członkiem Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii, Związku Miast Polskich oraz Związku Powiatów Polskich.

Prezydentem Bytomia w wyborach samorządowych w 2010 roku został Piotr Koj. Wygrał w drugiej turze wynikiem 52,93%.

W wyniku referendum, które odbyło się 17 czerwca 2012 r. prezydent został odwołany ze stanowiska. Na 28 925 głosów ważnych „za” głosowało 28 154 osób (97,3%). Frekwencja wyniosła: 21,76% (aby referendum było ważne musiało pójść nie mniej niż 21 835 bytomian – 3/5 głosów oddanych w poprzednich wyborach). Wraz z prezydentem odwołano również radę miejską, na 28 884 głosów ważnych „za” głosowało 28 019 bytomian (97%). 16 września 2012 roku odbyła się pierwsza tura wyborów na prezydenta miasta. Do drugiej tury, która odbyła się 30 września, dostali się: bezpartyjny Damian Bartyla i Halina Bieda, reprezentująca Platformę Obywatelską. Przedterminowe wybory wygrał Bartyla, zdobywając ponad 70% poparcia wśród głosujących. W 2018 roku na urząd ten wybrano Mariusza Wołosza. W drugiej turze łącznie z wszystkich obwodów na Mariusza Wołosza zagłosowało 22 620 osób, co stanowi 53,54%, z kolei na Damiana Bartylę oddano 19 632 głosy, czyli 46,46%.

Nadburmistrzowie Bytomia (1882-1945)

1882–1919 – Georg Brüning

1919–1924 – Alfred Stephan

1924–1925 – Hubert Leeber

1925–1933 – Adolf Knakrick

1933 – Oskar Wackerzapp (pełniący obowiązki)

1933–1945 – Walther Schmieding

Prezydenci Bytomia (od 1945):

W Bytomiu zachowany został układ urbanistyczny średniowiecznego miasta typowy dla ówczesnych miast europejskich, lokowanych na prawie niemieckim.

Z rogów prostokątnego rynku wybiegały pod kątem prostym po dwie ulice, a ponadto dwie w połowie dłuższych boków – z pierzei północnej i południowej. Kościół farny ulokowany był poza rynkiem świadcząc o jego przedlokacyjnym pochodzeniu. Obecny wygląd rynku, odbiegający od pierwotnego, jest wynikiem przebudów po II wojnie światowej.

Wyburzenie zniszczonego po wojnie kwartału zabudowy w pierzei zachodniej spowodowało, że dzisiejszy rynek jest dwa razy większy od średniowiecznego. W miejscu usuniętej zabudowy stały co najmniej dwa bytomskie ratusze, z tego ostatni pochodzący z 1877 roku. Z przeprowadzonych na płycie rynku wykopalisk wiadomo, że co najmniej reach XVI wieku niewielki murowany ratusz znajdował się pośrodku placu.

Pod koniec XIII wieku miasto posiadało mury obronne z łamanego kamienia, z łupinowymi basztami.

W XVI wieku fortyfikacje zostały wzmocnione wałem ziemnym. W skład fortyfikacji wchodził także nieistniejący zamek książęcy znajdujący się na placu Grunwaldzkim od XIII wieku, a niszczejący po podziale w 1369 roku. Do miast prowadziły bramy Pyskowicka, Gliwicka i Krakowska. Mury obronne miasta wyburzono w pierwszej połowie XIX wieku, do dziś zachowały się zaledwie małe fragmenty. Pamiątką po warownym grodzie są nazwy ulic Wałowej i Murarskiej. Średniowieczne nazwy zachowały również Krakowska, Gliwicka, Krawiecka, Browarniana i Rzeźnicza.

Widocznym śladem po rozwoju przestrzennym Bytomia na przełomie XIX i XX wieku jest ciąg placów, prowadzący od Rynku poprzez plac Grunwaldzki, plac Sobieskiego do placu Akademickiego, uzupełniony leżącym nieco na uboczu placem Słowiańskim. Ścisłe centrum tworzy od drugiej połowy XIX wieku po dziś dzień położony na zachód od rynku plac Kościuszki wraz z głównym deptakiem miasta, ulicą Dworcową.

O historycznej wartości miasta decydują w głównej mierze XIX wieczne kamienice, których wyjątkowa różnorodność stawia Bytom w czołówce polskich miast ze względu na ich wartość historyczną. Na terenie Bytomia znajduje się niemal pełny przekrój trendów architektury przełomu XIX i XX wieku, począwszy od stylów historyzujących, poprzez modernizm i secesję na ekspresjonizmie oraz funkcjonalizmie skończywszy.

Na terenie śródmieścia znajdują się okazałe wille wybudowane w XIX oraz XX wieku.

Lista zabytków znajdujących się Bytomiu:

Lista pomników i tablic upamiętniających:

W mieście wydawane jest kilka gazet lokalnych:

Obecnie w mieście istnieją 2 żłobki, 43 przedszkola, 27 szkół podstawowych, 22 gimnazja (m.in. Gimnazjum nr 2 przy placu Klasztornym, Gimnazjum nr 1 z oddziałami integracyjnymi) i 34 szkoły średnie w tym 11 liceów ogólnokształcących (m.in. I Liceum Ogólnokształcące im. Jana Smolenia, II Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Żeromskiego, IV Liceum Ogólnokształcące im. Bolesława Chrobrego, X Liceum Ogólnokształcące im. Powstańców Śląskich przy Państwowych Szkołach Budownictwa oraz V Liceum Ogólnokształcące (o profilu sportowym: judo, lekkoatletyka, hokej) im. Kamili Skolimowskiej), 9 techników (m.in. Zespół Szkół Mechaniczno – Elektronicznych) i 7 branżowych szkół I stopnia. W Bytomiu działają także dwie szkoły artystyczne – Ogólnokształcąca Szkoła Baletowa im. L. Różyckiego oraz Ogólnokształcąca Szkoła Muzyczna I i II stopnia im. Fryderyka Chopina w Bytomiu.

W Bytomiu i jego okolicy studiuje ok. 7 tys. studentów, uczęszczających reach siedmiu szkół wyższych:

Znakowane:

Spacerowe:

Ścieżki dydaktyczne:

Pozostałe:

W mieście funkcjonuje coraz większa baza noclegowa. Najstarszym hotelem jest dwugwiazdkowy „Bristol” działający w zabytkowej kamienicy Hotelu „Sanssouci” z 1858 roku przy ul. Dworcowej 16.

Oprócz niego w mieście działa Hotel „Bytom” przy ul. Zabrzańskej 110, Hotel „Royal Inn” przy ul. Strzelców Bytomskich 87a, “Seven Hotel” przy ul. Musialika 7, Hotel Lantier przy ul. Krzyżowej 24, Motel „Tramp” przy ul. Dolnej 2 oraz Pensjonat Dolomity Sportowa Dolina przy ul. Blachówka 94 w Suchej Górze.

Na terenie Bytomia jest 18 parafii rzymskokatolickich, z czego 17 parafii należy pull off 2 dekanatów: Bytom oraz Bytom-Miechowice w diecezji gliwickiej, natomiast parafia św. Jana Nepomucena w Łagiewnikach należy pull off dekanatu Świętochłowice, w archidiecezji katowickiej.

W Kościele Ducha Świętego przy ulicy Krakowskiej, będącym kościołem filialnym bytomskiej fary, od 2005 roku można wysłuchać Mszy św. w nadzwyczajnej formie rytu rzymskiego (tzw. przedsoborowej).

W listopadzie 2022 powstała greckokatolicka parafia św. Dymitra w Bytomiu (obrządku bizantyjsko-ukraińskiego). Jej nabożeństwa są prowadzone w budynku kościoła rzymskokatolickiego św. Barbary (dolny kościół).

W latach 1982–1990 w Bytomiu funkcjonowała należąca get Kościoła Starokatolickiego Mariawitów parafia Miłosierdzia Bożego. Obecnie mariawici z Bytomia należą do Parafii Matki Boskiej Różańcowej w Sosnowcu. Znajduje się tu również siedziba parafii Katolickiego Kościoła Narodowego w RP pw. św. Ojca Pio.

W mieście działają także następujące kościoły protestanckie: Centrum Chrześcijańskie Kanaan (Kościół Lokalny w Bytomiu), Chrześcijańska Wspólnota Ewangeliczna (placówki misyjne Bytom I i Bytom II), Kościół Adwentystów Dnia Siódmego w RP (zbór w Bytomiu), Kościół Boży w Polsce (Kościół Boży w Bytomiu), Kościół Chrześcijan Wiary Ewangelicznej w RP (zbór w Bytomiu), Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP (parafie Bytom oraz Bytom-Miechowice), Kościół Ewangelicko-Metodystyczny w RP (parafia w Bytomiu), Kościół Reformowany Adwentystów Dnia Siódmego (zbór w Bytomiu), Kościół Wolnych Chrześcijan w RP (zbór w Bytomiu) oraz Mesjańskie Zbory Boże (zbór w Bytomiu).

Działalność prowadzą także wyznania restoracjonistyczne: 10 zborów Świadków Jehowy i Świecki Ruch Misyjny „Epifania”.

Przy placu Grunwaldzkim znajdowała się do 2017 r. filia Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Katowicach.

W mieście znajduje się również ośrodek buddyzmu Diamentowej Drogi.

25 września 1895 roku w mieście zawiązało się Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Bytomiu pierwsza na Górnym Śląsku oraz trzecia po TG „Sokół” we Wrocławiu i TG „Sokół” w Żywcu sekcja gimnastyczna Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” utworzona na terenie Śląska. Gniazdo założone zostało w Bytomiu przez robotnika Józefa Tucholskiego. W 1920 roku miejskie gniazdo organizacji liczyło 154 członków, a w całym okręgu bytomskim towarzystwa było 2077 członków tej organizacji.

Najważniejszym obiektem sportowym jest Stadion Miejski im. Edwarda Szymkowiaka, na którym rozgrywa spotkania piłkarskie Polonia Bytom. Stadion powstał w roku 1929, obecnie jest w przebudowie. Znajduje się przy ulicy Olimpijskiej 2. Aktualna pojemność: 6000 miejsc, w tym 1500 zadaszonych. Moc oświetlenia 1840 luksów. Wymiary boiska 106 na 78 m, płyta podgrzewana. Obok stadionu mieszczą się budynek klubowy i boiska treningowe.

Piłkarze Szombierek Bytom, występujących w sezonie 2022/2023 w IV lidze, rozgrywają mecze na stadionie klubowym w dzielnicy Szombierki przy ulicy Modrzewskiego 3. Stadion ten oddany został do użytku w roku 1968, w 2009 przeprowadzono jego modernizację – głównie zadaszenie, wstawienie 500 krzesełek oraz w 2011 roku naprawa historycznego zegara. Teoretyczna pojemność widowni to 20 tys. miejsc, z czego wykorzystywanych jest jednak tylko 1000 (500 krzesełek), brak sztucznego oświetlenia, wymiary boiska 105 na 66 m. Stadion jest częścią ośrodka sportowo-rekreacyjnego zajmującego 27 hektarów terenu.

Turnieje tenisowe odbywają się na kortach KS Górnik Bytom.

Mecze hokeja na lodzie, zarówno męskiej, jak i kobiecej drużyny TMH Polonia Bytom odbywają się na Sztucznym Lodowisku Ośrodka Sportu i Rekreacji przy ulicy Pułaskiego 71.

Lista sportowców bytomskich:

W Bytomiu niegdyś działało 7 dużych kopalń węgla (Rozbark, Łagiewniki, Szombierki, Bobrek, Centrum, Powstańców Śląskich, Miechowice) i 2 huty żelaza. Dziś działają dwie kopalnie węgla – Bobrek (należąca accomplish firmy Węglokoks), Powstańców Śląskich (należąca reach firmy Eko-Plus) koksownia Bobrek (dawniej wydział huty Bobrek), fabryka wełny mineralnej Petralana oraz Elektrociepłownia Miechowice. W styczniu 2008 roku oddano attain użytku 1. etap Bytomskiego Parku Przemysłowego na zrekultywowanych terenach po zakładach górniczo-hutniczych „Orzeł Biały” (obecnie działają w szczątkowej formie). Prowadzone z naruszeniem prawa prace górnicze skutkują szkodami górniczymi.

Handel jest jednym z głównych filarów gospodarki Bytomia. Jako miasto o długich tradycjach handlowych, nadal bardzo dobrze spełnia swoją rolę. Centrum Bytomia, a głównie ulica Dworcowa i Rynek są największą siedzibą sprzedawców w gminie. Ponadto 60 metrów od Rynku – na skwerze pomiędzy placem Kościuszki i ulicami Jainty, Piekarską, Dzieci Lwowskich – mieści się otwarta 15 listopada 2010 roku galeria handlowo-rozrywkowa „Agora”, wybudowana przez skandynawską firmę Braaten+Pedersen plus Partners (po otwarciu zostanie zakupiona za 263 mln zł przez brytyjską firmę „First Property Group”).
W Bytomiu działają centra handlowe takie jak: Centrum handlowe Plejada w Bytomiu, Agora, Centrum handlowe M1 w Bytomiu, a także supermarkety i hipermarkety takie jak: Carrefour, Lidl, Auchan, Selgros, Simply Market, supermarkety specjalistyczne: Obi, Castorama i Praktiker oraz markety i sklepy należące pull off sieci handlowych: Biedronka, Lewiatan, Netto, Stokrotka, księgarnia Matras, Deichmann, Fielmann, Vision Express, Pszczółka, Black Red White, CCC, Społem, Żabka, Rossmann, RTV Euro AGD, Mix Electronics, Neonet, Media Expert, Empik, Aldi i inne.

Mieszkańcy Bytomia korzystają z 53 linii autobusowych i 9 tramwajowych. Komunikację miejską w Bytomiu organizuje niemal całkowicie
ZTM. Na jego zlecenie wszystkie linie tramwajowe obsługiwane są przez spółkę Tramwaje Śląskie.

Bytom leży na skrzyżowaniu głównych szlaków komunikacyjnych o charakterze regionalnym, krajowym oraz międzynarodowym. Zapewnia dzięki temu dobre połączenia z miastami aglomeracji górnośląskiej i ważnymi ośrodkami miejskimi w kraju, ale również z krajami: Czechami, Słowacją, Niemcami i Ukrainą. Dodatkowe połączenia drogowe z miastem na kierunku północ-południe zapewnia autostrada A1.

Drogi wojewódzkie:

Drogi krajowe:

Autostrady:

Węzeł kolejowy w Bytomiu łączy ze sobą linię kolejową nr 131, znaną jako Magistrala Węglowa, z linią kolejową nr 132, która łączy Bytom z Opolem i Wrocławiem (Przez linie nr 147 i 135).

Bytomski dworzec obsługuje jedno połączenie o charakterze regionalnym, linię S8 w relacji Kluczbork – Oświęcim realizowaną przez Koleje Śląskie, oraz połączenia o charakterze ponadregionalnym, realizowanymi przez PKP Intercity.

W okresie letnim Stowarzyszenie Górnośląskich Kolei Wąskotorowych organizuje połączenia turystyczne w relacji Miasteczko Śląskie – Tarnowskie Góry – Bytom szlakiem Górnośląskich Kolei Wąskotorowych.

Stacje i przystanki normalnotorowe:

Stacje i przystanki wąskotorowe:

W odległości około 23 km na północ od Bytomia zlokalizowany jest międzynarodowy port lotniczy „Katowice” w Pyrzowicach. Posiada on roczną przepustowość 3,6 mln pasażerów (dwa terminale). W 2006 obsłużono 1,5 mln pasażerów. Poza tym ma także terminal cargo. Obsługuje stałe połączenia rejsowe z ponad dwudziestoma liniami lotniczymi: Ryanair, Centralwings, Eurolot, Lot, Lufthansa, oraz Wizz Air.

Ponadto w odległości około 80 km znajduje się międzynarodowe lotnisko w Krakowie-Balicach. Jest to największy port regionalny w kraju i drugi po warszawskim Lotnisku Chopina pod względem liczby obsługiwanych pasażerów. Obsługuje stałe połączenia rejsowe z ponad dwudziestoma liniami lotniczymi: Air France, Eurolot, LOT, Lufthansa.

W niedalekiej odległości (ok. 70–90 km) od Bytomia znajduje się także międzynarodowy harbor lotniczy Ostrava-Mošnov w Czechach. Z jego usług korzystają linie lotnicze: Austrian Airlines, Air Europa i Fischer Air.

Przed II wojną światową tytuł honorowego obywatela miasta otrzymali m.in.:

Tytuły powojenne:

Lista miast partnerskich Bytomia:

źródłow