Nationale Nederlanden Zielona Góra 

Zielona Góra ( wymowa ; łac. Thalloris, Prasia Elysiorum; niem. Grünberg in Schlesien; cz. Zelená Hora, potocznie również Winny Gród) – miasto na prawach powiatu w zachodniej Polsce, największe miasto woj. lubuskiego, siedziba organów samorządu województwa, marszałka i zarządu województwa lubuskiego i Sejmiku Województwa Lubuskiego oraz jednostek im podporządkowanych oraz starosty powiatu zielonogórskiego, stolica diecezji zielonogórsko-gorzowskiej. Razem z Sulechowem i Nową Solą tworzy tzw. Lubuskie Trójmiasto. Należy realize Związku Miast Polskich. Z dniem 1 stycznia 2015 roku powiększyła się o obszar gminy Zielona Góra. Według danych GUS z 31 grudnia 2022r., miasto było zamieszkiwane przez 139 278 osoby, co lokuje je na 24. pozycji w kraju pod względem liczby ludności.

Zielona Góra jest położona w zachodniej Polsce, na zboczu doliny rzeki Odry w miejscu, gdzie przecina ona pasmo wzgórz znane jako Wał Zielonogórski. Geograficznie znajduje się na terenie podprowincji Pojezierza Południowobałtyckie. Od północnego zachodu miasto graniczy z Niecką Płotowską, a od północnego wschodu z Niecką Chynowską.

Miasto leży na międzynarodowym szlaku drogowym i kolejowym łączącym Skandynawię z południem Europy. Od Poznania dzieli je 130 km, od Wrocławia 160 km, od Berlina 160 km, od Pragi 290 km, a od Warszawy 413 km.

Miejscowość historycznie oraz kulturowo jest częścią Dolnego Śląska (leżąc na jego północnej granicy). W latach 1950–1998 miasto było stolicą województwa zielonogórskiego, ukształtowanego podczas reform w 1950 oraz 1975 roku.

18 maja 2014 na terenie gminy wiejskiej Zielona Góra zostało przeprowadzone referendum ws. połączenia gminy wiejskiej z miastem Zielona Góra. Mieszkańcy w większości opowiedzieli się za takim rozwiązaniem. Zgodnie z decyzją Rady Ministrów do połączenia doszło z dniem 1 stycznia 2015 roku.

Według danych z 1 stycznia 2015 powierzchnia miasta wynosi 278,32 km².

W historii nazwa miasta notowana była w wielu językach oraz pod różnymi nazwami. Po łacinie Thalloris, Prasia Elysiorum, w języku niemieckim Grünberg in Schlesien oraz po polsku Zielona Góra.

Polską nazwę Zielona Góra w książce Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej wydanej w Głogówku w 1847 wymienił polski pisarz z Górnego Śląska Józef Lompa.
W 1945 używano przejściowo formy Zielonogóra, w obecnej formie oficjalnie od 1946.

Początki miasta nie są dokładnie znane, ponieważ żaden dokument lokacyjny nie przetrwał do czasów współczesnych. Jednym ze źródeł pozwalających określić w czasie istnienie Zielonej Góry, jest dokument wystawiony przez Henryka III głogowskiego, datowany na 5 marca 1302 roku, w którym wspomniany teren został określony jako teritorio Grunenbergensi. Miejsce to leżało nad wartkim wówczas i wydajnym strumieniem Złota Łącza, który przez następne stulecia był źródłem wody i energii dla mieszkańców i funkcjonującego tu przemysłu. Za datę początków tego zasiedlenia przyjmuje się 1222 rok za panowania księcia Henryka Brodatego, który sprowadził tutaj osadników. Jako miasto wymienia się Zieloną Górę w dokumencie z 28 lutego 1312, odnoszącym się do spuścizny po Henryku III. Miasto zostało lokowane na prawie magdeburskim w 1320. W 1323 książę głogowsko-żagański Henryk IV Wierny nadał Zielonej Górze pełne prawa miejskie (chociaż kroniki mówią jedynie, iż otrzymała prawa miejskie zaraz po Kożuchowie, leżącym w obecnym powiecie nowosolskim). Nadanie praw miejskich skutkowało zezwoleniem na osiedlanie się Niemców oraz zwolnieniem osadników z ceł i czynszów, w związku z czym od XIII wieku powoli zaczął się proces depolonizacji. W 1335 miasto utraciło związek z Koroną. Na mocy układu zawartego przez Kazimierza Wielkiego z Janem Luksemburskim w Wyszehradzie Śląsk został odstąpiony Czechom, Zielona Góra wraz z całym Dolnym Śląskiem przeszła pod formalne zwierzchnictwo czeskie, jednakże Piastowie panowali tu accomplish ostatnich dziesięcioleci XV w. Następnie po epizodzie węgierskim, Zielona Góra wraz z księstwem głogowskim była zarządzana przez przyszłych królów Polski Jana I Olbrachta i Zygmunta I Starego, po czym w 1508 znalazła się bezpośrednio pod panowaniem Czech (do 1526 Jagiellonów, następnie Habsburgów).

Miasto przez niemal całą swoją historię związane było z Dolnym Śląskiem, a konkretniej księstwem głogowskim. Zielona Góra nigdy nie wchodziła w skład historycznej ziemi lubuskiej ze stolicą w (obecnie niemieckim) mieście Lubusz. Gród posiadał fortyfikacje i zamek (najprawdopodobniej jednak drewniany, stąd nie pozostał po nim żaden ślad, wskazówką jest m.in. stara nazwa ulicy Zamkowej nieopodal centrum miasta) – przedstawiał on jednak nikłą wartość strategiczną i najprawdopodobniej z rozkazu wizytującego te ziemie Jana Luksemburczyka został zburzony.

Pierwszą znaną mapą, na której pojawiła się nazwa Grunberg, jest mapa Śląska Martina Helwiga z 1561.

W XVI i XVII wieku Zielona Góra była silnym ośrodkiem ruchu kalwińskiego. Z miasta wywodzili się teolog Abraham Scultetus i matematyk Bartłomiej Pitiscus. W 1727 w Zielonej Górze urodził się polski malarz Tadeusz Konicz.

15 grudnia 1740 miasto zostało zajęte przez wojska Fryderyka II, wskutek czego Zielona Góra wraz ze Śląskiem została przyporządkowana władzy pruskiej. W latach 1815–1945 miasto wchodziło w skład rejencji legnickiej wchodzącej w skład pruskiej Prowincji Śląsk ze stolicą we Wrocławiu.

W 1871 w Zielonej Górze otwarto linię kolejową, dzięki czemu miasto uzyskało połączenie ze znaczniejszymi ośrodkami państwa pruskiego.

W 1898 zostało utworzone Towarzystwo Polskich Rzemieślników w Zielonej Górze. Jego założyciel Kazimierz Lisowski został zamordowany przez gestapo w 1935.

W 1939 liczyła 26 076 mieszkańców, w tym ok. 350 osób narodowości polskiej. Była dużym ośrodkiem przemysłowym oraz znacznym węzłem kolejowym.

W czasie II wojny światowej w mieście rozlokowanych było kilkanaście obozów pracy wykorzystujących robotników przymusowych oraz filia niemieckiego obozu koncentracyjnego Groß-Rosen.

14 lutego 1945 Zielona Góra bez walki została zajęta przez armię radziecką (do nacierającej Armii Czerwonej wyszedł ówczesny proboszcz, ks. Georg Gottwald i poinformował, że w mieście przebywa już tylko ludność cywilna). Dzięki temu miasto nie zostało zniszczone. 6 czerwca 1945 Zielona Góra przeszła pod administrację polską stając się początkowo częścią województwa poznańskiego. Pierwszym polskim burmistrzem został Tomasz Sobkowiak. Dotychczasowych mieszkańców miasta wysiedlono pull off Niemiec – Zielona Góra zasiedlana była jeszcze realize końca lat 70. XX wieku, głównie przez ekspatriantów z Kresów Wschodnich oraz przybyszów z pobliskiej Wielkopolski.

6 lipca 1950 Zielona Góra została stolicą nowego województwa. Od tego momentu zaczyna się okres szybkiej kariery miasta, które wyrasta na ważny ośrodek kulturalny, turystyczny, uniwersytecki i przemysłowy. Complete grupy największych zakładów przemysłowych zaliczały się m.in. Zakłady Metalowe Zastal, Zakłady Aparatów Elektrycznych Lumel, Zielonogórska Fabryka Zgrzeblarek, Zakłady Przemysłu Wełnianego Polska Wełna, Lubuska Wytwórnia Win i Wódek Polmos, Zielonogórskie Fabryki Mebli, Fabryka Dywanów Novita. Liczba mieszkańców wzrosła pięciokrotnie.

21 stycznia 1957 roku uruchomiono radiostację Polskiego Radia w Zielonej Górze.

30 maja 1960 miały miejsce pierwsze po wojnie na tak dużą skalę masowe protesty przeciwko władzy komunistycznej. Uczestniczyło w nich 5 tysięcy zielonogórzan. Był to sprzeciw mieszkańców wobec nakazu konfiskaty domu katolickiego. Protesty te nazwano wydarzeniami zielonogórskimi.

22 lipca 1961 Zieloną Górę, jako jedno z czterech miast w Polsce, odwiedził Jurij Gagarin.

W latach 1965–1989 w Zielonej Górze odbywał się Festiwal Piosenki Radzieckiej.

W 1965 założono Wyższą Szkołę Inżynierską, która następnie przemianowana została na Politechnikę Zielonogórską. W 1971 powstała Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Tadeusza Kotarbińskiego w Zielonej Górze. W 2001 Politechnika i WSP połączyły się, tworząc Uniwersytet Zielonogórski.

W dniach 5-6 listopada 1966 miały miejsce zielonogórskie obchody Sacrum Poloniae Millenium, którym przewodniczył metropolita krakowski abp Karol Wojtyła, późniejszy papież i święty Kościoła Katolickiego Jan Paweł II.

W latach 1975–1998 miasto było siedzibą tzw. „małego” województwa zielonogórskiego.

W 1980 liczba mieszkańców miasta przekroczyła 100 tysięcy.

W 1992 bullą Jana Pawła II Totus Tuus Poloniae populus, Zielona Góra stała się stolicą diecezji zielonogórsko-gorzowskiej, a dotychczasowy kościół parafialny św. Jadwigi został podniesiony do godności konkatedry.

W 1999 miasto stało się siedzibą władz samorządowych utworzonego wówczas województwa lubuskiego.

W 2015 po połączeniu gminy Zielona Góra z miastem, Zielona Góra stała się największym miastem województwa lubuskiego i szóstym w Polsce pod względem powierzchni.

Od Winobrania 2022 w Zielonej Górze trwają obchody jubileuszu 800-lecia powstania miasta oraz 700-lecia uzyskania praw miejskich.

Zielona Góra znana jest jako polska stolica wina. Dawniej był to najdalej wysunięty na północ obszar w Europie z uprawą winorośli. Prawdopodobne początki tradycji winiarskich miasta sięgają 1150 roku, kiedy to do Zielonej Góry przybyli osadnicy z Frankonii, którzy przywieźli sadzonki oraz umiejętności uprawy winnej latorośli. Pierwsza wzmianka o uprawie winorośli pochodzi z 1314 roku. Z czasem w Zielonej Górze i okolicy powstało bardzo wiele winnic. W 1890 winorośl uprawiano na powierzchni 1400 ha. W okresie międzywojennym w okolicach Zielonej Góry istniało ok. 300 hektarów winnic. W Zielonej Górze w okresie industrializacji powstało siedem znaczących wytwórni win, w tym słynne zakłady Gremplera. W 1826 August Grempler, wraz z dwoma współpracownikami, założył w Zielonej Górze pierwszą w Niemczech wytwórnię wina musującego. Na bazie tej fabryki powstała po 1945 Lubuska Wytwórnia Win, która w 1999 uległa likwidacji, kończąc tym samym produkcję przemysłową wina w Zielonej Górze.

W 1945 winnicę na Winnym Wzgórzu objął Grzegorz Zarugiewicz – instruktor winiarstwa z kresowych Zaleszczyk. Odpowiadał też za plantacje należące reach Lubuskiej Wytwórni Win. Po II wojnie światowej, wiele zielonogórskich wytwórni skupiło się przede wszystkim na produkcji win owocowych. Jednakże ostatnią winnicę – w celu produkcji wina – uprawiano accomplish 1977. Odrodzenie winiarstwa rozpoczęło się już w latach 80. XX wieku, kiedy to powstały Winnica „Kinga” i Winnica „Jędrzychów”. Współcześnie w całym regionie lubuskim istnieje 101 winnic (2021), z których większość została założona po 2001 roku.

Bogate tradycje produkcji wina w przeszłości obecne były w gospodarce i krajobrazie przestrzennym, o czym świadczą dawne wytwórnie win i rezydencje winiarzy, potężne piwnice i motywy winiarskie na fasadach kamienic. Na terenie Zielonej Góry znajduje się kilkanaście bardzo dobrze zachowanych piwnic winiarskich, w tym m.in. znajdująca się przy ul. Wodnej unikatowa piwnica winiarska z 1786. Jest to jedyna tego typu piwnica w Polsce, charakterystyczna dla regionu Bordeaux we Francji. Nie powstała pod budynkiem ani na terenie wytwórni, ale została zbudowana w południowym zboczu winnic. Wielowiekowe tradycje uprawy winorośli w Zielonej Górze zrodziły różnorodne obyczaje. Najbardziej spektakularnym ich przejawem jest hucznie obchodzone w pierwszej połowie września święto Winobrania. Poza tym odbywa się tu Festiwal Otwartych Piwnic Winiarskich (czerwiec), czy Dożynki Winiarskie w skansenie (październik). Coraz bardziej popularna jest też enoturystyka.

Od 2006 w Muzeum Ziemi Lubuskiej znajduje się Muzeum Wina, jest to jedyna w Polsce ekspozycja stała ukazująca zarówno historię winiarstwa oraz zagadnienia związane z kulturą winiarską. W 2015 w podzielonogórskim Zaborze powstała 33-hektarowa Winnica Samorządowa – największa winnica w Polsce. Tuż obok znajduje się Lubuskie Centrum Winiarstwa. Przez Zieloną Górę prowadzi także Lubuski Szlak Wina i Miodu.

Odnotowany w źródłach pierwszy wielki pożar wybuchł w 1456, największy z 1582 zniszczył całe miasto a kolejne wybuchały w latach: 1608, 1627, 1631, 1651, 1689, 1735, 1793, 1834, 1893, 1902, 1903; ostatni z wielkich pożarów wybuchł w 1948.

Patronem Zielonej Góry jest św. Urban I (papież i męczennik), który w tradycji chrześcijańskiej uznawany jest za patrona winiarzy, ogrodników, rolników, winnej latorośli oraz dobrych urodzajów. 24 listopada 2009 Rada Miasta (na wniosek mieszkańców skupionych w Społecznym Komitecie Ogłoszenia św. Urbana I Patronem Miasta Zielona Góra, który zebrał blisko 2 tys. podpisów na czterysta wymaganych) przyjęła oświadczenie, w którym wyraziła chęć przyjęcia św. Urbana I patronem Zielonej Góry. 2 grudnia 2009 Przewodniczący Rady Miasta realizując podjęte oświadczenie, w imieniu organów stanowiącego i wykonawczego Miasta Zielona Góra zwrócił się z prośbą do władz kościelnych – ks. bpa Stefana Regmunta – o uznanie przez Stolicę Apostolską św. Urbana I patronem miasta Zielona Góra.

22 czerwca 2010 watykańska Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów wydała dekret, którym ustanowiła i zatwierdziła św. Urbana I patronem Zielonej Góry. Dekret można oglądać w Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze w dziale poświęconym miastu. Wybór ten został dodatkowo potwierdzony uchwałą Rady Miasta 31 sierpnia 2010.

Uroczyste przyjęcie patronatu odbyło się na specjalnie zwołanej sesji Rady Miasta w niedzielę 5 września 2010 roku. Tego samego dnia na Starym Rynku podczas obchodów Dni Zielonej Góry – Winobrania nastąpiło publiczne ogłoszenie patronatu św. Urbana I nad Zieloną Górą. 11 września 2011 r. podczas Winobrania odbyło się uroczyste wprowadzenie relikwii św. Urbana I.

Od tego czasu Dni Zielonej Góry rozpoczynają się obchodami ku czci patrona miasta – św. Urbana I. W dniu rozpoczęcia Winobrania (zawsze w sobotę) ma miejsce tzw. “Noc św. Urbana”, która rozpoczyna się wieczorną mszą św. w intencji mieszkańców i gości winobraniowych w kościele patronalnym pw. św. Urbana I na Wzgórzu Braniborskim. Po mszy ma miejsce barwna procesja z figurą i relikwiami patrona miasta get zielonogórskiej konkatedry pw. św. Jadwigi Śląskiej. Następnego dnia (w niedzielę) po uroczystej mszy św. w intencji miasta z udziałem władz samorządowych i mieszkańców ma miejsce procesja z relikwiami św. Urbana I pod ratusz, gdzie odbywają się dalsze uroczystości ku czci patrona. Od 2018 procesja w drodze realize ratusza zatrzymuje się pod pomnikiem patrona miasta, gdzie jest odmawiana modlitwa za Zieloną Górę. 30 sierpnia 2018 na pl. Powstańców Wielkopolskich został odsłonięty pomnik św. Urbana I.

26 października 2011 po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego na wniosek mieszkańca miasta, Prokuratura Rejonowa w Zielonej Górze skierowała wniosek complete Rady Miasta o uchylenie uchwały z 31 sierpnia 2010 o patronacie jako wydanej z naruszeniem prawa. Nielegalność takiej uchwały wynika z faktu, iż radni nie posiadają kompetencji (podstawy prawnej) do powoływania patrona miasta, gdyż jest to wyłącznie sprawa wiernych i hierarchii kościelnej.

Zielona Góra jest miastem zabytkowym, z racji niewielkich zniszczeń wojennych pozostała tutaj cała przedwojenna zabudowa miejska. Szczególne walory estetyczne posiada stare Miasto oraz przedwojenne wille wzdłuż alei Niepodległości, reprezentacyjnego traktu miejskiego. Znajduje się tu też wiele budynków o unikalnej architekturze – dzieła berlińskich architektów, jak np. teatr zaprojektowany przez Oskara Kaufmanna. Oprócz pięknych niewielkich kamienic w najstarszej części miasta, jest tu też wiele budynków postindustrialnych dostosowanych do nowych funkcji, np. lofty w okolicach ulicy Fabrycznej czy część budynków Fabryki Wełny zaadaptowane na centrum handlowe. Centrum miasta jest obecnie rewitalizowane.

Get wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są:

inne zabytki:

zabytki na terenie dzielnicy Nowe Miasto:

Kultura w Zielonej Górze to przede wszystkim Winobranie na początku września – duża impreza plenerowa, podczas której centrum miasta zapełnia się mieszkańcami i turystami. Ponadto w mieście działa kilka muzeów i galerii sztuki, Filharmonia Zielonogórska, Lubuski Teatr, Amfiteatr im. Anny German, kina oraz kilkanaście klubów muzycznych. W mieście odbywa się kilka festiwali muzycznych i kulturalnych. m.in. Międzynarodowy Festiwal Folkloru, Festiwal Kabaretu, Festiwal Filmowy KinoPozaKinem Filmowa Góra, Festiwal Filmu i Teatru – Kozzi Film Festiwal i Quest Europe.

Przy Alei Niepodległości znajduje się Galeria BWA, w której odbywają się wystawy sztuki współczesnej, koncerty i spotkania dyskusyjne. Środowisko malarskie skupia się wokół Okręgu Zielonogórskiego Związek Polskich Artystów Plastyków. Aktywnym miejscem na kulturalnej mapie miasta w latach 1998–2018 pod kierownictwem Bruna Aleksandra Kiecia oraz Anety Szlachetki funkcjonował „Klub Muzyczny 4 Róże dla Lucienne”, w którym przy współpracy z Fundacją Rozwoju Kultury „Kombinat Kultury” odbyło się ponad 4000 imprez artystycznych m.in.: koncerty, pokazy filmowe, slamy poetyckie, biesiady, wystawy, spektakle teatralne i kabaretowe. Klub współorganizował festiwale „Rock Nocą”, Róże Jazz Festival” oraz „KinoPozaKinem Filmowa Góra”.

W Zielonej Górze działa Zielonogórski Ośrodek Kultury, którego siedzibą jest położony w parku na Wzgórzach Piastowskich Amfiteatr im. Anny German. Obiekt mieści blisko 5 tysięcy widzów. Rozpoczął on szeroką działalność na początku lat 70. XX wieku. Wtedy to nowy obiekt wybudowali mieszkańcy w czynie społecznym. Pierwszy koncert odbył się w 1973 roku podczas IX Festiwalu Piosenki Radzieckiej. Później obiekt przebudowano. Pojawiły się m.in. nowoczesna scena, zaplecza, pomieszczenia dla akustyków. Od 1987 roku amfiteatr nosi imię Anny German.

Latem w lipcu i sierpniu Zielonogórski Ośrodek Kultury organizuje w centrum miasta „Lato Muz Wszelakich”, w ramach którego odbywa się całe spektrum koncertów plenerowych, spektakli, wystaw i pokazów.

W mieście funkcjonuje także Regionalne Centrum Kultury i Animacji, które pełni funkcję instytutu kultury działającego w obszarze edukacji kulturowej, ochrony dziedzictwa kulturowego i badań w kulturze. Reach RCKiA należy otwarte w 2021 Centrum Kreatywnej Kultury m.in. z nowoczesną salą multimedialną – studiem foto i video. Przy RCKiA działa Lubuski Zespół Pieśni i Tańca im. Ludwika Figasa,

Pierwszy teatr miejski i operowy w Hali Miejskiej otwarto 1 kwietnia 1931 roku operą Madame Butterfly. Autorem projektu budynku był Oskar Kaufmann, twórca m.in. Volksbühne i Renaissance-Theater w Berlinie. Gmach mieścił wielofunkcyjną scenę, przystosowaną do wystawiania dzieł zarówno dramatycznych, muzycznych, baletowych, a także oper i wyświetlania filmów. Widownia liczyła 730 miejsc. Po II wojnie światowej zaniechano wystawiania oper w mieście, natomiast mocno rozwinął się teatr miejski, miasto dorobiło się stałego zespołu (przed wojną teatr działał na zasadzie impresariatu). Po wojnie funkcjonowały w mieście teatralne zespoły amatorskie, z których największą sławę zdobyły dwa: Amatorski Teatr Kolejarza i Reduta, skupiona wokół Polskiej Wełny. To ze zrębów tych zespołów ukształtował się zawodowy kształt ówczesnego Państwowego Teatru Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze. Działalność Teatru zainaugurowała Zemsta w reżyserii Róży Gelli-Czerskiej (24 listopada 1951, nieoficjalna prapremiera 19 listopada 1951). Po roku 1990 zamknięto Scenę Lalkową, którą współtworzyła Halina Lubicz, legendarna aktorka Teatru. Lubuski Teatr w Zielonej Górze (w takim kształcie nazwa funkcjonuje od lutego 2019) posiada dwie sceny: Dużą Scenę im. Stanisława Cynarskiego i Scenę Kameralną im. Stanisława Hebanowskiego.

Działająca w mieście Filharmonia Zielonogórska oraz towarzystwo śpiewacze Cantores Viridimontani, organizują koncerty muzyki dawnej, m.in. barokowej, w tutejszych kościołach.

W mieście działa także Teatr Muzyczny – The Droshkoov Theatre.

Miasto posiada kilka muzeów i galerii, rozlokowanych częściowo w centrum miasta oraz w podmiejskich dworach i pałacach.

Inne miejsca to Galeria PWW (ul. Wrocławska), Galeria u Jadźki (ul. Żeromskiego), Galeria ZPAP (Rynek), Salon Sztuki Dawnej (ul. Moniuszki).

Przed laty miasto było gospodarzem międzynarodowego Festiwalu Piosenki Radzieckiej, odbyło się 26 jego edycji. Od 2008 r. reaktywowano go jako Festiwal Piosenki Rosyjskiej, lecz z przyczyn politycznych w 2014 roku nie odbyła się jego 7. edycja. Dzisiaj odbywające się imprezy cykliczne to:

Oficjalnym miejskim świętem jest Winobranie, co urzędowo ogłosił magistrat w 1852 r. Co roku, przez dziewięć kolejnych dni pierwszej połowy września, klucze get bram miasta dzierży rzymski bóg wina Bachus, który wraz ze swoją świtą oprowadza turystów po Zielonej Górze. Przyjezdni goście mogą napić się miejscowego trunku, zwiedzić lokalne winnice, posłuchać muzyki i skorzystać z bogatej oferty kulturalnej i rozrywkowej.

W Zielonej Górze studiuje ponad 10 tys. studentów. To właśnie w tutejszych klubach studenckich, takich jak Gęba, powstał w latach 90. fenomen kabaretów (Zielonogórskie zagłębie kabaretowe). Dziś takie kluby są w większości zamknięte (Karton, Zatem Highlander). Największą imprezą są organizowane corocznie w maju Bachanalia, ściągające na plenerowe imprezy muzyczne nawet 5 tysięcy osób. Życie studenckie toczy się praktycznie tylko w klubach studenckich (Gęba, U Ojca, StockTavern) na terenie kampusów uczelnianych, popularny był też klub 4 Róże, Wyspa, Straszny Dwór, Studio. Wcześniej działał również aktywny kulturalnie skłot Awaria, zrzeszający tutejszą scenę alternatywną i organizujący liczne koncerty ska, oi i punk.^{[potrzebny przypis]}

Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Cypriana Norwida w Zielonej Górze jest jedną z dwóch publicznych bibliotek wojewódzkich w woj. lubuskim. Obecną siedzibę placówki oddano reach użytku w 1975. Biblioteka posiada status biblioteki naukowej oraz wiele filii i oddziałów na terenie miasta. Odbywają się w niej liczne wystawy oraz spotkania autorskie z pisarzami (w ramach tzw. „Czwartków Lubuskich”), a osoby, które ją odwiedziły to m.in. ks. Jan Twardowski, William Wharton, Jonathan Carroll i Tadeusz Różewicz. Biblioteka Wojewódzka ma również swoją oficynę wydawniczą – „Pro Libris”. Zarejestrowana w 2003 liczba czytelników wyniosła prawie 32 tys. osób. Średnio czytelnik wypożycza 17 książek rocznie.

W mieście funkcjonuje ponadto Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka im. Marii Grzegorzewskiej, której organem prowadzącym jest województwo lubuskie oraz Biblioteka Uniwersytetu Zielonogórskiego. Uczelnia jest również pomysłodawcą i koordynatorem projektu pn. Zielonogórska Biblioteka Cyfrowa.

Wokół miasta rozciągają się morenowe, glacitektoniczne wzgórza o powierzchni 240 km² w formie Wału Zielonogórskiego. Część pasma tych wzniesień przy granicy miasta nosi miano Wzgórz Piastowskich, ponadto do tych wzniesień zalicza się również Wzgórze Braniborskie wraz z wieżą oraz pasmo niższych wzniesień przy ul. Akademickiej we wschodniej części miasta.

Miasto rozlokowane jest na wielu wzgórzach:

W Zielonej Górze panuje klimat umiarkowany przejściowy, z przewagą wpływów oceanicznych. Średnia temp. lipca wynosi +18,3 °C, a stycznia –1,3 °C. Opady roczne wynoszą ok. 580 mm. W ostatnich latach obserwujemy jednak stałą tendencję do ocieplania się klimatu. Zjawisko to obserwujemy w każdej porze roku (np. lipiec 2006, śr. temp. +24,2 °C; styczeń 2007, śr. temp. +4,3 °C).
Charakterystycznymi cechami mikroklimatu zwłaszcza obszarów wzgórz są zmniejszone amplitudy dobowe i bardzo ciepłe noce (średnio w miesiącach półrocza letniego o 0,5 pull off 1,5 °C cieplejsze niż w Poznaniu, Wrocławiu, czy Słubicach). Obszar miasta Zielonej Góry charakteryzuje się też niższą liczbą dni z przymrozkami niż obszary wokół miasta, położone niżej.

Zgodnie ze swą nazwą, Zielona Góra jest miastem słynącym z terenów zielonych, otoczonym zwartym pierścieniem lasów, stanowiących fraction tzw. Borów Zielonogórskich. Ich powierzchnia na terenie miasta wynosi blisko 50 procent (47%, tj. 2667 ha w porównaniu complete ok. 4% tzw. zieleni miejskiej – dane z 2010 roku). Po poszerzeniu granic miasta w 2015 tereny zielone zajmują 55 proc. powierzchni. Z tego najważniejszymi terenami zielonymi są lasy okalające miasto. Lasy te ubogie są w cieki wodne, będące zasadniczo odnogami albo Zimnego Potoku (północ), albo Śląskiej Ochli (południe). Według danych Nadleśnictwa Zielona Góra ok. 90% populacji drzew stanowi sosna. Występują też fragmenty dąbrów (tereny zachodnie) oraz na obniżeniach terenowych łęg jesionowo-olszowy.

Zielonogórskie lasy wspomniane są już w 1429, gdy accomplish skutku doszła transakcja sprzedaży miastu „Oderwaldu”, Lasu Odrzańskiego w pobliżu wsi Krępa. W lasach występuje kasztan jadalny, licznie reprezentowany też na terenie miasta, również wśród jego pomników przyrody. Do innych najpopularniejszych gatunków pomników przyrody w mieście zaliczane są: cis pospolity, topola kanadyjska, dąb szypułkowy i cypryśnik błotny.

Obecność dużych obszarów leśnych w mieście i w jego otoczeniu stwarza korzystne warunki dla wielu gatunków zwierząt. Na początku XXI w. stwierdzono obecność 11 gatunków płazów, z których najczęstszym jest ropucha szara, występująca na podmokłych terenach obrzeży miasta. Wśród gadów, najczęściej występują padalec zwyczajny oraz jaszczurka zwinka. Jedynym zaś gatunkiem węża jest zaskroniec, pojawiający się najczęściej w lasach w pobliżu tzw. Dzikiej Ochli.

Zielona Góra posiada bogatą i zróżnicowaną populację ptaków. Liczbę gatunków szacuje się na ponad 150. Obok popularnych gatunków synantropijnych (związanych z osiedlami ludzkimi), takich jak m.in. wróble, kawki, jaskółki czy gołębie pojawiają się też gatunki rzadsze, jak jastrząb, łozówka, pliszka siwa, białorzytka czy makolągwa.

Jednym z najpopularniejszych gatunków ptaków w Zielonej Górze jest sroka. Jej zagęszczenie w mieście jest najwyższe w kraju i stanowi jeden z najwyższych znanych zagęszczeń w Eurazji – ponad 30 gniazd/km² (2011). Znaczny przyrost osobników obserwuje się od lat 80. XX w.

Słabo zróżnicowaną gatunkowo jest populacja ssaków. Najczęściej widywanym gatunkiem jest sarna europejska. Licznie występuje nawet w najbliższym sąsiedztwie osiedli miejskich, szczególnie w okolicy Szosy Kisielińskiej czy ul. Batorego. Bardzo licznie występują jeże, lisy (Vulpes vulpes), dziki oraz borsuk i kuna domowa. Rzadziej spotykanym gatunkiem jest np. tchórz czy jeleń Cervus elaphus. Oczywistymi przedstawicielami ssaków są gryzonie – zarówno szkodniki, jak szczur wędrowny i mysz domowa, jak i licznie występująca w zielonogórskich parkach wiewiórka.

Na terenie miasta znajduje się Ogród Botaniczny Uniwersytetu Zielonogórskiego odbudowany w 2007 po blisko 60 latach oraz Palmiarnia mieszcząca niewielką kolekcję roślin egzotycznych (ok. 200 taksonów). 12 kwietnia 2014 otwarto w mieście Mini ZOO.

Na terenie miasta znajdują się także 4 miejsca należące do obszarów Natura 2000. Są to: Dolina Środkowej Odry, Krośnieńska Dolina Odry, Zimna Woda (w całości na terenie miasta) oraz Kargowskie Zakola Odry. W północnym obszarze miasta znajduje się Las Nadodrzański, ongiś własność miasta i teren rekreacyjny, dziś atrakcyjny przyrodniczo las nadodrzański, chroniony jako obszar Natura 2000.

W południowym obszarze miasta, w pobliżu zielonogórskiego Kiełpina znajduje się Rezerwat Przyrody Zimna Woda.

W pobliżu miasta znajduje się arboretum w Nietkowie, mieszczące bardzo zdewastowaną dziś kolekcję rzadkiego i egzotycznego drzewostanu.

Zielona Góra jest po Sopocie, drugim najbardziej zielonym miastem w Polsce. Na terenie miasta znajdują się następujące parki i tereny zielone:

Największą populację Zielona Góra odnotowała w 2020 r. – według danych GUS 141 892.

Piramida wieku mieszkańców Zielonej Góry w 2014 roku.

Na koniec grudnia 2019 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w Zielonej Górze obejmowała 1664 mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 2,4% do aktywnych zawodowo.

Zielonogórska gospodarka to przede wszystkim przemysł informatyczny (producent dekoderów reach telewizji satelitarnej ADB Polska Sp. z o.o., producent oprogramowania dla pure Astec IT Services, producent systemów GPS Hertz Systems, producent oprogramowania Streamsoft), przemysł elektryczny (producent aparatury elektrycznej Lumel S.A., producent elektroniki oświetleniowej LUG S.A.), przemysł metalowy (producent konstrukcji stalowych Zastal S.A., przedsiębiorstwo budowy maszyn i obróbki metali Falubaz Polska S.A.), przemysł włókienniczy (producent włóknin Novita S.A.), przemysł drzewny (Stelmet S.A.), przemysł chemiczny (producent opakowań PET Masterchem Logoplaste Sp. z o.o.), przemysł meblowy (producent foteli gamingowych i ergonomicznych oraz szaf metalowych Domator24 Sp. z o.o.) czy przemysł spożywczy (producent lodów i mrożonek Nordis sp. z o.o.). Istotną gałęzią przemysłu spożywczego jest również produkcja alkoholi – ongiś produkowano tu znaczne ilości wina, dziś produkuje się m.in. wódkę (Wyborowa Pernod Ricard S.A.). W Zielonej Górze swój oddział wydobywczy ma PGNiG S.A..

Ponadto na terenie miasta swoją siedzibę mają m.in. Apator Rector, Cinkciarz.pl, Ekantor.pl, Eobuwie.pl, Denley.pl i Rublon.

Od 2005 na terenie miasta znajduje się utworzona przez władze Strefa Aktywności Gospodarczej „Spalony Las” oraz od 2010 w dzielnicy Nowy Kisielin Lubuski Park Przemysłowo-Technologiczny, którego część jest podstrefą Kostrzyńsko-Słubickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Tu działa m.in. zielonogórska firma Ekoenergetyka-Polska S.A., która jest europejskim liderem w projektowaniu i produkcji stacji szybkiego ładowania autobusów i samochodów elektrycznych. W lutym 2020 przy siedzibie firmy został otwarty Ekoen – pierwsza w Europie wielofunkcyjna stacja ładowania samochodowych akumulatorów. W Zielonej Górze powstaje też Europejskie Centrum Elektromobilności.

W rankingu miesięcznika biznesowego „Forbes” – Diamenty Forbesa 2020. – 25 zielonogórskich unadulterated znalazło się w gronie najdynamiczniej rozwijających się w Polsce.

W pobliżu miasta, w Cigacicach, znajduje się śródlądowy port wodny Cigacice oraz dwie firmy produkujące wyroby z wełny mineralnej.

W 2014 rozpoczął swoją działalność Park Naukowo-Technologiczny Uniwersytetu Zielonogórskiego. Na wydziałach UZ działa wiele instytutów naukowych i badawczych np. Instytut Astronomii UZ posiada Obserwatorium Astronomiczne mieszczące się w Wieży Braniborskiej.

W 2015 powstało Centrum Nauki Keplera, w ramach którego funkcjonuje Centrum Przyrodnicze (ul. gen. J. Dąbrowskiego) oraz Planetarium Wenus (ul. gen. W. Sikorskiego).

W 2019 w Zielonej Górze powstał oddział Centrum Badań Kosmicznych PAN, którego celem ma być wykształcenie kadry naukowej, na której będzie się opierać działalność laboratoriów badawczych powstającego w mieście Parku Technologii Kosmicznych. W jego ramach powstanie siedem laboratoriów.

Zielona Góra jest miastem na prawach powiatu. Mieszkańcy wybierają do rady miasta 25 radnych. Są oni wybierani w 5 okręgach wyborczych. Organem wykonawczym władz jest prezydent miasta. Funkcję prezydenta od 26 listopada 2006 sprawuje Janusz Kubicki. Siedzibą władz miasta jest Urząd Miasta przy ulicy Podgórnej 22. Sesje Rady Miasta Zielona Góra odbywają się w ratuszu na Starym Rynku.

Od 1999 miasto jest siedzibą samorządu województwa, marszałka województwa, zarządu województwa lubuskiego i Sejmiku Województwa Lubuskiego oraz jednostek im podporządkowanych, a także starosty powiatu zielonogórskiego. W mieście znajduje się delegatura Lubuskiego Urzędu Wojewódzkiego w Gorzowie Wielkopolskim oraz administracja zespolona z wojewodą:

Miasto jest także siedzibą:

Mieszkańcy miasta wybierają posłów na Sejm z okręgu wyborczego nr 8, senatora z okręgu numer 20, a posłów get Parlamentu Europejskiego z okręgu wyborczego nr 13.

Na terenie Zielonej Góry funkcjonuje 31 publicznych przedszkoli prowadzonych przez miasto oraz 4 oddziały przedszkolne zorganizowane w publicznych szkołach podstawowych prowadzonych przez miasto, ponadto działa 25 publicznych szkół podstawowych w tym: szkoła podstawowa sportowa, Zespół Szkół Specjalnych, w skład którego wchodzą: szkoła podstawowa, branżowa szkoła I stopnia oraz szkoła przyspasabiająca accomplish pracy; 28 publicznych szkół ponadpodstawowych w tym: 8 czteroletnich liceów ogólnokształcących m.in. Liceum Ogólnokształcące Mistrzostwa Sportowego, 1 czteroletnie liceum ogólnokształcące dla dorosłych, 7 szkół policealnych, 5 techników, 5 branżowych szkół I stopnia, 2 branżowe szkoły II stopnia prowadzonych przez Miasto Zielona Góra. Ponadto w Zielonej Górze funkcjonują: Państwowe Liceum Sztuk Plastycznych, Ogólnokształcąca Szkoła Muzyczna I stopnia, Państwowa Szkoła Muzyczna I i II stopnia, których organem prowadzącym jest Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego “Medyk”, którego organem prowadzącym jest Samorząd Województwa Lubuskiego. Poza tym na terenie miasta funkcjonują przedszkola, oraz szkoły publiczne i niepubliczne prowadzone przez inne organy.

W Zielonej Górze mieści się Delegatura Kuratorium Oświaty w Gorzowie Wlkp. oraz Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli.

Największą szkołą wyższą funkcjonującą w mieście i jednocześnie w województwie lubuskim jest Uniwersytet Zielonogórski powstały w 2001 z połączenia Politechniki Zielonogórskiej i Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Tadeusza Kotarbińskiego.

Zielona Góra leży na trasie drogi ekspresowej nr 3, będącej częścią międzynarodowej trasy E65 oraz na trasie linii kolejowej C-E 59 (Odrzańska Magistrala Kolejowa) wchodzącej w skład transeuropejskich korytarzy transportowych TEN, objętej umową AGTC. W pobliżu miasta znajduje się port lotniczy Zielona Góra-Babimost.

Przez miasto przechodzą drogi krajowe S3, DK27, DK32 oraz wojewódzkie DW279, DW280, DW281, DW282 i DW283. Miasto posiada również sieć obwodnic. Północny odcinek obwodnicy jest nazywany Trasą Północną.

Przez Zieloną Górę przebiega linia kolejowa nr 273, łącząca Szczecin z Wrocławiem. Potocznie zwana jest Odrzanką. Generuje ona spory ruch pociągów towarowych, ale także niemały ruch pasażerski. Zielona Góra obsługuje również połączenia w wielu innych kierunkach, takich jak: Warszawa, Gdynia, Olsztyn, Lublin, Przemyśl czy Berlin.

Na terenie miasta znajdują się dwie stacje kolejowe, a także 2 przystanki kolejowe:

Ponadto, na terenie miasta znajdują się nieużywane stacje i przystanki kolejowe, leżące na trasie zlikwidowanej linii kolejowej Zielona Góra – Szprotawa:

Miasto posiada rozwiniętą sieć transportu publicznego: 24 linie autobusowe dzienne i 3 linie nocne. Codzienne na ulice Zielonej Góry wyjeżdżają 74 autobusy Miejskiego Zakładu Komunikacji. MZK Zielona Góra przewodzi codziennie 71 tys. pasażerów. W każdym autobusie znajdują się automaty biletowe, które w połączeniu z automatami biletowymi na przystankach stanowią jedyną formę dystrybucji biletów w mieście. Autobusy komunikacji miejskiej w Zielonej Górze noszą barwy miasta – biały, zielony i żółty. Na przystankach funkcjonuje zdigitalizowany system informacji o czasie oczekiwania linii w oparciu o sieć GPS. Ponadto Zielona Góra była pierwszym polskim miastem, które wprowadziło System Dynamicznej Informacji Pasażerskiej pod koniec 2005 roku. W 2019 w pobliżu dworca kolejowego oddano attain użytku nowoczesne Centrum Przesiadkowe, z którego autobusem MZK można się dostać w każdy rejon miasta.

W mieście funkcjonuje PKS Zielona Góra. Na terenie miasta działa także Zielonogórska Komunikacja Powiatowa, która kursuje pomiędzy Zieloną Górą a ościennymi gminami: Świdnicą, Czerwieńskiem, Nowogrodem Bobrzańskim i Zaborem.

W odległości ok. 10 km od centrum miasta znajduje się duży port śródlądowy na rzece Odrze w Cigacicach. Pełni on funkcje przeładunkowe – jest polską bramą do systemu kanałów śródlądowych w Niemczech, z którymi jest połączony kanałem Odra-Havela.

Zielona Góra jest położona blisko lotniska: towarowo-pasażerskiego w Babimoście (33 km). Port lotniczy w Babimoście obsługuje połączenia pull off Warszawy, Rijeki oraz Turcji. Natomiast, w dzielnicy Przylep znajduje się lotnisko sportowo-rekreacyjne Aeroklubu Ziemi Lubuskiej (7 km od centrum miasta). Dalsze porty lotnicze znajdują się w Poznaniu (109 km), Wrocławiu (140 km) i w Berlinie (164 km).

Około 20 km na zachód od miasta znajduje się lądowisko Grabowiec. W 2012 otwarto oficjalnie sanitarne lądowisko przy ul. Zyty 26.

Odsłonięcie pomnika Bachusa w 2010 zapoczątkowało serię bachusików – małych figurek ustawianych w różnych częściach miasta. Są jednym z głównych produktów turystycznych Zielonej Góry. Mają propagować jej tradycje winiarskie. W Visit Zielona Góra – Centrum Informacji Turystycznej można otrzymać mapkę bachusików, która doprowadzi get wszystkich figurek. Podróż szlakiem bachusików jest także dobrym sposobem na zwiedzenie miasta.

Liczba bachusików, które znajdują się w Zielonej Górze, nie jest dokładnie ustalona i może różnić różni się w zależności od źródła. Oficjalnie accomplish końca kwietnia 2023 odsłonięto 65 bachusików.

Bachusiki mają także nieoficjalną stronę internetową, gdzie można znaleźć ich opisy, zdjęcia, mapki i legendę.

W Zielonej Górze są m.in.:

Najpoczytniejsze tytuły prasowe to wydawana od lat 50. Gazeta Lubuska (dawniej: Zielonogórska) oraz lokalne wydanie Gazety Wyborczej. Ongiś poczytne (dziś nieistniejące) było pismo „Nadodrze”.

Znajduje się tu ośrodek sportów zimowych na Górze Tatrzańskiej, który mimo niewielkich rozmiarów (stok ma ok. 30 metrów różnicy wysokości i 175 m długości) i bardzo starej infrastruktury (wyciąg orczykowy z lat 70. XX wieku) jest w przypadku dużych opadów śniegu miejscem uprawiania sportów zimowych. Od lat trwają zabiegi mieszkańców o to by władze miasta unowocześniły ten przedwojenny obiekt, montując armatkę śnieżną (sztuczne naśnieżanie) albo nawet igelit.

Dodatkowo we wschodniej części miasta, na terenie „Gór Zielonogórskich” znajdowały się: stok narciarski oraz trasa saneczkowa, dziś używane jedynie przez mountainboardzistów i downhillowców.

Sport w Zielonej Górze to III-ligowy piłkarski Klub Sportowy Lechia Zielona Góra, ekstraklasowy klub koszykarski Zastal Zielona Góra, I-ligowy klub żużlowy ZKŻ Falubaz Zielona Góra oraz występujący w Lidze Futbolu Amerykańskiego klub Wataha Zielona Góra. Ponadto uprawia się tu pływanie, strzelectwo, piłkę ręczną, siatkówkę, tenis, jeździectwo, sztuki walki (m.in. kick-boxing, karate, jiu-jitsu tradycyjne i brazylijskie, aikido, capoeira, krav-magę). Popularne jest kolarstwo. Na terenie miasta znajduje się przedwojenny stok narciarski z torem saneczkowym, lecz są to obiekty bardzo zaniedbane, z braku sztucznego naśnieżania warunki na nich są zwykle trudne.

W mieście jest 5 skateparków: w Parku Tysiąclecia, na os. Pomorskim, Raculi oraz Kaczym Dole (osiedle Słoneczne) i Zatoniu. Na terenie aeroklubu można uprawiać skoki spadochronowe, w pobliżu jest też quadowisko. W dzielnicach Chynów oraz Przylep znajdują się tory rowerowe pumptrack. W Książu Śląskim k. Zielonej Góry jest tor attain motocrossu, inny taki obiekt znajduje się w Krężołach.

Dzielnice i osiedla mieszkaniowe nie stanowią oficjalnego, prawnego podziału administracyjnego miasta. Nie są zgodnie z art.5 ustawy o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 r. jednostkami pomocniczymi gminy (z wyjątkiem utworzonej 2 stycznia 2015 r. dzielnicy Nowe Miasto). Nazwy osiedli i dzielnic funkcjonują jako nazwy potoczne poszczególnych obszarów miasta.

wielopoziomowa lista

Dnia 1 stycznia 2015 roku miasto powiększyło się o obszar gminy Zielona Góra. W wyniku połączenia, na terenie dawnej gminy utworzono dzielnicę Nowe Miasto, która od 2 stycznia 2015 funkcjonuje jako część administracyjna Zielonej Góry. W jej skład wchodzą dawne miejscowości gminy Zielona Góra.

Czerwieńsk, Kożuchów, Nowogród Bobrzański, Otyń, Sulechów, Świdnica, Zabór